|
O‘zbekistonda va chet eldagi masofaviy ta’limning qiyosiy tahlili
|
| bet | 3/5 | | Sana | 23.06.2024 | | Hajmi | 107,43 Kb. | | #265265 |
Bog'liq 1.dok Umbarova Mutaxassislik (texnologiya) mustaqil ish., Texnologiya fani.maqola, the-black-obelisk-a-novel, 2-amaliy, Makroiqtisodiyot fanidan yakuniy test savollari, SATTOROVA ANORA XURSANTOVNA, fizika 9-sinf formulalar, Programming with JavaScript, file, Reja Maktabgacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fanining umumiy-fayllar.org, Transformatorlar, rasmmm, G\'arb mutafakkirlarining pedagogik qarashlar, 1-topshiriq 2 (3), 1-topshiriq 2 (4)1.2. O‘zbekistonda va chet eldagi masofaviy ta’limning qiyosiy tahlili
So‘nggi bir necha yil ichida jahon bozorida ma’sofaviy ta’limning juda faol rivojlanishi davom etdi. O‘zbekistonda masofaviy ta’lim samaradorligi to‘g’risida to‘liq tadqiqotlar o‘tkazilmagan, ammo xorijiy tajribani tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, yuqori sifatli ta’lim mazmuni va darslarning uslubiy yo‘nalgan jadvali mavjud bo‘lganda, masofaviy darslarning samaradorlik darajasikunduzgi ta’limdan past emas. Treninglar, o‘yinlar, munozaralar, bahslar va boshqalar kabi masofaviy shaklga to‘g’ri kelmaydigan o‘quv dasturlarining turlari mavjud, lekin ko‘pincha yuqori sifatli interaktiv metodlar masofaviy ta’limni rivojlantirish mumkin. O‘zbekistonda masofaviy ta’limni rivojlantirish zarurati yaqinda faol ravishda amalga oshirilgan bir qator davlat hujjatlari bilan tasdiqlandi. Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 3-oktabrdagi ‘‘Oliy ta’lim tashkilotlarida masofaviy ta’limni tashkil etish tartibi to‘g’risida’’gi 559-son qarorida masofaviy ta’lim haqida ma’lumotlar keltirilgan. Ushbu qonunda masofaviy ta’limning maqsadi axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish asosida talabaning turar joyidan qat’i nazar, unga ta’lim dasturlarini o‘zlashtirish uchun imkoniyat taqdim etish, talabalarning qiziqishlari, iqtidori va ehtiyojlariga muvofiq kasbiy salohiyatini rivojlantirishdan iborat.13
Jahon masofaviy ta’lim bozori juda tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Bugungi kunga kelib, Shimoliy Amerika va G’arbiy Evropa etakchilardan (3-chizma).
3-chizma. Masofaviy ta’lim bozorining global tuzilishi
Masofaviy ta’lim AQSh va Kanadada eng faol qo‘llaniladi. Yevropa davlatlari orasida eng ko‘p foydalanuvchilar Buyuk Britaniyada, Germaniya, Italiya va Fransiyada ro‘yxatga olingan.
Sloan Jamg’armasi tomonidan qo‘llab-quvvatlangan Amerika Qo‘shma Shtatlarida masofaviy ta’limning ketma-ket yillik tahlillari shuni ko‘rsatdiki, so‘nggi 10 yil ichida masofaviy ta’limga qabul qilish soni yiliga 10-20 foizga ko‘paygan, bu AQShdagi barcha yuqori o‘quvchilarning taxminan uchdan bir qismini tashkil etadi. Kamida bitta to‘liq interaktiv kursni o‘qiyotgan talabalarning yarmidan ko‘pi davlat ta’lim dasturlari doirasida masofaviy ta’lim oladi. Qo‘shma Shtatlarda global elektron ta’limning rivojlanishi bir tomondan ta’lim xizmatlariga bo‘lgan talabning oshishiga, ikkinchi tomondan, axborot texnologiyalarining haqiqiy rivojlanishiga tayanib, ancha faol davom etmoqda. Hozirda AQShda 200 dan ortiq universitet va minglab kollejlar masofaviy ta’limni taklif qilmoqda.
