Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı temasın oqıtıwda proekt texnologiyasınan paydalanıw
III. Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı analizi
3. 1 Ózbekstan rawajlanıwı tariyxı : tiykarǵı basqıshları hám jetiskenlikleri
3. 2 Ózbekstan ekonomikası, tálimi hám mádeniyatınıń házirgi jaǵdayı
3. 3 Ózbekstannıń rawajlanıw strategiyası hám programmaları
Iv. “Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw
4. 1 Oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw metodikasınıń xarakteristikası
4. 2 Ózbekstan rawajlanıwı temasındaǵı oqıw joybarlarına mısallar
4. 3 Oqıw processinde joybar texnologiyasınan paydalanıw natiyjeliligi
Tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıwdıń abzallıqları
Sociallıq-ekonomikalıq temalardı oqıtıw kontekstinde joybar texnologiyası
Joybar texnologiyasınıń tariypi hám principlerı
Kirisiw
Zamanagóy tálim oqıtıwshı hám izertlewshilerdiń aldına kóplegen mashqala hám wazıypalardı qoyıp atır, bul bolsa oqıtıwdıń usıl hám jantasıwların turaqlı túrde jetilistiriwdi talap etedi. Tálim procesin nátiyjeli ámelge asırıw imkaniyatın beretuǵın tiykarǵı qurallardan biri bul joybar texnologiyası bolıp tabıladı. Bul aktiv oqıtıw usılı oqıwshılarǵa tekǵana bilimlerdi ózlestiriw, bálki olardı ámeliyatda qóllaw, sın pikirlew, ushırasıw hám jámáátte islew qábiletlerin rawajlandırıw imkaniyatın beredi.
Zamanagóy globallasıw hám mámlekettiń jedel rawajlanıwı sharayatında regionlar hám ulıwma mámleketlerdi rawajlandırıw máseleleri ásirese aktual bolıp barıp atır. Oraylıq Aziyadaǵı bay tariyx hám mádeniy miyraslarǵa iye iri mámleketlerden biri bolǵan Ózbekstan aldında óz rawajlanıw jolin islep shıǵıw hám ámelge asırıw wazıypası turıptı.
Bul kurs jumısınıń maqseti Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıwdı izertlew hám analiz etiwden ibarat. Ishda tálimde joybar texnologiyasınıń teoriyalıq tiykarları uyreniledi, sonıń menen birge, Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı analiz etiledi, onıń tiykarǵı baǵdarları hám strategiyaları anıqlanadı. Bul temanı oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw usıllarına, sonıń menen birge olardan paydalanıw natiyjeliligin bahalawǵa bólek itibar beriledi.
Bul temanı úyreniw Ózbekstanda tálim rawajlanıwı ushın zárúrli bolıp, sociallıq-ekonomikalıq pánlerdi oqıtıw metodikası tarawına da qımbatlı úles bolıwı múmkin. Jumıs nátiyjeleri oqıw ámeliyatı hám oqıw programmaların islep shıǵıwda qollanılıwı, tálim sapasın hám ulıwma tálim procesiniń natiyjeliligin asırıwǵa járdem beredi.
Este tutingki, kirisiw oqıwshın jumıs teması menen qısqasha tanıstırıwı, onıń aktuallıǵı hám izertlew maqsetlerin tiykarlawı, sonıń menen birge jumıstıń dúzilisin xarakteristikalawı kerek.
Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı
ChatGPT
Ózbekstannıń ayriqsha rawajlanıw jolı mámlekettiń tariyxıy, mádeniy, geografiyalıq jáne social-ekonomikalıq qásiyetlerin esapqa alǵan halda sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıw hám modernizaciyalawdıń ayriqsha jolin ańlatadı. Ózbekstan sharayatında bul jol bir qansha zárúrli táreplerdi óz ishine aladı :
Miyraslar hám tariyxıy kontekst : Ózbekstan tariyxı Buxara, Samarqand hám Xiva sıyaqlı áyyemgi civilizatsiyalarǵa bay bolıp, Ullı Jipek jolı sıyaqlı iri sawda jolları menen baylanısqan. Bul miyraslar ózbek xalqiniń zamanagóy mádeniyatı hám ayriqshalıǵına tásir kórsetedi.
Ekonomikalıq strategiya : Ózbekstan 1991-jılda ǵárezsizlikke eriskeninen keyin sezilerli ózgerislerdi basdan keshirdi. Mámleket sanaatlastırıw, awıl xojalıǵın rawajlandırıw hám investitsiyalardı qosıwǵa itibar qaratǵan halda, óz-ózin rawajlandırıwǵa qaratılǵan ekonomikalıq modelin ámelge asırıp atır.
Social reformalar : Prezident Shavkat Mirziyoyev jetekshiliginde Ózbekstanda tálim, den sawlıqtı saqlaw, huqıq sıyaqlı túrli tarawlarda keń kólemli reformalar ámelge asırılıp atır. Bul reformalar xalıq turmıs sapasın asırıw, qolay qarjılıq ortalıq jaratılıwma qaratılǵan.
Sırtqı siyasat hám xalıq aralıq munasábetler : Ózbekstan ShHT hám KXShT sıyaqlı regionlıq hám xalıq aralıq shólkemlerde qatnasıw, sonıń menen birge, basqa mámleketlikler hám regionlıq qatnasıwshılar menen óz-ara munasábetlerdi rawajlandırıw arqalı xalıq aralıq maydanda óz poziciyasin bekkemlewge ıntıladı.
Mádeniy miyraslar hám milliy ayriqshalıq : Ózbekstan óziniń milliy ayriqshalıǵı hám turizm hám xalıq aralıq baylanıslar ushın ózine tartatuǵındorligi ushın áhmiyetin seze otirip óz mádeniy miyrasların saqlap -álpeshlew hám targ'ib etiwge ıntıladı.
Bul faktorlar Ózbekstannıń ayriqsha rawajlanıw jolınıń tiykarın tashkil etip, onıń ayriqsha qásiyetleri hám máselelerin esapqa alǵan halda modernizaciya hám turaqlı rawajlanıwǵa umtılıwın ózinde sáwlelengen etedi.
Jáhán tájiriybesine, xalıqtıń milliy-tariyxıy turmıs tárizine, mámleketimizdiń ayriqsha qásiyetlerine tıykarlanıp, Ózbekstan administraciyası jámiyeti reformalawda ayriqsha jantasıwlardı islep shıqtı. Transformaciya procesiniń ayriqsha ózgesheligi bir qatar faktorlar menen anıqlandi:
1980 jıllardıń aqırındaǵı krizislı jaǵdayǵa patrat ayrıqshalıqlar :
• isbilermenlik hám jeke menshikshilik ruwxından juda bolǵan totalitar sistemadan miyraslar etip alınǵan joybarlastırılǵan ekonomika psixologiyasi;
• xalıqtıń aktiv siyasiy qatnasıwınıń minimal tájiriybesi;
• kollektivistik principlerge, mámleket totalitarizimiga tiykarlanǵan milliy dástúr hám úrp-ádetler;
*ijtimoiy teńlik, miynet qılıw huqıqı, mámleket tárepinen támiyinlenetuǵın ulıwma biypul tálim hám den sawlıqtı saqlawdı kútiw;
• mámlekette ayriqsha úrp-ádetlerge hám mádeniyatqa iye 100 den artıq gruppalardı quraytuǵın reń-barang etnik struktura ;
• xalıqtıń joqarı ósiw páti, olardıń yarımınan kópi awıllıq jaylarında jasaw etedi hám olardıń 60 procentten kóplegeni 25 jas daǵı adamlar bolıp tabıladı.
jaǵdaynı real bahalaǵan mámleket administraciyası óziniń rawajlanıw jolin belgilep aldı, oǵan tómendegiler kiredi:
• sociallıq-siyasiy hám ekonomikalıq turaqlılıqtı ornatıw ;
• puqaralar paraxatshiliqti hám awızbirshilikligini támiyinlew;
*Milliy ayriqshalıqtı rawajlandırıw ; Ózbekstan puqaralarına patriotlıq hám Respublikası ushın namıs sezimin sıńırıw ;
• nızam ústinligin bekkemlew;
*Puqaralardıń ırqı, milleti, dini, jası hám tilinen qaramastan huqıqları hám erkinliklerine ámel etiliwi;
• xalıq párawanlıǵın, mámleket hám jámiyet párawanlıǵın támiyinlew;
• aktivlik hám ǵayrattı qollap-quwatlaw ;
• isbilermenlik erkinshegi, basqarıwdıń bazar formaların rawajlandırıw hám xoshametlew.
Reformanıń ayriqsha qásiyetleri tómendegilerden ibarat : reformalardı basqıshpa-basqısh ámelge asırıw ; olardı ámelge asırıwda mámlekettiń etakchi roli; kúshli social siyasat ; aktiv strukturalıq siyasat ; Ózbekstan xalıqlarınıń mádeniy qádiriyatları hám dástúrlerineden aktiv paydalanıw.
Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı tóplanǵan xalıq aralıq tájiriybeden dóretiwshilik paydalanıwǵa tiykarlanǵan bolıp, ol jaǵdayda milliy ayrıqshalıqlar, turmıs tárizi, xalıqtıń úrp-ádetleri hám mádeniyatı, dúnyada tán alınǵan modellerge muwapıq jaratılǵan mámleket strukturaları hám siyasiy institutlardı ózinde bildiredi.
Suverenli Ózbekstan óziniń jańalanıw hám rawajlanıw jolin tańladı. YAngi mámleket aldında turǵan sociallıq-ekonomikalıq hám siyasiy mashqalalardıń tereńligi arnawlı bir sharayatlar kompleksin esapqa alǵan halda, " ózbek modeli" dep atalǵan sociallıq-ekonomikalıq reformalardıń ayriqsha modelin tańlawdı belgilep berdi. Islep shıǵılǵan hám ámelge asırılıp atırǵan modeldiń mánisi hám mazmunı mámleket hám konstituciyalıq strukturanı tupten ózgertiw hám jańalaw, ekonomikanı demokratiyalastırıw jáne onıń siyasattan ústinligi támiyinlew, mámleketke bas reformashı, reformalardıń baslamashıları sıyaqlı wazıypaların júklew, nızam ústinligin erisiw, kúshli social siyasat aparıw, reformalardı basqıshpa-basqısh hám izbe-iz ámelge asırıw sıyaqlılardı ózinde sáwlelengen etdi.
Mámleketimiz, sonday etip, Birinshi Prezident I. A. tárepinen islep shıǵılǵan bes principke tiykarlanǵan óziniń uzaq múddetli rawajlanıw strategiyasın tańladı. Bul principler Ózbekstannıń jańalanıwı hám rawajlanıwı ushın tiykar qoydı, reformalardıń tiykarǵı maqseti - ǵárezsiz, demokratiyalıq, ekonomikalıq rawajlanǵan, nızam hám ádalat tárepdarı bolǵan mámleket qurıwdan ibarat ekenligin belgilep berdi.
Jámiyeti reformalaw hám jańalawdı maqset etip qoyǵan ekonomikalıq rawajlanıwdıń ózbek modeli saldamlı hám teń salmaqlılıqlı jaǵdaynı támiyinlep, Ózbekstan ekonomikası ushın isenimli tosıq hám qawipsizliktiń etarli shegarasın jarattı, onı spekulyativ kapital tásirinen hám jáhán finans hám fond bazarlarında qadaǵalawdıń joq ekenliginen qutıltırdı. Bul modeldiń engiziliwi makroekonomikalıq turaqlılıqtı, finans-bank sektorınıń turaqlı islewin hám valyuta fondlarınıń artıwın támiyinledi.
Bazarǵa ótiwdiń ózbek modeli - Ózbekstandaǵı bazar sisteması tábiy tariyxıy ótken zamandıń qásiyetleri, milliy hám mádeniy qádiriyatları, xalıqtıń minez-qulıq stereotipleri, isbilermenlik túrleri, islep shıǵarıwdı basqarıw formaları hám usılların esapqa alǵan islep shıǵılǵan bolıp, ol jasalma túrde ol yamasa bul túrdegi shet el modeldi avtomatikalıq túrde engiziwdi biykar etar edi.
SHu menen birge, ol strukturalıq, investitsiyalıq, kredit-finans, valyuta, sırtqı sawda siyasatınıń ulıwmadunyalıq principlerıni ózinde jámlegen bolıp, bul hár túrlı túrdegi jáne social-ekonomikalıq rawajlanıw dárejesindegi mámleketlerge jáhán bazarı talapları tiykarında iykemlesiwge múmkinshilik berdi. Bul ilajlar, tiykarınan, barlıq mámleketler ushın birdey, biraq olardıń kombinatsiyası, arnawlı bir sharayatlarda hám hár bir basqıshda olardan paydalanıwdıń tábiyaatı hám tártibi arnawlı bir ózgeriwshen mámlekette sociallıq-ekonomikalıq hám siyasiy jaǵdaydıń ayriqsha qásiyetleri menen belgilenedi.
Ekenin aytıw kerek, ataqlı hám xalıq aralıq kólemde tán alıw etilgen “Ózbek modeli” tómendegi besew principke tiykarlanadı :
Birinshiden, ekonomika siyasattan ústin bolıwı kerek.
Ekinshiden, qıyın ótiw dáwirinde mámleket bas reformashı bolıwı kerek. Bul degeni, mámleket ámeldegi sharayatta barlıq adamlardıń máplerin gózlep, reformalar procesin baslawı, ekonomikalıq rawajlanıwdıń ústin turatuǵın baǵdarların belgilewi, suverenli mámleketimizdiń ekonomikası, social tarawı jáne social-siyasiy turmısındaǵı túpkilikli ózgerisler siyasatın islep shıǵıwı hám izbe-iz ámelge asırıwǵa bas-qas bolıwı bolıp esaplanadı.
Úshinshiden, pútkil jańalanıw hám rawajlanıw procesi huqıqıy tıykarǵa, yaǵnıy nızam ústinligine tıykarlanıwı kerek. SHundagina, ekonomikalıq ózgerislerdiń anıq nátiyjelerine erisiw, ámeliy kúshke iye bolǵan tastıyıqlanǵan nızamlarǵa tıykarlanıp, olardı qaytarıp bolmaytuǵın halǵa keltiriw múmkin.
Tórtinshiden, real demografik jaǵdaynı, xalıqtıń ámeldegi turmıs dárejesin esapqa alǵan halda, bazar munasábetlerine ótiwde adamlardı social qorǵaw boyınsha aldınan qatań sharalar kóriliwi kerek. Tek kúshli, nátiyjeli social qorǵaw mexanizmi jáne social kepillikler menen, ekonomikalıq hám siyasiy turaqlılıqtı saqlap, bazar ekonomikası tárepke jedel rawajlanıwdı támiyinlew múmkin.
Besinshiden, jańa ekonomikalıq bazar munasábetleriniń qáliplesiwi teń salmaqlılıqlı, puqta oylanǵan, basqıshpa-basqısh ámelge asırılıwı kerek.
Demokratiyalıq hám ekonomikalıq ózgerislerdi tabıslı ámelge asırıw ushın barlıq principler teń túrde qatań ámel etiw zárúrli bolıp tabıladı. Bulardıń barlıǵı ekonomikalıq reformalardıń pútkil ishki mantig'i, dinamikası hám ózgeshelikin belgileytuǵın etakchi faktorlar bolıp tabıladı.
Bazar ózgerisleriniń ózbek modelin xarakteristikalap, I. A. Karimov atap aytqanda sonday degen edi: " Biziń ǵárezsizlik hám rawajlanıw jolımız respublika xalıqlarınıń turmıs tárizi, ayriqsha shárt-shárayatları, úrp-ádetleri inabatqa alınǵan halda saylanǵan. Bul jol jáhán ámeliyatın, dúnyanıń ekonomikalıq rawajlanǵan mámleketleriniń unamlı tájiriybesin da esapqa aladı ".
Bir qatar shet el ekspertlerdiń pikirine kóre, " ózbek modeli" - bul Ózbekstannıń milliy etakchisi I. A. Karimovning jańa ashılıwları bolıp tabıladı.
Bilesiz, ullı keleshegimizning huqıqıy kepilligi mámlekettiń tiykarǵı nızamı - Konstitutsiya esaplanadı. Ol huqıqtıń ulıwma sistemasında tiykarǵı orındı iyeleydi hám mámleket hám jámiyetlik shólkemleriniń barlıq nızamları hám basqa huqıqıy normalari ushın tiykar bolıp xızmet etedi.
Biz Tiykarǵı Nızamımızdı jaratıw tariyxı jáne onı tayarlawǵa unutilmas úles qosqan insanlardıń atları tuwrısında tereń húrmet menen gápiramiz. Ózbekstannıń jańa Konstituciyasin islep shıǵıw ideyası Ózbekstannıń Birinshi Prezidenti I. A. Karimov tárepinen 1990 jıl mart ayında ilgeri surilgan bolıp, bul onıń kelesi suverenitet hám demokratlashtirilishning hasası boldı.
2.
Konstituciyalıq " bına" dıń qurılısı úsh mıń jıllıq milliy mámleketshilik tájiriybesine tiykarlanǵan. Búgingi Ózbekstan áyyemgi Xorezm hám So'g'diyona, Qoraxoniylar, Xorezmshohlar, Ámir Temur hám Temuriylar, ózbek xonliklari, bilimli babalarımız, xalqımızdıń tariyxıy dástúrleri hám ǵárezsiz mámleket haqqındaǵı kóp ásirlik ármanların ózinde jámlegen.
Bunnan tısqarı, biziń qızıǵıwshılıq hám umtılıwlarımızdan kelip shıqqan halda, Tiykarǵı nızamımız Shıǵıs hám Batıs, Qubla hám Arqanıń 97 mámleketi tárepinen tóplanǵan aldıńǵı konstituciyalıq tájiriybeni esapqa alǵan halda jaratılǵan.
