8
uchburchak ulanishlarida tok va kuchlanishlarning o`zgarishiga yuqorida ko`rilgan
hamda keltirilgan formulalar va sxemalar tegishli xisoblanadi.
Uch fazali elektr mashinalarni ishga tushurish paytida
ishga tushirish tokining
qiymati elektr tarmog`i quvvati bilan chegaralangandan yuqori bo`lmasligi talab
etiladi. Aks holda kuchlanishning tushuvi katta qiymatga ega bo`lib, natijada bu
elektr
tarmog„iga ulanib ishlab turgan boshqa elektr mashinalarning to'xtab
qolishiga olib kelishi ham mumkin bo`ladi. Bunga yo`l qo'ymaslik uchun katta
quvvatli elektr mashinalarni ishga tushirishda ishga tushirish
tokini kamaytirish
uchun statorga beriluvchi kuchlanishni pasaytirish talab etiladi. Elektr mashinalarni
ishga tushurish tokini kamaytirish quyidagi usullar orqali amalga oshirilishi mumkin:
a)
Silliq ishga tushurish orqali (Elektr mashinani kuchlanishini asta sekin
belgilangan qiymatigacha ortirib borish orqali);
b)
reaktor, avtotransformator yoki aktiv qarshilik orqali ishga tushirish;
c)
Yulduzdan uchburchakka almashtirib ulash bilan ishga tushirish:
Elektr mashinalarni elektr tarmog'iga bevosita ulab ishga tushirish eng keng
tarqalgan usullardan hisoblanadi. Bu usulda ishga tushiriluvchi elektr mashina
statoriga ulanuvchi ampermetrni nominal tokning
karrasiga tanlanadi. Stator
chulg`amiga beriluvchi
kuchlanishni pasaytirib, ishga tushirish toki kamaytirilganda
elektr mashinaning aylantiruvchi momenti kuchlanishning kvadratiga proporsional
ravishda kamayadi. Bunday usullardan faqat elektr mashinani salt ishlash rejimida
yoki kichik yuklanishlar bilan ishga tushirishda foydalaniladi.[4]
Normal ish rejimida elektr mashina uchburchak sxemasida ulanib,
kichik
yuklanish bilan ishga tushirilishga mo`ljallangan bo`lsa, u holda bunday elektr
mashina statorini yulduz sxemasida ulab ishga tushirish mumkin bo`ladi. Ishga
tushirish jarayoni tugagach, elektr mashina statori
uchburchak sxemasiga
o`tkaziladi. Bunday usulda elektr mashinalarni ishga tushirishda liniya va faza
toklari orasidagi bog`lanishlar quyidagicha bo`lishini ko`rishimiz mumkin.
Yulduz sxemasida liniya toki faza tokiga tengligidan ishga tushirilgan elektr
mashina
chulg„amidan o`tayotgan tok quyidagicha bo`ladi.
√
(13)
Uchburchak sxemasida liniya toki bilan faza toki orasida
√ bo`lganli
sababli
ishga tushirilayotgan elektr mashina chulg`amidan o`tayotgan tok quyidagicha
bo`ladi.
√
√
√
(14)
9
Demak yuqoridagi formulalardan ko`rinib turibdiki yulduz sxemasida elektr
mashinani ishga tushirish, uchburchak sxemasida
ishga tushirishdan
√ marta
kichik bo`ladi. Shuning uchun elektr mashinalarni ishga tushirishni yulduz ulangan
sxemadan uchburchak ulangan sxemaga o`tkazish orqali amalga oshiriladi.
Uch fazali elektr zanjirlari mavzusini fanlararo bog`lab o`qitishda dars
jarayonida quyidagicha metodlardan foydalanishimiz mumkin.