Britaniya Ochiq Universitetga birinchi masofaviy oʻqituvchilar tayyorlash kurslari uchun qarzdor14. Ochiq universitet misolida Britaniya an’anaviy universitetlarida masofaviy o‘qituvchilar malakasini oshirish kurslari tashkil etilgan. Bugungi kunda turli profil (mutaxassislik) va turli darajadagi (boshlang’ich va o‘rta maktablar uchun), shuningdek, o‘qituvchilar uchun 143 ta masofaviy va birlashtirilgan (masofaviy va kunduzgi ta’lim elementlarini o‘zida mujassam etgan) dasturlari va malaka oshirish kurslari alohida ehtiyojli odamlar uchun ham mavjud.(masalan, karlar yoki autizmlilar) Aytgancha, ko‘plab Britaniya universitetlari o‘z mamlakatida bo‘lgan xalqaro talabalar uchun ko‘plab masofaviy ta’lim dasturlarini taklif qiladi. Buyuk Britaniyaning an’anaviy universitetlari orasida bugungi kunda ularni topish qiyin. Ular masofaviy dasturlar yoki kurslarni taklif qilmaydi. Masofaviy o‘qituvchilar tayyorlashni joriy etgan va keng qo‘llagan eng mashhur universitetlar Nottingem universiteti, Aberdin universiteti - 5 ta aspirantura masofaviy kurslari,
Manchester va Birmingem universitetlari (Manchester universiteti va
Birmingem universiteti), Edinburgdagi Napier universiteti (Edinburg Napier universiteti) - 7 ta dastur. Shunday qilib, Buyuk Britaniya umuman masofaviy ta’limni takomillashtirish, xususan, masofaviy o‘qituvchilarni tayyorlash xususiyatlarini takomillashtirish bo‘yicha ilg’or g’oyalar va tajribalar bilan bo‘lishishi mumkin.
Britaniya taʼlim tizimiga ega mamlakatlardagi universitetlarga oʻqishga yuborish biroz vaqt oladi. Bu o‘qish shakliga qarab farq qilmaydi va xuddi kunduzgi dastur singari, masofaviy dastur o‘qituvchilar yoki ish beruvchilarning tavsiyanomalarini, motivatsiya xatini, tasdiqlangan transkriptni va chet tilini bilish imtihonlari natijalarini (TOEFL) talab qiladi. yoki IELTS va ta’lim muassasalari oxirida standart test (talabalar uchun ACT / SAT, bakalavrlar uchun GRE).15 Qabul bosqichida hujjatlar skanerlash shaklida taqdim etiladi, keyin ularni pochta orqali ham yuborish kerak bo‘ladi. Ba’zi dasturlar stipendiyalar va grantlarni o‘z ichiga oladi, ammo moliyaviy yordam uchun raqobat juda jiddiy.
Umuman olganda, Evropa universitetiga kirish butunlay qabul qiladigan mamlakatga bog’liq. Har holda, chet tilini bilish uchun imtihon natijalari va sertifikat yoki diplom talab qilinadi. Shuni ta’kiMTash kerakki, ayrim mamlakatlarda hujjatlarga qo‘yiladigan talablar Buyuk Britaniya va AQShga qaraganda ancha qattiqroq va bu, asosan, Evropaning barcha universitetlarida hujjatlarni elektron shaklda qabul qilmasligi bilan bog’liq. Bundan tashqari, bir qator mamlakatlarda (Germaniya, Italiya, Ispaniya) hujjatlarga apostil qo‘yish va notarial tasdiqlangan tarjima talab qilinadi, bu O‘zbekistondan jo‘natish vaqtini hisobga olmaganda, taxminan 2 oy davom etishi mumkin.
Evropada elektron ta’limni rivojlantirish intensivligi bo‘yicha uchinchi o‘rinni talabalarni axborot bilan ta’minlashga katta e’tibor qaratadigan Fransiya egallaydi. Shuningdek, o‘quv jarayonida talabalarga turli taqdimotlar va videoroliklar yuboriladi. Hozirgi vaqtda o‘quv dasturlarida ingliz tilidagi o‘quv kurslarini faol joriy etish boshlandi.
Finlandiya masofaviy ta’lim tizimini rivojlantirish va takomillashtirish bo‘yicha Yevropaning eng ilg’or davlatlaridan biri bo‘lib, keng ko‘lamli mutaxassisliklarga, yuqori sifatli video va audio eshittirishlarga ega. O‘quv dasturlarini ishlab chiqishning eng zamonaviy usullarini qo‘llash, talabalarni baholash, axborotni uzatish, masalan, videokonferentsiya aloqa orqali.
Ispaniya talabalarga gumanitar va texnik sohalarda ko‘plab mutaxassisliklar beradi. Masofaviy ta’lim, shuningdek, talabaning joylashgan joyidan qat’i nazar, yuqori darajadagi fikr-mulohazalarga ega. Ispaniya elektron ta’lim tizimidagi 20 yildan ortiq tajribaga asoslanib, abituriyentlarga bilimlarni uzatishning zamonaviy usullaridan foydalangan holda sifatli ta’limni taklif qilishga tayyor.
Ko‘p sonli universitetlar orasida eng boy ma’lumot bazasi va elektron ta’lim sohasida katta tajribaga ega bo‘lgan Xagendagi Masofaviy ta’lim institutini alohida ta’kidlash kerak.