Ózbekstan Konstituciyasiniń payda bolıwı tariyxı haqqında gáp ketkende, suverenli Ózbekstannıń birinshi Konstituciyasin tayarlaw, talqılaw, qabıllaw hám ámelge asırıwdıń 6 huqıqıy basqıshın atap kórsetiw zárúr. Zero, Konstitutsiya jaratılıw tariyxı ǵárezsizlik ushın gúrestiń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp tabıladı.
Konstitutsiya jaratılıwı daǵı birinshi huqıqıy qádem ózbek tiline mámleket tili mártebein beriliwi bolıp tabıladı.
Hesh shubhasız, bul ǵárezsizlik tariyxındaǵı jaqtı betlerden biri -siyasiy hám ruwxıy turmısımızdıń daǵı unutilmas waqıya boldı. 1989 jıl 21 oktyabrde, qızǵın tartıslar, musoxabalar hám baqlawlardan keyin, hám aqır-aqıbetde, ózbek tiline mámleket tili mártebesi berildi.
" Mámleket tili tuwrısında" gi nızamda belgilengen bul zárúrli huqıqıy qaǵıyda Tiykarǵı nızamımızdıń 4-statyasında da bekkemlenip qoyılǵan.
Konstitutsiya jaratılıw tariyxındaǵı ekinshi huqıqıy basqısh, 1990 jıl mart ayında Ózbekstan SSR Joqarı Sovetiniń birinshi sessiyasında birinshi ret ǵárezsiz Ózbekstannıń birinshi Konstituciyasin jaratıw ideyası ilgeri surildi.
Konstitutsiya jaratılıwı daǵı úshinshi huqıqıy qádem - bul " Ǵárezsizlik Deklaratsiyasi”ning járiyalaw boldı.
Ózbekstan Respublikası Joqarı Keńesi tárepinen 1990 jıl 20 iyunda qabıl etilgen Ǵárezsizlik Deklaratsiyasınıń 8-statyasında Ózbekstan " óz rawajlanıw jolin, atınıń belgilep beredi hám óz mámleket nishanların (gerbine, bayraǵina, maqtaw qosıǵı ) ornatadı" degen princip bekkemlengen.
Deklaratsiyanıń 12-bandida aytılınıwına qaraganda, bul hújjet " respublikanıń jańa Konstituciyasin islep shıǵıw ushın tiykar boladı".
Sol waqıtta bunday hújjet Ózbekstanda - burınǵı Sovet Birlespesi aymaǵında birinshi bolıp qabıl etilgen.
Konstitutsiya jaratıw jolındaǵı tórtinshi qádem - Konstituciyalıq komissiyanı dúzilisi boldı.
Joqarı Keńestiń 1990 jıl 21 iyun daǵı sheshimi menen Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti Islam Karimov baslıqlıǵında Konstituciyalıq komissiya 64 kisiden ibarat, mámleket ǵayratkerleri, deputatlar hám qánigelerden ibarat quramında dúzildi.
I. Karimov Konstituciyalıq komissiya jumıs baslaǵanınan berli mámleketimizdiń ayriqsha qásiyetlerin tolıq sáwlelendiretuǵın, xalıq aralıq ulgilerge tolıq sáykes keletuǵın, jáhán tájiriybesin, demokratiyanı hám eń rawajlanǵan mámleketlerdiń konstituciyalıq nızamlarına erisiwdi inabatqa alǵan Konstitutsiya joybarın tayarlawǵa tikkeley basshılıq etdi.
YAngi hújjetti islep shıǵıw processinde ol BMTning tiykarǵı xalıq aralıq -huqıqıy hújjetlerine, Insan huqıqları umumjahon Deklaratsiyasına tayandi. Jańa Konstitutsiyaning ajralıp turatuǵın ózgesheligi sonda, ózbek xalqiniń mádeniyatı hám milliy dástúrlerinediń áyyemgi túbirlerine de tayanadi. Ásirler qa'riga názer tastap, islep shıǵıwshılar xalıqtıń ádalatlı mámleket, demokratiya hám nızamlılıq haqqındaǵı ideyaların úyrenip, " Temur áneydeyleri", " Boburnoma", " Jeńisnoma" sıyaqlı tariyx hám mádeniyat esteliklerinde yoshlanib, Alisher Navaiy, Abdurazzoq Samarqandiy hám basqalardıń donoligiga shaqırıq etdiler. Bunnan tısqarı, olar konstituciyalıq rawajlanıwdıń dúnya tájiriybesin, túrli mámleketlerde nızamshılıq hám demokratiya jetiskenliklerin tereń úyrendiler.
Konstitutsiya jaratıw jolındaǵı besinshi qádem, álbette, mámleket ǵárezsizligin daǵaza etiliwi bolıp tabıladı.
Mámleketimiz basshısınıń 1991 jıl 31 avgustdaǵı XII shaqiriq Ózbekstan Respublikası Joqarı Sovetiniń vI ayrıqsha sessiyasında sóylegen sóylewinde, atap aytqanda, sonday delingen edi: " Endigiden 1 sentyabrdi milliy bayram dep járiyalawdı usınıs etemen". Bul sózler tariyxga betlerine altın háripler menen jazılǵan.
Sol kúni Joqarı Keńes “Ózbekstan Respublikasınıń mámleket ǵárezsizligi tuwrısındaǵı bayanat” daǵaza etildi. Usı Bayanatda : " Endigiden, shubhasız, Ózbekstan Respublikası aymaǵında respublika Konstitusiyası hám nızamları ústinlik etedi",-delingen.
Sol kúni " Ózbekstan Respublikasınıń mámleket ǵárezsizliginiń tiykarları tuwrısında" konstituciyalıq nızam qabıllandı. Ol jaǵdayda keleshektegi Konstitutsiyaning tiykarǵı qaǵıydaların sáwlelendiriwshi bir qatar zárúrli elementlar bar. Atap aytqanda, bul Nızamǵa muwapıq :
-" Ózbekstan Respublikası mámleket hákimiyatınıń tolıq kólemine iye, óz milliy-mámleket hám aymaqliq dúzilisin, mámleket hákimiyatı hám basqarıw sistemasın ǵárezsiz túrde belgileydi" (3-element );
- «Ózbekstan Respublikasında Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası hám nızamları ústinlik etedi. Ózbekstan Respublikası mámleket shólkemleri sisteması hákimiyattıń nızam shıǵarıwshı, atqarıw etiwshi hám sudqa bóliniwi tártibi tiykarında qurılǵan (5-element ).
Bul konstituciyalıq nızam Tiykarǵı nızamımız qabıl etiliwinen aldın, yaǵnıy 1992 jıl 8 dekabrge shekem biz ushın Konstitutsiya bolıp xızmet etip turdi.
Konstitutsiya jaratıw jolındaǵı altınshı huqıqıy qádem - bul Konstitutsiya birinshi joybarın ǵalabalıq talqılawǵa shıǵarıw ushın baspasózde daǵaza etiliwi bolıp tabıladı.
Konstituciyalıq komissiya orınlanǵan islerdi hám 1992 jıl 8 sentyabrde maqullangan Konstitutsiya joybarın jámiyetshilik talqılawına qoyıwǵa qarar etdi. YAngi Konstitutsiyaning birinshi joybarı 1992 jıl 26 sentyabrde tayarlanǵan hám sol kúni baspasózde daǵaza etilgen.
Tiykarǵı Nızamımız eki ret - 1992 jıl sentyabr hám noyabr aylarında jámiyetshilik talqılawına usınıldı.
Jámiyetshilik talqılawı nátiyjesinde Konstitutsiya joybarına 100 ge jaqın ońlawlar kirgizildi. Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası 1992 jıl 8 dekabrde XII shaqiriq Ózbekstan Respublikası Joqarı Sovetiniń XI sessiyasında qabıllandı. Dúnyaǵa xalqımızdıń qálewi hám qálew-shıdamlılıǵı rásmiy daǵaza etildi: ózbek mámleketliligindi zamanagóy civilizatsiya tiykarında qayta qayta tiklew, tınısh hám arqayın turmıs keshirim, onıń bekkemleniwine hár tárepleme úles qosıw, demokratiyasın tereńlestiriw, insan huqıqları hám mámleketlik suverenitet principlerıge sadıqlıq, adamgershilikli nızam ústinligin qáliplestiriw, puqaralıqtı támiyinlew sıyaqlılar ol jaǵdayda óz ańlatpasın taptı.
Sonday etip, eger Ózbekstan ǵárezsizligi daǵaza etilgen kúnden baslap jáhán saqnasında jańa suverenli mámleket dúzilgen bolsa, birinshi Konstituciyamız qabıl etilgen kúni mámleketimiz qayta tiklendi, haqıyqıy ǵárezsizligimizning bekkem huqıqıy hasası jaratıldı.
Ǵárezsizlik jıllarında mámleketimizde barlıq túpkilikli reformalar hám ózgerisler Konstituciyamız tiykarında ámelge asırıldı. Bul xalqımız máplerine, mámleketimizdiń strategiyalıq maqsetlerine tolıq juwap beretuǵın zárúrli siyasiy hújjet esaplanadı.
