Ózbekstan respublíkasi joqari bilimlendiriw, ilim háM Ínnovacíyalar míNÍstrlíGÍ ÁJÍNÍyaz atindaǵi nókis mámleketlík pedagogíkaliq ínstituti pedagogika fakulteti «Muzikalıq tálim»

Download 108,38 Kb.
bet	7/8
Sana	15.05.2024
Hajmi	108,38 Kb.
	#234647

1 2 3 4 5 6 7 8

Bog'liq
Muzika tarixi kursxxxxx

Tayansh túsinikler:
1. «Kok koylak»- Ali Mal azıqus Ibragimov dúzgen 120 kisiden ibarat ansambl. Usı ansambldıń muzıka basshısı T. Sadıqov edi.
2. Turkmenistan Respublikası Kerki qalası - 1929 jılı Ozbekiston jaslar oraylıq qomitasi buyrugi menen ozbek teatriga járdem beriw ushın M. Leviev jumısqa jiberilgen qala.
3. Leningrad muzıka texnikumi - 1933 jılı M. Leviev sol texnikumning teoriyalıq kompozitorlıq bolimiga aǵıwǵa kirgen.
4. «Ozbek ogli», «SHerzodlar», «Biz watan perzentlerimiz» «Urıs maydanimiz», «vatan shaqırigi», jeke atqarıwshı, qor hám orkestr jorligida «Bog kocha» hám «Fargona», «Gozal oy»- Urıs jılları M. Leviev patriotlıq hám lirik ruhda jaratqan dóretpeler.
5. «Suhayl hám Mehri»-balet. 1948 jılda saqna júzin korgan (qayta qoyilishi 1967 y.) Navaiydıń «Sab'ai kóshpeli» dástanı tiykarında jazılǵan.
6. «Altın kol»- muzıkalı drama. 1949 jıl Ornıqlıiy atındaǵı muzıkalı teatrda saqnada qoyilgan.
7. «Toshbolta aslam», «Ájep sawdalar», «Dáwirli - Omonali»,- Leviev nama bastalagan spektakllar.
8. «Máhellede duv - duv gap», «Bloknotdan beta», «Sayyot qangirogi» «Ótken kún»- kompozitor Leviev nama bastalagan kinofilmlar.
Xalıqtıń dilida hám tilinde mudamı jasap qalatuǵın nama -qosıqlar jaratıw tek basqasha qúdiretli uqıp iyesilerigagina násip etedi. Sonday baxtga muyassar bolǵan Manas Leviev haqqında sóz ketkeninde, “O'tkan kún”, “Máhellede duv-duv gap”, “Íshqı ketkeningman”, “Háwjar” (“Qaydasan, meniń Zulfiyam?”) sıyaqlı ataqlı kinofil'mlarimizda yangragan qosıqlardı eslew jetkilikli.
Manas Leviyevning kompozitorlik kórkem óneri bólek ózine tartiwshı kúshke iye bay milliy qosıq -oyın ijodi menen baylanıslı bolıp, ol insandı ullılaydı, oǵan jarqıraǵan keleshekke bolǵan úmit hám kórkem ádebiyatqa baylanıslılıqtı ishontiradi. Itimal, sol sebep onıń dóretpeleri eli júreklerde jasawda dawam etpekte?

