`
133
«Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya
va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
AYRIM DINAMIK SISTEMALARNING TAHLILI HAQIDA
ABOUT ANALYSIS OF SOME DYNAMIC SYSTEMS
Qodirov Akobir Alam o’g’li
Toshkent davlat agrar Universiteti Samarqand filiali assistenti
E-mail:q.akobir0707@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.6782148
Annotatsiya. Maqolada kvadratik stoxastik operatorlar sinfi va tavsifi
keltirilgan. Dinamik sistemalar orqali ifodalanuvchi
jarayonlarning tasniflari,
ya’ni dinamik sistemalarni to‘liq klassifikatsiyasi keltirilgan. O‘rganilgan uzluksiz
vaqtli kvadratik stoxastik operator bilan diskret vaqtli kvadratik stoxastik
operatorlarning qiyosiy tahlili keltirilib, sonli usullar natijalari bilan nazariy
natijalar ustma-ust tushishi ko‘rsatilgan.
Kalit so’zlar: kvadratik
stoxastik operator, klassifikatsiya, ehtimollik
taqsimoti, sonli yechimlar.
Abstract. The article presents a class and description of quadratic
stochastic operators. Classifications of processes
represented by dynamic
systems, ie a complete classification of dynamic systems are given. A
comparative analysis of discrete time quadratic stochastic operators with the
studied continuous time quadratic stochastic operator is presented, and it is
shown that the theoretical results overlap with
the results of numerical
methods.
Keywords: quadratic stochastic operator, classification, probability
distribution, numerical solutions.
Fizika,
biologiya, ximiya, informatika va iqtisodiyotdagi jarayonlarning
matematik modellari dinamik sistemalar orqali ifodalanadi. Dinamik sistemalar
chiziqli (nochiziqli) avtonom (avtonom bo‘lmagan) differensial tenglamalar
sistemalari orqali berilishi mumkin.
Dastlab, dinamik sistemalar texnik va tabiiy-ilmiy masalalarni matematik
modellarini o‘rganishda qo‘llanilgan. Keyinchalik
bu kabi qonuniyatlarni
meteorologik, iqtisodiy, moliyaviy va ijtimoiy sistemalarni holatini aniqlashda
ham foydalanilishi mumkinligi aniqlangan. Murakkab xo‘jalik sistemalar ushbu
aytib o‘tilgan barcha yo‘nalishlarni qamrab oladi. Masalan,
energetika
apparatlarini dinamik holati ularning texnik jihatlarini, energiya uzatish
sistemasini, meteorologik vaziyatni o‘zaro bog‘likligini o‘z ichiga oladi. Agarda
vaziyatni o‘rganishda xatolikka yo‘l qo‘yilsa, ijtimoiy muhitdagi turg‘unlikni
yo‘qolishiga olib kelishi mumkin[4].