Sonday etip, ǵárezsizlik jıllarında milliy mámleketliliginmizning qáliplesiwi ushın bekkem huqıqıy jay jaratıldı, nızam shıǵarıwshı, atqarıw etiwshi hám sud hákimiyat tarmaqları baropo etildi, social hám puqaralıq jámiyeti institutları qáliplestirildi, ekonomika erkin bazar munasábetlerine ótti, tariyxıy hám bay mádeniy miyraslarımız tiklendi. Bir sóz menen aytqanda, biz milliy oyanıw hám rawajlanıw jolin ózine isenimli basıp óttik hám ótpektemiz.
Konstitutsiyaning mánisi onıń tiykarǵı principleri sistemasında kórinetuǵın boladı. Bular - mámleketlik suverenitet, adamlardıń huqıqı, puqaralardıń huqıq hám erkinlikleri ústinligi hám qol qatılmaslıǵı Principi, mámleket hám shaxstıń óz-ara juwapkerligi, nızamlılıq, húkimetlerdiń bóliniwi, jergilikli mámleket hákimiyatı, sud sisteması hám ádalattı támiyinlew principlerı.
Respublikada mámleket hákimiyatın shólkemlestiriwdiń ústin turatuǵın konstituciyalıq Principi mámleketlik suverenitet Principi bolıp tabıladı. Hákimiyattıń suverenitet, bir tárepden, onıń mámleket ishindegi ústinligi hám ǵárezsizligin, ekinshi tárepden, sırtqı kúshler salasındaǵı, basqa mámleketlikler menen munasábetlerde bul hákimiyattıń ústinligi hám ǵárezsizligin ańlatadı. Basqasha etip aytqanda, demokratiyanıń qol qatılmaslıǵı pútkil Konstitutsiya arqalı qızıl sabaq sıyaqlı ótedi.
Ózbekstannıń konstituciyalıq ámeliyatında birinshi ret respublikanıń hár bir puqarası ushın tábiyiy hám ajıralmaytuǵın huqıqlar tán alınǵan. Bunnan tısqarı, aldınǵı Konstitutsiyalarda daǵaza etilmegen bir qatar huqıqlar da óz ańlatpasın tapqan. Mısalı, insannıń jasaw huqıqı, fizikalıq hám etikalıq pútinligi; shaxstıń jeke turmısqa bolǵan huqıqı ; pikir hám ıqtıqat erkinshegi huqıqı ; maǵlıwmat alıw huqıqı : gúnasizlik prezumpsiyasi; sud arqalı qorǵawlanıw huqıqı ; mámleketti erkin ketiw hám oǵan qaytıw huqıqı ; saw ortalıqqa ıyelew huqıqı hám basqalar.
Demokratiya jańa Konstitutsiyaning tiykarǵı principlerıden biri bolıp tabıladı. Konstitutsiya kirisiwinde Ózbekstan xalqiniń demokratiya, insan huqıqları jáne social ádalat ideyalarına sadıqlıǵı daǵaza etilgen. " Ózbekstan Respublikasında demokratiya ulıwma insanıylıq principlerge tiykarlanadı, oǵan kóre insan, onıń turmısı, erkinshegi, sha'ni, salawatı hám basqa qol qatılmas huqıqları joqarı qádiriyat esaplanadı" (13-element ).
Konstitutsiya húkimetlerdiń bóliniwi Principi tiykarında respublikanıń eń joqarı mámleket hákimiyatı shólkemleriniń dúzilisin ornatadı. Ol jaǵdayda nızam shıǵarıwshı, atqarıw etiwshi hám sud húkimetleriniń óz-ara sherikligi hám ózbetinshe islewiniń maqul túsetuǵın mexanizmi bekkemlenip qoyılǵan.
Konstitutsiyaning bólek bapı jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemlerine arnalǵan. Xalıq deputatları Keńesleri wálayatlar, rayonlar hám qalalar daǵı jergilikli húkimet wákilleri bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası quramına Qaraqalpaqstan Respublikası kiredi. 1991 jıl dekabrde ol Ǵárezsizlik deklaratsiyasın, 1993 jıl 3 martda bolsa óz Konstituciyasin qabılladı.
Ózbekstannıń jańa Konstitusiyası úlken ruwxıy potencialǵa iye. Konstituciyalıq piramidanıń joqarı bóleginde insan, puqara jáne onıń nızamlı mápleri jaylasqan.
Mısalı, Konstitutsiya qaǵıydaları tereń etikalıq bolıp tabıladı jáne bular : áyeller hám er adamlardıń huqıqları teńligi sıyaqlı (16 -element ); voyaga etpegenler, mayıplar hám jalǵız ǵarrılardıń huqıqların mámleket tárepinen qorǵaw (45-element ); jámiyet hám shańaraqtıń mámleket tárepinen qollap -quwatlanıwı hám qorǵawı (63-element ); mámleket hám jámiyet tárepinen etim balalardı hám ata-ana qarawınan juda bolǵan balalardı bagıw, tárbiyalaw hám olarǵa tálim beriw, olarǵa salıstırǵanda qayırqomlıq xızmetlerin xoshametlew (64-element ); analıq hám balalıqtı mámleket tárepinen qorǵaw, voyaga etken, miynetke uqıplı balalardı olardıń ata-anaları haqqında ǵamxorlıq qılıw minnetlemesi (66 -element ) sıyaqlı qaǵıydalarda kórinetuǵın boladı.
Konstitutsiya Ózbekstan Respublikasınıń ǵárezsizligi hám suverenitettiń huqıqıy kepilligi esaplanadı. Ol jaǵdayda insan hám puqaranıń huqıqları, erkinlikleri hám minnetleri sanap ótilgen. Ol social hám mámleket sistemasınıń formaların belgileydi, mámlekettiń sırtqı hám ishki siyasatı principlerıni daǵaza etedi, barlıq múlk formalarınıń teńligin támiyinleydi, puqaralıq jámiyetiniń ústin turatuǵınlıqları hám ózinen-ózi basqarıw formaların tastıyıqlaydı. Konstitutsiyaning barlıq bul qásiyetleri onı jasaǵısh hám bekkem etedi. " Konstitutsiya haqıyqattan da suverenli mámleketimizdiń nızamshılıq hám huqıqıy bazasın qáliplestiriwdiń tiykarı, tiykarı boldı", dedi I. A. Karimov.
Mámleket hám basqarıw bóliniwge kóre, Ózbekstan Respublikası 12 wálayat, Qaraqalpaqstan Respublikası, 156 rayon, 120 qalanı óz ishine aladı, eń iri qalalar wálayat orayları, paytaxtı Tashkent qalası, paytaxt xalqı 3 million kisiden kóbirek (2014).).
Sonday etip, Ózbekstan Respublikası Konstitusiyası biziń puqaralarımızdıń huqıq hám erkinliklerin kepillikleytuǵın hújjet retinde jolımızdaǵı jaqtı juldız bolıp tabıladı. Suverenli Ózbekstannıń Konstitusiyası insan hám puqaralıq huqıqlarınıń demokratiyalıq xartiyasi, adamgershilikli huqıqıy mámleketti qáliplestiriwdiń strategiyalıq programması bolıp tabıladı.
Ekenin aytıw kerek, hár bir mámlekettiń eń zárúrli ózgesheligi - bul onıń ramziyligi. Ǵárezsiz Ózbekstannıń nishanların islep shıǵıw ushın gerb hám bayraqtı jaratıw maqsetinde ekspert gruppaları tuzilib, ol jaǵdayda mámlekettiń belgili mámleket hám akademikalıq wákilleri qatnastılar. Mámleket bayraǵina boyınsha 200 den artıq joybarlar usınıs etildi, Ózbekstan Respublikası Mámleket bayraǵıniń túri 1991 jıl 18 noyabrde 12-shaqiriq Joqarı Keńestiń náwbetten tısqarı vII sessiyasında tastıyıqlandi. Ol jaǵdayda kók qayıs aspan hám suwdı (mehribanlıq, donolik, dańq hám ataq, sadıqlıq ), aq sızıq - jas suverenli mámleket úmitleri, jasıl qayıs - Ózbekstannıń ónimli erleri, 12 juldız hám yarım aynıń ramzi - kóp ásirlik tariyxga, mádeniyatqa húrmet belgisi bolıp tabıladı.
" Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket maqtaw qosıǵı tuwrısında" nızam 1992 jıl 10 dekabrde Joqarı Keńestiń XI sessiyasında qabıl etilgen. Saylanǵan Mámleket maqtaw qosıǵınıń sózlerin Abdulla Aripov, muzıkasın Mutal Burhonov jazǵan.
Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket gerbine 1992 jıl 2 iyulda Ózbekstan Respublikası Joqarı Sovetiniń X sessiyasında tastıyıqlanǵan. YAngi gerbda guller oypatlıqsı hám porlayotgan quyash suwretlengen. Oń tárepte, oypatlıq biyday paxtanıń ǵóregileri menen, chapda - g'o'za gúldástesi menen bezetilgen. Gerb segiz qırlı juldız menen tojlangan bolıp, respublikanıń birligin ańlatadı, juldız ishinde múqaddes musulman nishanları : yarım ay hám juldız suwretlengen. Gerbning orayında qanatlı tań qalǵanday múqaddes Qumay qusı ámeldegi, ol saqawat, haq nıyetlilik hám watanǵa muhabbattı ańlatadı. Gerbning tómengi bóleginde " Ózbekstan" jazıwı bar.
