|
Umumiy ma’lumotlar. Dinistor tuzilmasi va ishlash mexanizmiBog'liq 1. Bipolyar tranzistorlarning ulanish sxemalari Dinistor tuzilma-kompy.infoUmumiy ma’lumotlar. Dinistor tuzilmasi va ishlash mexanizmi
VAXida manfiy differensial qarshilik mavjud bo‘lgan, uch va undan ortiq p-n o‘tishlarga ega
ko‘p qatlamli yarimo‘tkazgich asbob tiristor deb ataladi.
Tiristorning S-simon VAXida tok ortishi bilan kuchlanish kamayadigan AV soha mavjud.
Tiristor ishlaganda ikkita muvozanat holatda bo‘lishi mumkin. Berk holatda tiristor katta
qarshilikka ega va undan kichik tok oqadi. Ochiq holatda tiristor qarshiligi kichik va undan katta
tok oqadi. Shundan yarimo‘tkazgich asbobning nomi (tira – eshik) qo‘yilgan. Tiristorlar
radiolokatsiyada, radioaloqa qurilmalarida, avtomatikada manfiy o‘tkazuvchanlikka ega
yarimo‘tkazgich asbob sifatida hamda tok boshqaruvchi kalitlar, energiya o‘zgartgichlarning
bo‘sag‘aviy elementlari sifatida yoki boshlang‘ich holatda ener-giya iste’mol qilmaydigan asbob
– triggerlar sifatida keng ishlatiladi.
Tiristorlar chiqishlari soniga qarab diodli (dinistor), triodli (trinistor) va tetrodli tiristorlarga
bo‘linadi va to‘rt qatlamli p-n-p-n tuzilmadan mos ravishda chiqarilgan ikki, uch va to‘rt
chiqishga ega bo‘ladi. Tuzilma chekkasidagi r – qatlam anod (A), n – qatlam esa katod (K) deb
nomlanadi. Anod va katod orasidagi n – va r – sohalar baza deb ataladi, ularga o‘rnatilgan
elektrodlar esa boshqaruvchi elektrodlar deb ataladi. Diodli va triodli tiristorlar tokni faqat bir
tomonlama o‘tkazadi. Bu o‘z navbatida, tiristorlarning o‘zgaruvchan tokni boshqarish
imkoniyatini cheklaydi. O‘zgaruvchan tok zanjirlarida ikki tomonlama kalit sifatida simistor
(simmetrik tiristor) ishlatiladi. Simistor triak deb ham ataladi. Simistor p-n-p-n-p tuzilmaga va
bir yoki ikki boshqaruvchi elektrodga ega.
Yarimoʻtkazgichli asboblar
—
yarimoʻtkazgichlarda yuz beradigan elektron jarayonlar asosida
ishlaydigan elektron asboblar. Elektronikada turli signallarni oʻzgartirishda, energetikada esa bir
turdagi energiyani boshqa turdagi energiyaga aylantirishda qoʻllaniladi. Vazifasi, ishlash
tarzi,
materiali, tuzilishi va texnologiyasi, ishlatilish sohasiga qarab tasniflanadi: elektr kattaliklarini
ikkinchi elektr kattaliklariga oʻzgartiradigan elektr oʻzgartirgich asboblar (diod, tranzistor,
tiristor va boshqalar); yorugʻlik signallarini ele
ktr signallariga va aksincha aylantiruvchi
optoelektron asboblar (optron, fotorezistor, fotodiod, fototranzistor, fototiristor,
yarimoʻtkazgichli lazer, yorugʻlik tarqatuvchi diod va boshqalar); issiqlik energiyasini elektr
energiyasiga va, aksincha, aylantiruvchi termoelektr asboblar (termoelement, termoelektr
generator, quyosh batareyasi, termistor va boshqalar); magnitoelektr asboblar; pyezoelektr va
tenzometrik asboblar (asosiy sinf) va h. k. Integral sxemalar (elektr oʻzgartiruvchi va
optoelektronli bo
ʻlishi mumkin) ayrim sinfga kiradi. Yarimoʻtkazgichli asboblar yarimoʻtkazgich
materialga qarab, germaniyli, kremniyli va h.k. boʻlishi mumkin. Tuzilishi va texnologik
alomatiga koʻra, Yarimoʻtkazgichli asboblar nuqtali va yassi xillarga, ishlatilish sohas
iga qarab,
yuqori chastotali, yuqori voltli, impulsli va boshqalarga ajraladi.
|
| |