JUWMAQLAW
Qosıq aytıw ushın esitiwdiń áhmiyeti, ásirese, ilimpazlar birinshi klass oqıwshılarında jaman intonaciyanı úyrengenlerinde anıq kórinetuǵın boldı. Málim bolıwınsha, soyley almaytugınlardın kóbisi ol yamasa bul esitiw nuqsanınan azaplanıp atır. Kóplegen infektsiyalar, E. S. Almazova, qulaqtaǵı tásirlerdi keltirip shıǵaradı, esitiw qábiletin joǵatadı ; muzıkashı hám qosıqshı ushın bolsa esitiw keskinligi ulıwma zárúr bolıp tabıladı.
Biziń jumısımız ushın professor E. K. Sierdenıń izertlewleri qızıq. Tartu universitetinen, pnevmografik izertlewlerge tıykarlanıp, dem alıwdıń eki túrin anıqladi: biymálellik hám nápes qısılıwı.
Tınısh dem alıwdıń ayriqsha belgisi sayız dem alıw hám jeterlishe uzaq hám bir tegis dem alıw bolıp tabıladı. Nápes qısılıwı menen dem alıw waqtı -waqtı menen boladı hám ekshalasyon tegis emeslik, geyde konvulsiv páseytiwiw menen birge keledi. Tuwrı dawıs qáliplesiwine úles qospaytuǵın nápes qısılıwı qáliplesiwine jol qoymaw júdá zárúrli, dep aytıp otedi E. Sierde. Onıń ushın oqıtıwshılar oqıwshılarǵa fonatsiyadan aldın tereń nápes almawdı máslahát beriwleri kerek.
Haqıyqattan da, tereń inhalatsiya nápes qısılıwı, fonatsiya ushın zárúr bolǵan bulshıq etlerdi májbúrlew hám hádden tıs kernew payda bolıwına járdem beredi. Sol sebepli oqıwshılarǵa qosıq aytıp atırǵanda múmkinshiligi barınsha uzaq hám aste dem alıwdı máslahát beriw kerek, bul óz-ózinen dem alıw tereńligin tártipke saladı.
Sol sebepli balalardı vokal tayarlaw hám tárbiyalawdıń tiykarǵı faktorı dawıstı qorǵaw, yaǵnıy odaǵı málim bir jasqa tán bolǵan vokal pazıyletlerdi qollap-quwatlaw bolıwı kerek. Onıń ushın siz vokal qábiletlerin múddetinen aldın rawajlandırıwǵa intiliwınız shárt emes. Biz V. P. nıń bayanatına qosılamız. Petrovtın sózlerine kóre, dawıslı saw balalardıń tábiyiy balalarsha dawısın saqlap qalıw jáne onı málim bir iyiwlerdi kórsetetuǵın balalarǵa qaytarıw kerek. Sonlıqtan, balalardıń dawıs apparatı salamatlıǵın bekkemlew hám jaqsılaw ushın jas hám orta jas daǵı oqıwshılardıń dawıslı maǵlıwmatların hám dem alıw shólkemleriniń jaǵdayın hám dawıs qáliplesiwin ǵalabalıq úyreniw kerek.
Bul pikirlerdiń dawamı retinde biz foniolog E. Sedlachkovaning dawıstıń hádden tıs kernewi dawıs aynıwınıń birden-bir sebebi emesligi haqqındaǵı kepillikli pikirin usınıs etemiz. Balalardıń qosıq dawısınıń aynıwı málim predispozitsiya etiwshi faktorlar menen qollap -quwatlanadı : dem alıw jollarıniń Kataral isiwi, palatin hám faringeal badamsiman bózdın isiwi, allergiya hám aqır-aqıbetde, balalardıń juqpalı kesellikleri.
Joqarıdaǵı faktlar muzıka qulaǵınıń rawajlanıwda socialliq ómir sharayatı hám tárbiyanıń sheshiwshi rol oynawın isenimli tárzde kórsetedi.
Sol sebepli balanı qorshap turǵan muzıkalıq ortalıq muzıka qulaǵınıń qáliplesiwi hám qosıq dawısınıń rawajlanıwı ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Tilsiz ortalıqta, gereń hám gúńelekler arasında ósip atırǵan balada fonemik esitiw rawajlana almaǵanı sıyaqlı, muzıka ortalıǵı, muzıkalıq tásirinlersiz dawıs biyikligidegi esitiw rawajlana almaydı.
“Praga radiosi” balalar xorinın kórkem basshısı B. Kulinskiy uǵımsız jırlaw sebeplerine itibar qaratdı. Oǵan kóre, nadurıs intonaciyanıń sebepleri kóp; olardan biri ámeliy qosıqshılıq záleline muzıka aqılınıń ústinligi, fonǵa ótip ketiwi bolıp tabıladı. Haqıyqattan da, bizde bunday qosıq passivligi jeterli dárejede bar (mısalı, oyınshılardı, televidenie hám radio esittiriwlerin tıńlawda, geyde pútkil kún dawamında ).
Sonday etip, balada kóbinese muzıkalıq tálimdiń ámeliy funkciyası - qosıq etiwmeydi. Sol munasábet menen muzıkalıq hám esitiw bayqaǵıshlıǵı sezilerli dárejede kemeydi hám eger oqıtıwshı studentlerden maqul túsetuǵın dárejedegi muzıkalıq bayqaǵıshlıqqa jetiwshi bolsa, bul búgingi kúnde odan úlken kúsh talap etedi.
Qosıq dawısınıń rawajlanıwı, oqıtıwshı V.V.Kamenskiy - bul quramalı, uzaq múddetli process bolıp, ol qashannan berli qáliplesken hám bekkemlenip baratırǵan sóylew funkciyasınıń tábiyiy shártli reflekslari menen mudami qarama-qarsılıqǵa túsedi. Usınıń sebepinen, muzıka oqıtıwshınan, ásirese, vokal shınıǵıwınıń dáslepki basqıshında, tosınarlı, sırtqı tabıslar ǵulǵulasına berilmaslik ushın júdá kóp shıdamlılıq hám taqat talap etiledi, bul bolsa sońıında sóylew hám sóylew mexanizmleri ortasındaǵı qarama-qarsılıqlardıń kusheytiwine alıp keledi. Bunday ǵulǵulalar qáwipi ádetde oqıtıwshı háreketti bir pútkil retinde emes, bálki onıń strukturalıq bólimleri (diksiya, dem alıw, dawıstı qáliplestiriw) menen bólek islegende payda boladı.
Balalardıń qosıq jırlaw nápesi haqqında pikir júrgizip, V.V. Kamenskiydın atap ótiwishe, balalar qosıqlarında (ásirese, jas balalardıń qosıqlarında ) dem alıwdıń ol yamasa bul túri haqqındaǵı hár qanday gápler ob'ektiv tiykarlarǵa iye emes. " Olardıń qosıqlarında birden-bir nápes erkin turmıslıq nápes bolıp qaladı, ol jaǵdayda pútkil bulshıq et hám elastin apparatı organikalıq túrde qatnasadı - qarındıń sızıqlı bulshıq etleri, qabırǵalararo bulshıq etler, diafragma hám elastin toqımaları, sonıń menen birge bronxlarning tegis bulshıq etleri. hám traxeya. Birden-bir parq sonda, dem alıwdıń ekinshi basqıshı (ekshalatsiya) birinshisi esabına uzaytırıladı. Biraq turmıslıq nápestiń tegis, birdey ekshalatsiyasi diafragmanıń ekinshi dárejeli sóylew modulatsiyasi qatlamları tárepinen buz'ladı.

Download 108,38 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8

Download 108,38 Kb.