Ózbekstan Respublikasınıń mámleket nishanları mámleket aymaǵında ámeldegi bolǵan mámleketlikler menen tariyxıy dawam etiw waqtinı tastıyıqlaydı, onıń tábiyiy qásiyetlerin, milliy hám ruwxıy ayriqshalıǵın sáwlelendiredi, ana yurtni ullılaydı, adamlardıń iygilikli hám pák niyetlerin, qawipsizlik hám tınıshlıqqa umtılıwın daǵaza etedi.
3.
Ǵárezsizlik jıllarında huqıqtı qorǵaw shólkemleri hám milliy qawipsizlik sisteması da jańa tiykarda jaratıldı, mámlekettiń shegaraları hám suverenitetti qorǵawǵa ılayıq bolǵan Qurallı Kúshlerimiz qáliplestirildi. Usınıń menen birge, sırtqı baylanıslardı támiyinlew ushın institutsional strukturalar - Sırtqı jumıslar ministrligi, Sırtqı ekonomikalıq baylanıslar, sawda hám investitsiyalar ministrligi, Sırtqı ekonomikalıq baylanıslar milliy banki hám basqa qánigelesken mákemeler qáliplestirildi.
Milliy armiya ǵárezsizliktiń ajıralmaytuǵın ramzi hám ǵárezsiz mámleketchilikning zárúrli institutı bolıp tabıladı. Ekenin aytıw kerek, ǵárezsizlikke eriwgunga shekem, Ózbekstan basqa burınǵı Sovet respublikaları sıyaqlı óz Qurallı kúshlerine iye emes edi. Pútkil Orta Aziyanı qamtıp alǵan hám úlken strategiyalıq áhmiyetke iye bolǵan Turkiston áskeriy okrugining orayı Tashkentte jaylasqan edi. Sol sebepli Ózbekstanda suverenli rawajlanıwınıń dáslepki basqıshlarınan baslap milliy armiyanı dúziwge ústin turatuǵın áhmiyet berildi. 1991 jıl sentyabr ayında Ózbekstan Respublikası Prezidenti I. A. Karimovning " Ózbekstan Respublikası Qorǵaw jumısları ministrligin dúziw tuwrısında" gi sheshimi shıqtı hám 1992 jıl iyul ayındaǵı Párman menen ol Ózbekstan Respublikası Qorǵaw ministrligi dep at berildi. Sonnan berli Ózbekstanda 14 yanvar - watan qorǵawshıları kúni retinde bayramlanıp kelip atır
Qabıl etilgen Milliy qawipsizlik kontsepsiyasi tiykarında, tez ózgeriwshen sociallıq-siyasiy jaǵdaynı, Oraylıq Aziya regioninde júzege keliwi múmkin bolǵan abaylardı hár tárepleme analiz qılıw tiykarında, Ózbekstan Qurallı kúshlerdi qurıw hám shólkemlestiriwdiń ulıwma jańa principlerine tiykarlanǵan armiyanı reformalaw boyınsha uzaq múddetli programma islep shıǵıldı.
Reformanıń tiykarǵı maqseti - strategiyalıq hám taktik wazıypalardı nátiyjeli sheshiwge ılayıq, mámleket shegaraları jáne onıń aymaqlıq pútinligi hám de qol qatılmaslıǵına hár qanday shegaranı buzıp kiriwlerdi zıyansizlentiriw hám múnásip túrde qaytarıwǵa ılayıq bolǵan, zamanagóy, jıldam, jaqsı qurallanǵan armiya shólkemlestiriw bolıp tabıladı.
Paydalanıwshı
Ózbekstan rawajlanıwı tariyxı : tiykarǵı basqıshları hám jetiskenlikleri
ChatGPT
Ózbekstan rawajlanıwı tariyxı áyyemgi dáwirden tap házirgi dáwirshe bolǵan bir qansha tiykarǵı basqıshlardı óz ishine aladı. Bul erda tiykarǵı basqıshlar hám tabıslardıń qısqasha túsindiriwi:
Áyyemgi civilizatsiyalar : Házirgi Ózbekstan aymaǵında áyyemgi zamanlarda xalıq jasaǵan. Bul jerde túrli civilizatsiyalar, mısalı, Baqtriya, Xorezm, So'g'diyona hám basqa civilizatsiyalar ámeldegi bolǵan. Bul tsivilizatsiyalar Jipek jolı boylap sawda-satıqta, mádeniy ideyalar almasinuvida zárúrli rol oynaǵan.
Shabıwıllar hám imperiyalar : Ózbekstan aymaǵı túrli imperiyalar, atap aytqanda, Iskandariya, Arab, Mo'g'ul hám Temuriylar imperiyalari tárepinen basıp alınǵan. Bul imperiyalarning hár biri region tariyxı hám mádeniyatında óz izini qaldırǵan.
Mádeniyat altın dáwiri : Temur jáne onıń dawamshıları dáwirinde (XIv-Xv ásirler) regionda mádeniyat hám kórkem óner rawajlandi. Samarqand, Buxara, Xiva qalalarında sawlatlı arxitekturalıq ótmishten qalǵan esteliklerdiń qurılıwı, ilim hám ádebiyattıń rawajlanıwı bul dáwirdi ózbek mádeniyatınıń altın dáwirine aylantırdı.
Rossiya hám Sovet tásiri : 19 -asirde Ózbekstannıń úlken bólegi Rossiya imperiyasi, keyin bolsa Sovet Birlespesi quramına kirdi. Bul waqıt sanaatlastırıw, awıl xojalıǵın kollektivlestiriw hám ekonomikanı modernizaciyalaw menen birge keldi. Sovet hákimiyat dáwirinde infratuzilma, tálim hám medicina mákemeleri jaratılıp, mámleket rawajlanıwına úlken tásir kórsetdi.
Ǵárezsizlik hám zamanagóylıq : 1991 jılda Ózbekstan ǵárezsizlikke eristi. Keyingi jıllar modernizaciya hám ekonomikalıq reformalarǵa umtılıw menen ajralıp turdi. Mámleket ekonomikası, infratuzilmasi jáne social tarawların jedel rawajlantirmoqda, turaqlı rawajlanıw hám adamlardıń turmıs dárejesin asırıwǵa intilmoqda.
Ózbekstan tariyxındaǵı áne sonday zárúrli basqısh hám tabıslar onıń zamanagóy túsin qáliplestirip, ǵárezsiz mámleket retinde rawajlanıwına tásir kórsetdi.
Paydalanıwshı
Ózbekstan ekonomikası, bilimlendiriw hám mádeniyatınıń házirgi jaǵdayı
ChatGPT
Ózbekstan ekonomikası, tálimi hám mádeniyatınıń búgingi jaǵdayı onıń modernizaciya hám turaqlı rawajlanıwǵa umtılıwınan dárek beredi. Mine bul tarawlardıń hár biri haqqında qısqasha maǵlıwmat :
Ekonomika :
Ózbekstan ekonomikası Oraylıq Aziyadaǵı eń iri ekonomikalardan biri bolıp tabıladı. Ol túrli sanaat tarmaqları, atap aytqanda, toqımashılıq, awıl xojalıǵı, neft hám gaz hám taw-kán sanaatı menen ajralıp turadı.
Mámlekette qarjılıq ortalıqtı jaqsılaw, mámlekettiń ekonomikaǵa aralasıwın kemeytiw hám jeke isbilermenlikti xoshametlewge qaratılǵan reformalar aktiv dawam ettirilip atır.
Ózbekstan basqa mámleketlikler, ásirese Oraylıq Aziyadaǵı qońsılas mámleketlikler, sonıń menen birge, Kitay hám Rossiya menen sawda baylanısların aktiv rawajlantirmoqda.
Tálim :
Ózbekstanda tálim sisteması mektepge shekem, ulıwma orta, kásip-óner hám joqarı tálimdi óz ishine aladı. 5 jastan 16 jasqa deyingi balalar ushın tálim biypul hám májburiy bolıp tabıladı.
Mámleketimizde tálim sistemasın modernizaciyalaw, oqıtıwdıń jańa usıl hám texnologiyaların engiziw, xalıq aralıq shólkemler hám túrli mámleketler universitetleri menen sheriklik qılıw boyınsha aktiv jumıslar ámelge asırılıp atır.
Mádeniyat :
Ózbekstan mádeniyatı kóp ásirlik miyraslardı, túrli civilizatsiyalar hám mádeniy dástúrler tásirin ózinde sáwlelendiriwshi bay hám reń-barang bolıp tabıladı.
Mámleket tariyxıy esteliklerdi qorǵaw hám remontlaw, xalıq ónermentchiligi hám xalıq úrp-ádetlerin qorǵaw arqalı óz mádeniy miyrasların saqlap -álpeshlew hám targ'ib etiwge ıntıladı.
Ózbekstanda túrli mádeniy ilajlar, festivallar, kórgezbe hám konsertlar ótkerilip, olar da jergilikli xalıq, da sayaxatshılardilıqń itibarın tartadı.