Kompyuter savodxonligi uzoq vaqtdan beri zamonaviy ta’lim jarayonining asosiy omili bo‘lib kelgan. Talabalar masofaviy dasturlardan, elektron pochtadan foydalanish, elektron forumlarda, chatlarda, onlayn viktorinalarda va boshqa tarmoq vositalarida, masofaviy ta’lim dasturlarida qatnasha olishlari kerak. O‘z navbatida, tarmoqning o‘tkazish qobiliyatining oshishi, uni simulyatsiya usullari, video va videokonferentsiyalardan foydalanish bilan yanada dolzarb qiladi. Rivojlanish faqat talaba mijoziga qo‘shimcha xizmat sifatida qaralmasligi kerak. Bundan ta’lim muassasalarining o‘zlari ham manfaatdor, talabalar sonini ko‘paytirish yo‘llarini izlayotgan, umuman xarajatlarni kamaytirishga intilayotgan davlatlar ham. Masalan, Qo‘shma Shtatlar rivojlanishi uchun umumiy byudjet taqchilligi tufayli masofaviy ta’lim dasturlari printsipial masaladir.
Masofaviy ta’limning uch xil ish rejimi mavjud:
To‘liq javobgarlik - bu yerda muassasa va uning ma’muriyati masofaviy ta’limni yagona mas’uliyat va maqsad sifatida qabul qiladi, masalan, Buyuk Britaniyadagi Ochiq Universitet. Ma’muriyat va professor-o‘qituvchilar masofaviy ta’lim usullari va talabalar ehtiyojlariga qaratilgan va boshqa dasturlar va maqsadlar tomonidan nazorat qilinmaydi. O‘quv-uslubiy texnika va innovatsion amaliyotlarni ishlab chiqish asosiy ustunlik sifatida qaraladi.
Aralash rejim - muassasalar masofaviy ta’lim va an’anaviy ta’lim shaklini olganida, masalan, Avstraliyadagi Nyu-England universiteti va ko‘pgina an’anaviy Amerika universitetlari. Tashkilot mas’ul universitet ma’muriyati boshchiligidagi yagona bo‘lim tomonidan amalga oshirilishi mumkin, shuningdek, bir nechta bo‘limlar har bir bo‘limdan o‘z dasturi bo‘yicha masofaviy ta’limni taklif qilishi yoki alohida bo‘linma turli yo‘nalishlarda masofaviy ta’limni taklif qilishi mumkin va bu maqsadga to‘liq bag’ishlangan bo‘ladi.. Aralashtirilgan yondashuv fakultet resurslari va xizmatlaridan foydalanishning afzalliklariga ega bo‘lishi mumkin, ammo kamchiligi shundaki, ba’zi professor-o‘qituvchilar va rahbarlar masofaviy ta’limni kamroq samarali va ahamiyatsiz deb hisoblashlari mumkin.
Konsorsium - masofaviy ta’lim dasturlarini kengaytirish yoki almashish vositasi sifatida masofaviy ta’limga bag’ishlangan masofaviy ta’lim muassasalari yoki dasturlari guruhi. Talabalar o‘z institutlariga ro‘yxatdan o‘tishlari va markazlashtirilgan tarzda ishlab chiqilgan o‘quv materiallaridan osongina almashtiriladigan kreditlar bilan foydalanishlari mumkin. Bu masofaviy ta’limning eng tez rivojlanayotgan segmentlaridan biridir16.
Hozirgacha olib borilgan tadqiqotlarning asosiy qismi samarali o‘qitish va masofaviy ta’lim uchun yangi texnologiyalardan o‘quv muhiti sifatida foydalanishga qaratilgan. Ushbu tadqiqotlarda tadqiqotchi tomonidan aniqlangan variantlar to‘plamiga ega yopiq so‘rovnomalar ustunlik qildi17. Ushbu empirik tadqiqot talabalarning xohish-istaklarini ko‘rsatishda va turli ommaviy axborot vositalarini solishtirishga harakat qilishda foydalidir, ammo Morgan sifatli tadqiqot usullarini umuman masofaviy ta’limni o‘rganish uchun ishlatilishi mumkinligiga chaqirdi. Kolduey ko‘pgina masofaviy ta’lim muassasalarining diqqat markazida texnologiya ekanligini tan oladi, ammo dasturlar rivojlanishi bilan tadqiqotlar tizimning ‘’ko‘proq insoniy tomoni’’tomon siljishini taklif qiladi18 .
Shunday qilib, turli mamlakatlarda masofaviy ta’limning qiyosiy tahlili shuni ko‘rsatdiki, hozirgi vaqtda masofaviy ta’limning ommaviyligi tez sur’atlar bilan o‘sishda davom etmoqda. Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ta’lim xarajatlarini kamaytirishi mumkin. Katta shaharlarda mavjud bo‘lmagan bir qator mutaxassisliklar mavjud bo‘lmagan viloyatlar aholisi uchun o‘qish yo‘nalishini tanlash imkoniyati mavjud edi. MT bizga o‘z shahringizdan chiqmasdan nafaqat mamlakatimiz, balki xorijdagi nufuzli universitetlarda o‘qish imkonini beradi. Masofadan o‘qiyotgan talabalar o‘rnatilgan elementlar tufayli o‘quv jarayoniga yanada moslashuvchan yondashish, shuningdek, repetitor va kursning barcha talabalari bilan kerakli masalalar bo‘yicha muloqot qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
|
| |
