O’zbekiston
Respublikasi Oliy va
O’rta maxsus ta’lim vazirligi
Toshkent Moliya instituti
Navro’zova K.N., Ortiqov O.A.
BANKLARDA HISOB VA TO’LOV
TIZIMI
O’quv qo’llanma
Toshkent 2005 y
2
Banklarda hisob va to’lov tizimi.
Navro’zova K.N., Ortiqov O.A.
T.TMI 2005 yil ______ bet.
Respublikada to’lov tizimining shakllanishi va uni ishlash printsiplariga
bag’ishlangan respublikamizda chop etilgan dastlabki qo’llanma bo’lib, unda to’lov
tizimi va uning tarkibi, respublikada milliy to’lov
tizimining shakllanishi, shu tizim
orqali naqd pulsiz hisob-kitoblarning o’tishi, banklararo hisob-kitoblarning o’tish
texnologiyalari, yagona vakillik hisobvaraqlari orqali to’lovlarning o’tishini tashkil
etilishi, shuningdek, yagona bank texnologiyalarining turlari ko’rsatib berilgan.
O’quv qo’llanma Toshkent Moliya instituti qoshidagi Oliy o’quv yurtlararo
ilmiy-uslubiy Kengash majlisida muhokama qilingan va nashrga tavsiya etilgan.
Taqrizchilar: Mintaqaviy bank o’quv
markazi
raisi i.f.n., dots. Z.Xolmaxmadov
i.f.d., prof. A.Vaxobov
Toshkent Moliya instituti - 2005
3
KIRISh
Iqtisodiyot rivojlanishining hozirgi bosqichida respublikamizda faoliyat
yuritayotgan banklarning roli tobora ortib bormoqda. Chunki xo’jalik yurituvchi
sub’ektlarning hech biri bank xizmatini chetlab o’tib faoliyat yurita olmaydi, o’zaro
hisob-kitoblarini bank yordamisiz o’tkaza olmaydi. Shu sababli bank tizimini
mustaxkamlash, ularning erkinligini oshirish yo’lida isloxotlarga
xukumat miqyosida
e’tibor berib kelmoqda. Chunki bank tizimida o’tkazilayotgan islohotlar nafaqat
banklarning, balki butun iqtisodiyotning barqarorligini ta’minlashga asos bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005 yil 15 apreldagi «Bank tizimini
isloh qilish va erkinlashtirishning qo’shimcha chora-tadbirlari to’g’risida»gi
Qarorining qabul qilinishi respublikada faoliyat yuritayotgan banklarning
rivojlanishiga katta hissa qo’shadi. Ushbu qarorda tijorat banklarning tashkil etishga
qo’yiladigan
talablari, ularning operatsiyalari, imtiyozlar, kreditlash bilan bog’liq
muammolarga alohida o’rin ajratilgan. Hozirgi kunda bank tizimi rivojlanib borar
ekan, banklar o’rtasidagi o’zaro aloqalar, hisob-kitoblarni o’tkazish
mexanizmini
takomillashtirish talab etiladi. Ushbu qo’llanma «Bank ishi» yo’nalishi bo’yicha
magistraturadagi bir qator mutazassisliklarda, jumladan, «Kredit», «Bank auditi»,
«Xalqaro bank ishi», «Xalqaro valyuta-kredit munosabatlari», «Bank qimmatli
qog’ozlari», «Bank risklari» mutaxassisliklar talablari uchun mo’ljallangan. O’quv
qo’llanma ushbu fan bo’yicha ishlab chiqilgan namunaviy dastur va ishchi-o’quv
dasturlari asosida yozilgan. O’quv qo’llanmada to’lov tizimining mazmuni,
uning
tarkibi, respublikada milliy to’lov tizimining shakllanishi, elektron to’lov tizimini
tashkil etishning zarurati va shartlari, printsip va funktsiyalari o’z ifodasini topgan.
Shu bilan birga iqtisodiyotdagi naqd pulsiz hisob-kitoblar,
davlat byudjetining kassa
ijrosi bo’yicha operatsiyalar, banklar tizimidan o’tganini hisobga olgan holda
yuqoridagilar o’quv qo’llanmada batafsil yoritib berilgan. O’quv qo’llanmada yangi
bank texnologiyalari, ularning qo’llanilishi ham o’z ifodasini topgan.
Mazkur o’quv qo’llanmadan – «Bank ishi» yo’nalishi bo’yicha o’qiyotgan
barcha oliy o’quv yurtlarining bakalavriat va magistratura bo’limlari
talabalari,
kollejlar, biznes maktab talabalari, shuningdek bank mutaxassislari va bank faoliyati
bilan qiziquvchilar foydalanishi mumkin.
«Banklarda hisob va to’lov tizimi» o’quv qo’llanmasi respublikada birinchi
marta o’zbek tilida chop qilingan. Shu sababli uni yozish davomida ba’zi bir
kamchiliklarga yo’l qo’yilgan bo’lishi mumkin. Ushbu kamchiliklar bo’yicha o’z
fikr-mulohazalaringiz va takliflaringizni bildirishingizni so’raymiz va oldindan
minnatdorchilik bildiramiz.