Bul tarawlar - ekonomika, tálim hám mádeniyat Ózbekstannıń zamanagóy túsin qáliplestiriwde, onıń jáhán jámiyetshiligindegi ornın belgilewde tiykarǵı orın tutadı.
Paydalanıwshı
Ózbekstannıń rawajlanıw strategiyası hám programmaları
ChatGPT
Ózbekstanda turaqlı ekonomikalıq ósiw, social rawajlanıw hám modernizaciyaǵa erisiwge qaratılǵan túrli rawajlanıw strategiyaları hám programmaları islep shıǵılıp, ámelge asırılıp atır. Mine olardan geyparaları :
2017-2021-jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń besew ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyası :
Bul strategiya besew tiykarǵı ústin turatuǵın jónelisti óz ishine aladı : puqaralardıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerin isenimli qorǵawdı támiyinlew; tolıq hám sózsiz bántlikti támiyinlew, zamanagóy jumıs orınlarındı jaratıw ; makroekonomikalıq turaqlılıqtı támiyinlew, ekonomikanı investitsion hám innovciyalıq rawajlandırıwdı ámelge asırıw ; ekonomikanı strukturalıq ózgertiw, ishki teń salmaqlılıq hám turaqlı ekonomikalıq ósiwdi támiyinlew; social rawajlanıwdı támiyinlew hám xalıq ushın saw turmıs tárizin qáliplestiriw.
“Ózbekstan -2035” uzaq múddetli rawajlanıw strategiyası :
Bul strategiya básekige shıdamlı ekonomikanı qáliplestiriw, turaqlı sociallıq-ekonomikalıq rawajlanıwdı támiyinlew hám adamlardıń turmıs dárejesin asırıwǵa qaratılǵan. Ol mámleket basqarıwı, ekonomika, tálim, den sawlıqtı saqlaw jáne social qorǵaw sıyaqlı tarawlar daǵı reformalardı óz ishine aladı.
“Ózbekstandı jańalaw - 2017-2021 jıllarda ekonomikanı modernizaciyalaw hám rawajlandırıw milliy joybarı” programması :
Usı programma jeke isbilermenlikti xoshametlew, infratuzilmani rawajlandırıw, isbilermenlik ortalıǵın jaqsılaw hám qarjılardı qosıwǵa qaratılǵan keń kólemli ekonomikalıq reformalardı ámelge asırıwdı názerde tutadı.
Turizmni rawajlandırıw programması :
Ózbekstanda turizm ekonomikanıń ústin turatuǵın tarmaqlarınan biri retinde aktiv rawajlanıp atır. Mámleket sayaxatshılardilıq jáne de kóbirek qosıw, turizm infratuzilmasini keńeytiw hám mádeniy-tariyxıy potencialın jáhán bazarında targ'ib etiwge intilmoqda.
Awıl xojalıǵın rawajlandırıw programması :
Ózbekstanda azıq-túlik qawipsizligin támiyinlew, mámleket kirip potencialın asırıw ushın awıl xojalıǵın rawajlandırıwǵa úlken itibar qaratılıp atır. Programmada awıl xojalıǵın modernizaciyalaw, zamanagóy texnologiyalardı engiziw, jer hám suwdan paydalanıw natiyjeliligin asırıw boyınsha ilajlar belgilengen.
Bul strategiya hám programmalar Ózbekstandı jáne de sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıwdıń hasası bolıp, mámleketimizdiń zaman talaplarına iykemlesiw, xalıq aralıq poziciyasin kóteriw imkaniyatın beredi.
Paydalanıwshı
“Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw.
ChatGPT
“Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw studentlerdiń bul temanı úyreniw hám analiz qılıwda aktiv qatnas etiwine múmkinshilik jaratıwshı júdá nátiyjeli metod bolıwı múmkin. Bunı qanday ámelge asırıw múmkinligi haqqında birpara pikirler:
Izertlew joybarları :
Studentler Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolınıń túrli táreplerin úyreniwge qaratılǵan ilimiy joybarlardı islep shıǵıwları múmkin. Buǵan tariyxıy maǵlıwmatlar analizi, basqa mámleketler menen salıstırıwiy izertlewler hám zamanagóy siyasat hám ekonomikalıq reformalar analizi kiredi.
Biznes-jobalardı jaratıw :
Studentler Ózbekstan ekonomikasınıń túrli tarmaqları ushın onıń qásiyetleri hám múmkinshiliklerin esapqa alǵan halda biznes-jobalar islep shıǵıwları múmkin. Buǵan investitsiyalardı joybarlaw, marketing strategiyaların islep shıǵıw hám jáhán bazarında básekige shıdamlılıqtı analiz qılıw kiredi.
Ekonomikalıq stsenariylerdi modellestiriw :
Studentler túrli stsenariyler hám shamalar tiykarında Ózbekstannıń ekonomikalıq rawajlanıwı modellerin jaratılıwması múmkin. Bul olarǵa túrli faktorlardıń mámleket ekonomikasına tásirin túsiniwge hám tiykarlanǵan qararlar qabıllawǵa járdem beredi.
Tálim resurslarini jaratıw :
Studentler “Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasına arnalǵan prezentaciyalar, video sabaqlıqlar, interaktiv sabaqlar hám basqalar sıyaqlı tálim resurslarini islep shıǵıwları múmkin. Bul olarǵa tema boyınsha óz bilimlerin tereńlestiriwge hám basqalar menen bóliw kóriwge járdem beredi.
Tartıs forumın shólkemlestiriw :
Studentler Ózbekstannıń rawajlanıw jolınıń túrli táreplerin talqılaw ushın tartıslı forum shólkemlestiriwleri múmkin. Bul olarǵa óz pikirlerin bildiriw, pikir almaslaw hám temanı tereń túsiniw imkaniyatın beredi.
Ulıwma alǵanda, “Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw oqıwshılardıń oqıw processindegi aktiv qatnasın xoshametlew, olardıń analitik hám dóretiwshilik qábiletlerin rawajlandırıwǵa úles qosıwı, sonıń menen birge, olardı jaqsılaw túsiniw hám bahalawǵa járdem beredi. óz mámleketiniń házirgi jaǵdayı hám rawajlanıw keleshekleri.
Paydalanıwshı
Tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıw metodikasınıń xarakteristikası.
ChatGPT
Oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw studentlerdiń joybarlardı jaratıw hám ámelge asırıwda aktiv qatnas etiwin názerde tutadı, olar izertlew, ámeliy tapsırmalar, dóretiwshilik joybarlar hám basqalardı óz ishine alıwı múmkin. Tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıw metodologiyasining xarakteristikası :
Joybar temasın tańlaw : Oqıtıwshı hám studentler birgelikte oqıw rejesine tiyisli hám qatnasıwshılardı qızıqtırarlıq joybar temasın tańlaydilar. Tema izertlew hám dóretiwshilik ushın múmkinshilik beretuǵın dárejede keń bolıwı kerek.
Joybar toparın qáliplestiriw : Studentler joybar ústinde islew ushın gruppalarǵa bólingen. Hár bir gruppa joybardıń quramalılıǵı hám qatnasıwshılar sanına qaray 3-5 kisiden ibarat bolıwı múmkin.
Joybardı joybarlaw : Gruppalar jumıs rejesin islep shıǵadılar, atap aytqanda joybar maqsetleri hám wazıypaların anıqlaw, qatnasıwshılar ortasında juwapkershilikti bólistiriw, izertlew usılların tańlaw hám jumıs waqtın belgilew.
Maǵlıwmattı izertlew hám analiz qılıw : Studentler saylanǵan tema boyınsha izertlew júrgizediler, tóplanǵan maǵlıwmatlardı analiz etediler, ádebiyatlardı úyrenediler hám kerek bolǵanda qánigeler menen máslahátlashadilar.
Joybar ónimin islep shıǵıw : Maǵlıwmatlar hám analizler tiykarında studentler prezentaciya, esabat, video, prototip, veb-sayt hám joybar maqsetlerine sáykes keletuǵın basqa materiallardı óz ishine alıwı múmkin bolǵan joybar ónimin islep shıǵadılar.
Joybar prezentaciyası : Gruppalar óz jumıs nátiyjelerin auditoriyaǵa usınıs etediler, olar arasında oqıtıwshılar, basqa studentler yamasa saylanǵan tema boyınsha ekspertler bolıwı múmkin. Prezentaciya prezentaciya, talqılaw, panel talqılawı hám basqalar formasında bolıwı múmkin.
Bahalaw hám oy-órisler : Oqıtıwshı joybar qatnasıwshıları menen birgelikte aldınan belgilengen kriteryalar tiykarında joybarlardı bahalaydı. Joybardı usınıs etkennen keyin, studentler oqıtıwshı hám qatarlaslarınan oy-órislerin aladılar, bul olarǵa ózleriniń kúshli hám hálsiz táreplerin túsiniwge járdem beredi, sonıń menen birge, keleshektegi joybarlar ushın juwmaqlar shıǵaradı.
Oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw oqıwshılardıń oqıw processinde aktiv qatnas etiwi, sheriklik, sın pikirlew, mashqalalardi sheshiw hám ushırasıw kónlikpelerin rawajlandırıw, sonıń menen birge, alınǵan bilimlerdi ámeliyatda qóllaw imkaniyatın beredi.
