21.6. Transformator.
Dəyişən gərginliyin artırılması və azaldılmasında tətbiq olunan transformatorların iş prinsipi qarşılıqlı induksiya hadisəsinə əsaslanır. Transformatorlar təbəqə şəklində dəmir içlikdən və bu içliklərə sarınmış iki sarğıdan ibarətdir (şək.21.8). Bu sarğılardan birincisi dəyişən e.h.q-si ℰ1 olan mənbəyə qoşulur. Bu birinci sarğıda yaranan dəyişən cərəyan transformatorda dəyişən maqnit selini yaradır. Bu sel bütünlüklə tpansformatorun içliyində yığılır, nəticə etibarı ilə demək olar ki, bütünlüklə ikinci sarğını dolaqlarını kəsir. Maqnit selinin dəyişilməsi 2-ci dolaqda qarşılıqlı indukaiya e.h.q.-ni, 1-ci dolaqda isə öz-özünə induksiya e.h.q.-ni yaradır. Om qanununa görə 1-ci dolaqda cərəyan şiddəti:
ℰ1 (21.27) Şəkil 21.8
tənliyindən tapılır. Burada R birinci dolağın müqavimətidir. Dəyişən cərəyan üçün dolaqdakı JR gərginlik düşküsü şox kiçik olur və onu hər iki e.h.q. ilə müqayisədə nəzərə almamaq olar. Onda:
ℰ1 (21.28)
İkinci dolaqda yaranan qarşılıqlı induksiya e.h.q:
ℰ2 (21.29)
(21.28) və (21.29) ifadələrin müqayisəsindən yaza bilərik:
ℰ2=- ℰ1 (21.30)
Burada k = transformasiya əmsalı adlanır. olduğu halda yüksəldici, olduqda isə alçaldıcı transformator rolunu oynayır. Transformatorun hər iki dolağında güc demək olar ki, eynidir. (21.30) ifadəsini nəzərə alsaq yaza bilərik:
ℰ2I2=ℰ1I1
Yəni, dolaqlarda olan e.h.q.-ləri cərəyan şiddətləri ilə tərs mütənasibdir.
Müasir radioqurğularda tpansformatorlar müxtəlif işçi gərginlikli 4-5 dolaqdan ibarətdir. Bir dolaqdan ibarət transformator avtotransformator adlanır.
MÜHAZİRƏ 9
Elektromaqnit dalğaları və onların tətbiqləri
Müxtəlif tip elektromaqnit dalğaları aşağıdakı şkalada təsvir edilmişdir.
Qeyd edək ki,bütün tip tip e-m dalğalarının şüalandırılmasına səbəb eyni bir hadisədir-yüklü zərrəciklərin təcilli hərəkəti.
|
