mumkin. U lar o'zlarida yetishtirilmaydigan va ishlab
chiqarilmaydigan
mahsulotni
boshqa
rayonlardan
oladilar, o‘zlarida yetishtiriladigan ortiqcha mahsu
lotni esa boshqa rayonlarga sotadilar. Oqibatda mehnat
natijalari bilan ayirboshlash ro‘y beradi.
M am lakat ayrim qism lari o'rtasida m ehnatning
ana
shunday taqsimlanishi mehnatning geografik yoki
hududiy taqsimoti deb ataladi. M ehnatning geografik
taqsim lanishi natijasida iqtisodiy rayonlar — o‘z
ixtisoslashuviga ko‘ra bir-biridan
farq qiluvchi hududlar
tarkib topadi. Iqtisodiy rayonlarning ixtisoslashuvi
quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
К = M/A.
Bu yerda M - m am lakatning um um iy m ahsulotda
rayon m ahsulotining (m azkur tarm oq bo‘yicha) salmog‘i;
A - m am lakatning butun aholisi sonida rayon aholisining
salm og‘i; К - ixtisoslashish ko'rsatkichi. A gar K>1
bo'lsa, bu tarm oq ixtisoslashgan tarm oq bo'ladi.
III. O'ZBEKISTON IQTISODIY
GEOGRAFIYASI
3.1. Iqtisodiy-geografik o'rni va chegaralari
O'zbekiston O 'rta Osiyoning o'rtasida
joylashgan
bo'lib, m azkur m intaqadagi ham m a davlatlar bilan
bevosita chegaradosh. O 'zbekistonning Qozog'iston bilan
bo'lgan chegarasi U styurt platosi, Orol dengizi, Qizilqum
240
cho'li va G ‘arbiy Tyanshan tog*lari (Ugom, Piskom
tizim lari) orqali o'tadi. Turkm aniston bilan bo'lgan
chegarasi esa Qoplonqir platosi, Sariqam iz botig'i,
Qoraqum cho'li, A m udaryo va Ko‘hitang
tizm asi orqali
o‘tadi. Tojikiston bilan bo'lgan chegara Bobotog*, Hisor,
Zarafshon, Turkm aniston va Q uram a tizm alari orqali,
Q irg'iziston bilan bo'lgan chegara esa Oloy, Farg'ona,
Chotqol tizm alari orqali o'tadi. Afg'oniston bilan bo'lgan
chegara eng qisqa bo'lib, A m udaryo orqali o'tadi.
Demak, O 'rta Osiyo m iqyosida O 'zbekistonning
iqtisodiy-geografik joylashishi ju d a qulay. Ammo
O 'zbekiston quruqlik ichkarisida joylashganligi uchun
xalqaro dengiz yo'llaridan ancha olisda joylashgan.
O 'zbekiston Hind okeaniga A fg'oniston
va Pokiston
orqali, H ind okeanining Fors qo'ltig'i portlariga esa
Turkmaniston, Ozarbayjon va Gurjiston ham da Turkiya
orqali, Shimoliy M uz va Tinch okean portlariga
Q ozog'iston, Rossiya ham da Q irg'iziston
va Xitoy
orqali chiqishi m um kin. Demak, xalqaro miqyosda
O 'zbekistonning iqtisodiy-geografik joylanishi biroz
noqulay.