Paydalanıwshı
Ózbekstan rawajlanıwına qaratılǵan tálim joybarlarına mısallar
ChatGPT
Tómende Ózbekstan rawajlanıwın úyreniw hám talqılawda paydalanıw múmkin bolǵan tálim joybarlarına mısallar keltiremiz:
Ózbekstan awıl xojalıǵında innovciyalıq jantasıwlardı úyreniw :
Studentler gruppaları Ózbekstanda awıl xojalıǵında qollanilayotgan zamanagóy avtomatlastırıw, suwǵarıw sistemaların jetilistiriw, eginlerdiń jańa sortların engiziw sıyaqlı innovciyalıq usıllar hám texnologiyalardı úyreniwleri múmkin. Sonıń menen birge, olar bul jantasıwlardıń natiyjeliligi hám olardıń awıl rawajlanıwına tásirin analiz etiwleri múmkin. hám islep shıǵarıw kóbeydi.
Ózbekstanda turizmni rawajlandırıw programmasın islep shıǵıw :
Studentler Ózbekstanda turizmni rawajlandırıw programmasın islep shıǵıw, mámlekettiń bul tarawdaǵı múmkinshiliklerin úyreniw, tiykarǵı dıqqatqa iye jaylar, mádeniy ilajlar hám turistik jónelislerdi anıqlaw, turistlarni tartıw ushın marketing strategiyaları hám reklama kampaniyaların islep shıǵıw ústinde islewleri múmkin.
Ózbekstanda ekonomikalıq ósiw hám investitsion múmkinshilikler analizi :
Studentler gruppaları Ózbekstandaǵı ekonomikalıq ósiw hám investitsiya múmkinshiliklerin analiz etip, ekonomikanıń tiykarǵı tarmaqların, shet el investorlar ushın qızıqlıqtı, biznes ushın huqıqıy hám institutsional ortalıqtı hám basqa faktorlardı úyreniwleri múmkin. Sonıń menen birge, olar mámleket degi investitsiya ortalıǵın jaqsılaw boyınsha usınıslar islep shıǵıwları múmkin.
Ózbekstan mádeniy miyrasların úyreniw jáne onıń turizmdagi ornı :
Studentler Ózbekstannıń mádeniy miyrasları, atap aytqanda, tariyxıy estelikleri, xalıq ónermentchiligi, milliy bayramları hám mádeniy ilajları menen tanısıwları múmkin. Olar bul miyraslardıń turizmni rawajlandırıw daǵı rolin analiz etiwleri jáne onı jáhán bazarında ilgeri jıljıtıw strategiyaların islep shıǵıwları múmkin.
Bul joybarlar studentlerge tekǵana Ózbekstan rawajlanıwınıń túrli iskerlik tarawıları menen tanısıw, bálki óz bilim hám kónlikpelerin ámeliyatda qóllaw, sın pikirlew, analitik kónlikpe hám mashqalalardi sheshiwde dóretiwshilik jantasıwdı rawajlandırıw imkaniyatın beredi.
Paydalanıwshı
Tálim processinde dizayn texnologiyasınan paydalanıw natiyjeliligi
ChatGPT
Tálim processinde joybarǵa tiykarlanǵan texnologiyadan paydalanıw kóplegen artıqmashılıqlardı kórsetedi hám úyreniwdiń júdá nátiyjeli usılı bolıwı múmkin. Joybar texnologiyasınan paydalanıwdıń tiykarǵı abzallıqları hám abzallıqlarınan geyparaları :
Studentlerdiń aktiv qatnası : Joybarǵa tiykarlanǵan texnologiya studentlerdiń oqılıwındaǵı aktiv qatnasın xoshametlentiredi. Olar joybardı joybarlaw, shólkemlestiriw hám ámelge asırıwda aktiv qatnas etediler, bul bolsa materialdı tereńrek túsiniwge járdem beredi.
Tiykarǵı kónlikpelerdi rawajlandırıw : Joybarlar studentlerden baylanıs, sheriklik, sın pikirlew, mashqalalardi sheshiw, ǵárezsizlik hám basqalar sıyaqlı keń sheńber degi tiykarǵı kónlikpelerdi rawajlandırıwdı talap etedi. Bul kónlikpeler búgingi dúnyada tabısqa erisiw ushın zárúr bolıp tabıladı.
Bilimlerdi integraciyalaw : Joybar texnologiyası studentlerge túrli pán tarawları daǵı bilimlerdi integraciya qılıw hám olardı ámeliyatda qóllaw imkaniyatın beredi. Bul mashqalanıń pútin kórinisin qáliplestiriwge hám pánleraro baylanıslardı rawajlandırıwǵa járdem beredi.
Dóretiwshilik hám innovatsiyalardı xoshametlew : Joybarlar oqıwshılarǵa ózleriniń dóretiwshilik hám innovciyalıq qábiletlerin kórinetuǵın etiw múmkinshiligin beredi. Olar jańa ideyalardı islep shıǵıwları, mashqalalardi sheshiwde innovciyalıq jantasıwlardı úyreniwleri hám innovciyalıq sheshimlerdi usınıwları múmkin.
Motivatsiyanı asırıw : Joybarlarda qatnasıw studentlerdiń úyreniwge bolǵan motivatsiyasın asırıwı múmkin, sebebi olar óz umtılıw-háreketleri hám jumıs nátiyjeleri ortasındaǵı tikkeley baylanıslılıqtı kóriwedi. Bul oqıw procesine tereńrek tartıw hám qızıǵıwshılıqtı asırıwı múmkin.
Bilimlerdi ámeliy qóllaw : Joybarlar studentlerge óz bilimlerin ámelde qóllaw jáne onıń real turmısda anıq qollanılıwın kóriw imkaniyatın beredi. Bul olarǵa materialdı jaqsılaw túsiniwge jáne onı tereńrek úyreniwge járdem beredi.
Ulıwma alǵanda, tálim processinde joybar texnologiyasınan paydalanıw oqıwshılardıń shaxs retinde jetilisiwine, olardı haqıyqıy kásiplik hám turmıslıq jaǵdaylarǵa tayarlawǵa, sonıń menen birge, bilim alıwǵa hám óz-ózin rawajlandırıwǵa turaqlı qızıǵıwshılıqtı qáliplestiriwge xızmet etedi.
Paydalanıwshı
Tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıwdıń abzallıqları
ChatGPT
Tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıw tálim natiyjeliligi hám sapasına úles qosatuǵın bir qatar zárúrli artıqmashılıqlardı beredi. Bul erda tiykarǵı artıqmashılıqlardan geyparaları :
Studentlerdiń aktiv qatnası : Joybarǵa tiykarlanǵan texnologiya studentlerge oqıw processinde aktiv qatnas etiw imkaniyatın beredi, olardı passiv tıńlawshılardan ǵárezsiz túrde sorawlar, izertlew materialların dúzetuǵın hám qararlar qabıl etetuǵın aktiv qatnasshılarǵa aylantıradı.
Tiykarǵı kónlikpelerdi rawajlandırıw : Joybar texnologiyası oqıwshılarda baylanıs, sheriklik, sın pikirlew, mashqalalardi sheshiw, ǵárezsizlik hám jumıstı shólkemlestiriw sıyaqlı tiykarǵı kónlikpelerdiń keń sheńberin rawajlandırıwǵa járdem beredi.
Bilimlerdi integraciyalashuvi : Joybarlar kóbinese studentlerden túrli pán tarawları daǵı bilimlerdi birlestiriwdi hám olardı ámelde qóllawdı talap etedi. Bul mashqalanıń pútin kórinisin qáliplestiriwge hám túrli pánler ortasındaǵı munasábetlerdi túsiniwge járdem beredi.
Dóretiwshilik hám innovatsiyalardı xoshametlew : Joybar texnologiyası studentlerde dóretiwshilik pikirlew hám innovatsiya qılıw qábiletin rawajlandırıwǵa járdem beredi. Olar jańa ideyalardı islep shıǵıwları, túrli jantasıwlardı sınap kóriwleri hám máselelerge innovciyalıq sheshimlerdi tabıwları múmkin.
Motivatsiyanı asırıw : Joybarlarda qatnasıw studentlerdiń úyreniwge bolǵan motivatsiyasın asırıwı múmkin, sebebi olar óz umtılıw-háreketleri hám jumıs nátiyjeleri ortasındaǵı tikkeley baylanıslılıqtı kóriwedi. Bul oqıw procesine tereńrek tartıw hám qızıǵıwshılıqtı asırıwı múmkin.
Bilimlerdi ámeliy qóllaw : Joybarlar studentlerge óz bilimlerin ámelde qóllaw jáne onıń real turmısda anıq qollanılıwın kóriw imkaniyatın beredi. Bul olarǵa materialdı jaqsılaw túsiniwge jáne onı tereńrek úyreniwge járdem beredi.
Social kónlikpelerdi rawajlandırıw : Joybarda jámáátte islew oqıwshılarda empatiya, basqalardıń kózqarasın húrmet qılıw, tıńlaw hám óz pikirlerin anıq hám ishonarli ańlatıw sıyaqlı social kónlikpelerdi rawajlandırıwǵa járdem beredi.
