Ma’ruza 14
Ma’lumotlarni uzatish uchun analog va diskret aloqa kanallari
Reja
1. Fanning maqsadi, vazifalari va boshqa o'quv fanlari bilan o'zaro bog'liqligi.
2. Axborot, xabar va signal tushunchalari.
3. Aloqa tizimlari: aloqa vositalari, aloqa liniyalari va kanallari haqida tushunchalar. Aloqa tizimlarini asosiy tavsiflari
Kalit so’zlar: Axborot, xabar, elektr signali, elektr aloqa tizimi
Kirish va chiqishdagi elementlar soni bir - biridan farqlanishi ( ) mumkin. Agar diskret (raqamli) kanal uchun - ni ga almashib qolishi ehtimolligi vaqtga va ushbu elementar signaldan qanday elementar signal berilganligiga bog’liq bo’lmasa, xotirasiz bir xil kanal deb ataladi. Agar vaqtga bog’liq bo’lsa, bunday kanal bir xil bo’lmagan kanal deb ataladi va - ni ga o’tish ehtimolligi , ushbu elementdan avval qaysi elementar signal berilganligiga bog’liq bo’lsa, bunday kanal xotirali kanal deb ataladi. Bunday kanal matematik ifodasi Markov diskret ketma -ketligiga asoslangan bo’ladi.
Agar bir turli diskret kanalida kirish va chiqishlaridagi kod simvollari (elementlar) soni bir xil bo’lib, ularni birining ikkinchisiga o’tish ehtimolligi bo’lsa, bunday kanallar simmetrik kanal deb ataladi (7.2 a -rasm).
Misol tariqasida ikkilik diskret kanalni keltiramiz. Aloqa kanallari orasida kirish va chiqish kod signallari bir xil emaslari ham uchraydi, bunda kirish alfavita t
7.2-rasm . Ikkilik aloqa kanali ishlashining grafik tasviri. a) simmertik kanal, b) nosimmetrik kana .
«O’chiruvchi» xususiyatli aloqa kanallarida dekoder NT taqiqlangan kodlar kombinatsiyasini dekodlamaydi.
Agar aloqa kanalida xalaqitlar yo’q bo’lsa (w (t)= 0 ), u holda kirish kodlar kombinatsiyasi o’ziga mos chiqiish kodlar kombinatsiyasi hosil bo’lish ehtimolligi bo’ladi. Bunday kodlar kombinatsiyasi dekoder tomonidan diskret xabar elementlaridan biriga aylantiriladi.
Har qanday kanal quyidagi ko’rsatgichlar bilan tafsiflanadi:
- effektiv (samarali) uzatiladigan chastotalar polosasi - ;
- signallarni uzatish (kanalni mavjud bo’lish) vaqti - ;
- dinamik diapazon . Bu tushuncha orqali quyidagi ko’rinishdagi nisbat tushuniladi , va signalning kanal orqali buzilmasdan (sifat ko’rsatgichlarini saqlagan holda) uzatilishi mumkin bo’lgan mos ravishda maksimal va minimal qiymatlari,
Bu uchta kattalik ko’paytmasi kanal sig’imi deyiladi
. (7.1)
, va ko’rsatgichli signalni , va ko’rsatgichli kanal orqali uzatish uchun quyidagi shart bajarilishi kerak
> , > va > . (7.2)
Demak, kanalning sig’imi signal hajmidan kichik bo’lmasa, signalni kanal orqali uzatilishi mumkin, yani . Agar (7.2) tengsizlik bajarilmasa, u holda signalning ko’rsatgichlaridan biri deformatsiyalanishi (o’zgartrilishi) mumkin, bu esa signal hajmi bilan kanal sig’imining tenglashishiga olib keladi. Amaliyotda dinamik diapazondagi yetishmovchilikni chastota polosasi orqali qoplash muhim ahamiyatga ega. Masalan, keng polisali xalaqitbardosh modulyatsiya usullarini qo’llab dinamik diapazoni 60 dB bo’lgan signalni kanal dinamik diapazoni 20 dB bo’lgan kanal orqali uzatish mumkin, yani < . Buning uchun odatda kanalning chastota polosasini mos ravishda signal spektoriga nisbatan shart bajarilgunga qadar oshirib borish kerak.
Kanalning chiqishidagi signal umumiy holda quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi
,
bu yerda - kanalning kirishidagi signal, - kanaldagi xalaqitlar.
|
