|
Mavzu:-mavzu. Nutqning tovush madaniyati tushunchasi
|
| Sana | 05.12.2023 | | Hajmi | 3,62 Mb. | | #111719 |
Bog'liq slayd
Mavzu:-MAVZU. NUTQNING TOVUSH MADANIYATI TUSHUNCHASI
Reja:
Nutqning tovush madaniyati tushunchasi .
Nutqning tovush madaniyatiga doir ishlar bo’limlari.
Har bir yosh bosqichida nutqning tovush madaniyatini tarbiyalash.
Nutq madaniyati - bu to’g’ri so’zlay olish, ya’ni nutqiy muloqot shartlari va fikr bildirishdan ko’zlangan maqsadni hisobga olgan holda hamda barcha til vositalaridan (til vositalaridan, shu jumladan intonatsiya, leksik zahira, grammatik shakllardan) foydalangan holda bayon qilinayotgan mazmunga mos holda gapirishdan iboratdir.
«pedagog oldida bolalarga so’zlardagi tovushlarni sof, toza talaffuz qilish, so’zlarni rus tilining orfoepiya qoidalariga muvofiq holda to’g’ri talaffuz qilish, aniq talaffuz etishni (yaxshi diksiya) o’rgatish, ularda ifodali nutqni tarbiyalash vazifalari turganligini» ta’kidlaydi.
O.I.Soloveva nutqning tovush madaniyatini tarbiyalashga doir ishlarning asosiy yo’nalishlarini belgilar ekan,
Ayni paytda nutqdagi tovushni shakllantirish jarayonida tarbiyachi ayrim logopedik usullardan foydalanishi, ya’ni huddi logoped kabi nutq kamchiliklarining oldini olishga qaratilgan ishlar bilan shug’ullanishi mumkin.
«Maktabgacha ta’lim muassasasida tarbiyalash dasturi» bola hayotining yettinchi yiliga kelib - ya’ni, bolalarga o’qish va yozish o’rgatish boshlanadigan davrga kelib uning barcha tovushlar artikulyatsiyasini to’liq o’zlashtirishini ta’minlash vazifasini qo’yadi.
To’liqlik (yoki kitobiy) uslubi omma oldida nutq so’zlashda - ma’ruzalar o’qish, yig’ilishda so’zga chiqish, radio va televideniyeda diktor bo’lib ishlashda, shuningdek o’quvchi, talabalar uchun va o’zini yaxshi anglashlarini xohlagan hamda tinglovchilarga uni tushunishlarini osonlashtirishga intilayotgan har bir shaxs uchun majburiydir.
L.V.SHerba rus tilida ikkita asosiy talaffuz uslublarining mavjudligiga e’tiborni qaratgan.
Noto’liq, (yoki so’zlashuv) uslub maishiy muloqotda qo’llaniladi. Bunda so’zlardagi tovushlarni birmuncha past va sust aytish, va tez aytish yoki, aksincha, iboralarni sekin aytish va shivirlash mumkin; so’zlashuv nutqiga ohangiy (his-xayajonli) ishlov berish ko’rinishlari turlicha bo’ladi: barcha his-tuyg’ular so’zlashuv nutqining jaranglashida to’liq aks etadi.
-bolalarda tinglash qobiliyatini tarbiyalash, uning komponentlarini, ya’ni: tinglash e’tibori (biron-bir tovushni jaranglashiga qarab qanday tovush ekanligini va uning yo’nalishini aniklay olish), fonematik tinglash, mazkur nutq sur’ati va ritmini qabul qila olish qobiliyatlarini asta-sekin rivojlantirib borish;
Bolalarda to’g’ri va yaxshi jaranglaydigan nutqni rivojlantirar ekan, tarbiyachi quyidagi vazifalarni hal etishi zarur:
- artikulyatsiya apparatini rivojlantirish;
- nutqiy nafas olish ustida ishlash, ya’ni iboralar bilan erkin so’zlay olish uchun qisqa nafas olish va davomli nafas chiqarishni o’rgatish;
- muloqot sharoitidan kelib chiqqan xolda ovoz balandligini boshqarish qobiliyatini tarbiyalash;
- ona tilining barcha tovushlarini to’g’ri talaffuz qilishni shakllantirish;
- har bir tovushni, shuningdek so’zlar va iboralarni aniq va tushunarli talaffuz qilishga, umuman yaxshi talaffuzga odatlanish;
- so’zlarni o’zbek adabiy tilining orfoepiya qoidalari me’yorlariga mos holda talaffuz qilishni rivojlantirish;
- normal nutq sur’atini shakllantirish, ya’ni so’zlar va iboralarni nutqni tezlashtirmay va sekinlashtirmay sekinlik bilan hamda shu bilan birga tinglovchiga aniq tushunish imkoniyatini yaratgan holda talaffuz qilishni o’rgatish;
- nutqning ohangiy ifodaliligini tarbiyalash, ya’ni fikrlar, hissiyotlar va kayfiyatni mantiqiy pauza, urg’u, ohang, sur’at, ritm va tembr yordamida aniq ifodalash qobiliyatini shakllantirish.
Maktabgacha yosh davrda ijodkorlik jarayoni boshlanadi. Ijodkorlik layoqati, asosan, bolalarning konstruktorlik o’yinlarida, tеxnik va badiiy ijodlarida namoyon bo’ladi.
. Maktabgacha davrda tasavvur, tafakkur va nutq umumlashadi. Bu esa bu yoshdagi bolalarda tafakkur qilish omili sifatida ichki nutq yuzaga kеlayogganligidan dalolat bеradi.
Хозиргача сакланиб колган асарларининг умумий сони ва улар- нинг ахамиятига таянган холда Аз-Замахшарийни нафакат исломшунос олим, балки Шарк географиясининг ривожига узининг улкан хдссасини кушган географ ва сайёх-олим, деб айтиш мумкин.
E’tiboringiz uchun rahmat.
|
| |