Ulıwma alǵanda, tálimde joybar texnologiyasınan paydalanıw bilimlerdi jáne de tereńrek hám sanalı túrde ózlestiriwge, qatar kónlikpe hám pazıyletlerdi rawajlandırıwǵa, sonıń menen birge, oqıwshılardıń oqıw procesine qızıǵıwshılıqı hám qızıǵıwshılıǵın asırıwǵa múmkinshilik beredi.
Paydalanıwshı
Sociallıq-ekonomikalıq pánlerdi oqıtıw kontekstinde joybar texnologiyası
ChatGPT
Sociallıq-ekonomikalıq pánlerdi oqıtıwda joybarlıq texnologiya ásirese nátiyjeli bolıwı múmkin, sebebi ol studentlerge teoriyalıq bilimlerdi ámeliyatda qóllaw, sonıń menen birge, social hám ekonomikalıq pánler salasında tabıslı jumıs alıp barıw ushın zárúr bolǵan tiykarǵı kónlikpelerdi qáliplestiriw imkaniyatın beredi. Bunday pánlerdi oqıtıwda joybar texnologiyasınan qanday paydalanıw múmkin:
Ekonomikalıq maǵlıwmatlardı analiz qılıw : Studentler bazar maǵlıwmatları, finans, bántlik maǵlıwmatları hám basqalar sıyaqlı real ekonomikalıq maǵlıwmatlardı analiz qılıwdı óz ishine alǵan joybarlarda qatnasıwları múmkin. Olar izertlew ótkeriwleri, boljawları hám bul maǵlıwmatlar analizi tiykarında usınıslar beriwleri múmkin..
Ekonomikalıq processlerdi modellestiriw : Studentler túrli modellestiriw usılları hám qurallarından paydalanǵan halda ekonomikalıq processler hám hádiyselerdiń modellerin jaratılıwması múmkin. Bul olarǵa ekonomika qanday islewin jaqsılaw túsiniwge hám túrli ekonomikalıq siyasat hám xızmetlerdiń múmkin bolǵan aqıbetlerin boljawǵa járdem beredi.
Sociallıq-ekonomikalıq máseleler boyınsha izertlewler : Studentler jarlılıq, jumıssızlıq, teńsizlik, social qorǵaw sıyaqlı hár qıylı sociallıq-ekonomikalıq mashqalalardi úyreniwge qaratılǵan joybarlarda qatnasıwları múmkin. Olar bul mashqalalardıń sebeplerin úyreniwleri, ámeldegi siyasat hám programmalardı analiz etiwleri hám usınıslar kirgiziwleri múmkin. olardı sheshiw ushın sheshimler.
Biznes-jobalar hám strategiyalardı islep shıǵıw : Studentler túrli tarawlarda biznes-jobalar, marketing strategiyaları hám basqarıw strategiyaların islep shıǵıw menen baylanıslı joybarlarda qatnasıwları múmkin. Olar bazarlardı, básekichilarni, qarıydarlardı úyreniwleri hám alınǵan maǵlıwmatlardı analiz qılıw tiykarında sanalı qararlar qabıllawları múmkin.
Ekonomikalıq siyasat izertlewleri : Studentler milliy yamasa regionlıq dárejede ekonomikalıq siyasatti analiz etiwshi joybarlarda qatnasıwları múmkin. Olar hár qıylı makroekonomikalıq qurallar hám siyasatlardı, olardıń ekonomikalıq ósiw hám turaqlılıqqa tásirin hám olardı túrli sharayatlarda qóllaw natiyjeliligin úyreniwleri múmkin.
Joybar texnologiyası oqıwshılarǵa oqıw processinde aktiv qatnas etiw, analiz qılıw, sın pikirlew, baylanıs hám mashqalalardi sheshiw kónlikpelerin rawajlandırıw, alǵan bilimlerin ámeliyatda qóllaw imkaniyatın beredi. Bul olarǵa temanı jaqsılaw túsiniwge jáne social hám ekonomikalıq pánler boyınsha keleshektegi mártebe ushın tayarlawǵa járdem beredi.
Paydalanıwshı
Proektlestiriw texnologiyasınıń tariypi hám principlerı
ChatGPT
Joybar texnologiyası - tálim procesin joybar formasında shólkemlestiriwge tiykarlanǵan oqıtıw usılı. Bul usıl oqıwshılarǵa sheshim yamasa izertlewdi talap etetuǵın anıq wazıypalar yamasa mashqalalardi usınıs etedi. Studentler ǵárezsiz hám sheriklikte úyreniw menen shuǵıllanadılar, izertlew ótkerediler, maǵlıwmatlardı analiz etediler hám óz jumıslarınıń nátiyjelerin anıq ónim yamasa joybarlar formasında usınıs etediler.
Dizayn texnologiyasınıń principlerı tómendegi tiykarǵı principlerdi óz ishine aladı :
Studentlerdiń aktiv qatnası : Studentler óz ideyaların usınıw, qararlar qabıllaw hám joybarların ámelge asırıw arqalı oqıw processinde aktiv qatnas etediler.
Sheriklik hám jámáátlik jumıs : Joybar texnologiyası sheriklik hám jámáátte islew kónlikpelerin rawajlandırıwǵa járdem beredi. Studentler gruppalarda isleydiler, informaciya hám derekler almasadılar, mashqalalardi birgelikte sheshiwedi.
Izertlew jantasıwı : Joybarlar kóbinese soraw usılına tiykarlanadı, ol jaǵdayda studentler temanı ǵárezsiz túrde izertlew etediler, maǵlıwmatlardı toplaydılar hám analiz etediler, boljaw hám juwmaqlardı qáliplestirediler.
Kontekstli úyreniw : Joybarlar real turmıslıq jaǵdaylar yamasa máseleler menen baylanıslı bolıwı múmkin, bul studentlerge óz bilimlerin ámelde qóllaw jáne onıń anıq qollanılıwın kóriw imkaniyatın beredi.
Pánleraro jantasıw : Joybarlar kóbinese bir neshe pán tarawların óz ishine aladı, bul oqıwshılarǵa túrli pánlerden bilimlerdi birlestiriw hám olardıń óz-ara baylanıslılıǵın túsiniw imkaniyatın beredi.
Sanalı úyreniw : Studentler joybar temaların ǵárezsiz túrde tańlaw, óz sorawları hám maqsetlerin qáliplestiriw múmkinshiligine iye, bul bolsa materialdı tereńrek hám sanalı túrde ózlestiriwge járdem beredi.
Prezentaciya hám oy-órislerdi bildiriw kónlikpelerin qáliplestiriw : Joybarlar kóbinese auditoriya prezentaciyası yamasa oqıtıwshı hám qatarlaslar tárepinen bahalanishi menen juwmaqlanadı, bul bolsa ǵalabalıq sóylew hám oy-órislerdi rawajlandırıwǵa járdem beredi.
Joybar texnologiyası studentlerdiń qızıǵıwshılıqı hám motivatsiyasın xoshametlew, olardıń sın pikirlew, mashqalalardi sheshiw, ushırasıw hám sheriklik qılıw qábiletlerin rawajlandırıw, sonıń menen birge olardı zamanagóy informaciya jámiyetinde tabıslı iskerlikke tayarlaw imkaniyatın beredi.
Juwmaq :
Bul kurs jumısın ámelge asırıw processinde “Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw úyrenildi hám kórip shıǵıldı. Bul temanı kórip shıǵıw bir neshe zárúrli táreplerdi anıqladi:
Birinshiden, joybar texnologiyası studentlerdi oqıw procesine aktiv tartıwǵa járdem beretuǵın nátiyjeli oqıtıw quralı bolıp tabıladı. Bul studentlerge temanı ǵárezsiz túrde izertlew, maǵlıwmatlardı analiz qılıw, gipotezalarni qáliplestiriw hám sheshimlerdi usınıw imkaniyatın beredi.
Ekinshiden, “Ózbekstannıń ayriqsha rawajlanıw jolı” temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw studentlerge mámlekette kesheip atırǵan quramalı sociallıq-ekonomikalıq processlerdi tereńrek ańǵarıw, onı rawajlandırıw boyınsha óz ideya hám usınısların islep shıǵıw imkaniyatın beredi.
Bunnan tısqarı, joybar texnologiyası studentlerge zamanagóy dúnyada tabısqa erisiw ushın zárúr bolǵan baylanıs, sheriklik, sın pikirlew hám mashqalalardi sheshiw sıyaqlı bir qatar tiykarǵı kónlikpelerdi rawajlandırıwǵa járdem beredi.
Juwmaq etip aytatuǵın bolsaq, Ózbekstannıń óz rawajlanıw jolı temasın oqıtıwda joybar texnologiyasınan paydalanıw tekǵana materialdı tereńrek ózlestiriwge, bálki tabıslı kásiplik jáne social iskerlik ushın zárúr bolǵan kompetensiyalarni rawajlandırıwǵa járdem beretuǵın nátiyjeli hám perspektivalı jantasıw bolıp tabıladı
|
