10-Laboratoriya ishi
Sementning hajm оg’irligini aniqlash.
Sement zavodlarida ishlab chiqarishni tekshirish.
Zamonaviy sement
zavodlarida olinayotgan xomashyo, yarim fabrikat hamda tayyor mahsulot -
sementning talab qilingan sifatda bo'lishini ta'minlash
uchun asosiy jihozlarning
belgilangan texnologik rejimida ishlashiga juda jiddiy e'tibor qilish kerak. Shuning
uchun ishlab chikarishni tekshirib turish alohida ahamiyat kasb etadi.
Xomashyo materiallarini maydalash darajasi va maydalangan mahsulot
o'lchami hamda donadorlik tarkibi belgilanganiga qanchalik mos ekanligi tekshirib
turiladi. Xomashyo tuyish sexida tuyish namligi va qanchalik mayda tuyilgani
tekshiriladi. Bir qancha xomashyo komponentlari baravariga maydalanayotganda
ishlanayotgan aralashma tarkibi belgilangan tarkibga
qay darajada mosligi
tekshiriladi.
Tayyor mahsulotni tuyish sexida ham shu tariqa tekshiriladi. Pishirish sexida
texnologik rejimiga (pishirish harorati, materiallarning pech zonalarida bo'lishi
muddatlari), tutun gazlar harorati va tarkibi, yoqilg'i va
pishiriladigan materiallar
sifati, pishirish natijalariga qanday rioya qilinayotgani kuzatib boriladi. Xullas,
xomashyo materiallari, yarim fabrikatlar va tayyor mahsulotlar sifati texnologik
jarayonning barcha bosqichlarida - xomashyo zavodga
olib kelingan paytdan
boshlab, tayyor mahsulot jo'natilgunga qadar tekshirib, kuzatib borilishi kerak.
Ishlab chiqarish quyidagi talablarga javob berishi zarur:
-tekshirish uchun olingan namuna materiallarning o'rtacha sifatiga mos kelishi
lozim;
-namuna olinadigan joy to'g'ri tanlanishi va texnologik parametrlar to'g'ri
aniqlanishi shart (harorat, namlik, aralashmalarning harakatchanligi va hokazolar);
- jihozlarning ish rejimi tekshiriladigan joy to'g'ri tanlanishi kerak;
- namunalarni takror olish vaqti va uning miqdori to'g'ri tanlanishi lozim;
- tekshirish jarayoni iloji boricha to'la avtomatlashtirilgan va tekshiruvchi
asboblar masofadan turib boshqariladigan bo'lishi kerak.
Hozirgi kunda tekshirish uchun namunalarni avtomatik yo'l bilan olinadi.
Sement zavodlarida mehnat muhofazasi. Sement
sanoatida xomashyoni qanday
qazib olish va qayta ishlash, xomashyo aralashmalarini pishirish,
klinkerni
kukunlash, juda ko'p miqdordagi materialni bir joydan ikkinchi joyga va omborga
tashish hamda iste'molchiga jo'natish kabi murakkab hamda turli mexanizm,
uskunalar bilan jihozlangani va ko'p miqdorda elektr dvigatellarning borligi uchun
jihozlarning xavf-xatarsiz ishlatilishi, ishlab chiqarish operatsiyalarining bajarilishi,
shuningdek, ishlash uchun qulay sanitariya-gigiyena sharoitlari yaratilishiga doir
asosiy tadbirlar belgilangan bo'ladi.
Xavfsizlik texnikasida jihozlar orasidan o'tish
uchun qulay joy qoldirilgan,
maydonchalarda bemalol ishlaydigan sharoitning bo'lishi, muhofaza g'iloflari va
to'siqlar o'rnatilishi, ko'chma elektr jihoz va asboblar bilan bexatar ishlash uchun
zarur sharoitlar yaratilganligi ko'rsatilgan bo'ladi. Sanitariya texnikasiga doir
tadbirlarni ishlab chiqishda isitiladigan va isitilmaydigan binolar, havo, chang, bo'r
va gazlardan ifloslanadigan joylar va ifloslangan havoni markaziy tartibda so'rib
olib, tashqariga chiqarib yuborish tadbirlari ko'rilgan,
xavfsizlik texnikasi va
sanitariya texnikasi bo’yicha belgilangan hamma tadbirlar texnologik jarayon bilan
uzviy bog'langan bo'lishi shart.
Asbob-uskunalar:
1.
Quritilgan sement kukuni.
2.
Hajmiy og’irlikni aniqlash voronkasi.
3.
Bir litrli idish.
4.
Temir chizg’ich.
5.
Tarozi.
Materialning solishtirma og’irligi deb, uning og’irligini absolyut zich
g’ovaklar va bo’shliqlarsiz hajmiga bo’lgan nisbatiga aytiladi.
Sinaluvchi moddaning hajmiy og’irligi 2 holda, zichlantirgan va sochiluvchan
xolda aniqlanadi.
Sinaluvchi moddaning hajmiy og’irligini topish uchun hajmi ma’lum bo’lgan
tsilindr idish bo’sh holatda tortiladi va uning ustiga og’irligi bo’r bilan yoziladi,
voronka tagiga qo’yiladi. Voronkadan erkin
xolatda sement kukuni solinadi,
ortiqchasi lineyka bilan olib tashlanadi va idish tsement bilan tortiladi.
Rasm-11. Xajmiy og’irligi aniqlovchi qurima
Xajmiy og’irligi sochiluvchan xolatda quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
Y
0
=(P
1
-P)/V,
g/sm
3
