|
Dəyişən cərəyan dövrəsində ardıcıl qoşulmuş RLC
|
| bet | 6/35 | | Sana | 18.01.2023 | | Hajmi | 7.47 Mb. | | #38583 |
Bog'liq C fakepathMühazir 1-15 (1) C fakepathautomatic control systems (2)23.2. Dəyişən cərəyan dövrəsində ardıcıl qoşulmuş RLC.
Fərz edək ki, rezistor (R), kondensator (C) və makaradan (L) ibarət dövrə, dəyişən cərəyan mənbəyinə qoşulmuşdur (şək. 23.2 ). Mənbəyin e.h.q-si
(23.5)
qanununa tabe olduğunu qəbul edək. Dəyişən cərəyan dövrəsində dövrənin induktiv müqavimət olan hissəsində öz -özünə induksiya e.h.q yaranacaqdır:
(23.6)
Kirxhoffun 2-ci qanununa əsasən dövrədəki e.h.qüvvələrinin cəbri cəmi, potensial düşgülərinin cəbri cəminə bərabər olduğundan, yaza bilərik:
və ya
(23.7)
kimi olar. Bu ifadəni zamana görə diferensiallasaq və nəzərə alsaq
və -dir, onda (23.7) ifadəsi
(23.8)
ş əklinə düşər. Aldığımız ifadə isə cərəyan şiddətinin zamana görə ikinci tərtibli diferensial tənliyidir. Bu diferensial tənliyi həll etməklə cərəyan şiddətinnin amplitud qiyməti üçün
(23.9)
və ya (23.10)
ifadəsini alarıq. Burada -ə induktiv müqavimət, Şəkil 23.2
-yə isə tutum müqaviməti olub, ümumi halda reaktiv müqavımətlər adlanır. (23.10) induktiv, tutum və omik müqavimət olan dəyişən cərəyan dövrəsi üçün Om qanununun ifadəsidir. -ə dövrənin tam müqaviməti deyilir. (23.8) tənliyinin həllindən həmçinin J0-la 0 -arasında əmələ gələn faza sürüşməsinin qiymətini də tapa bilərik. Vektor diaqrammasından (Şək. 23.3) sərəyan və gərginlik arasındakı faza sürüşməsi üçün :
(23.11)
ifadəsi alınır. Buradan göründüyü kimi, cərəyan şiddətinin amplitud qiyməti ilə, e.h.q-nin amplitud qiymətləri arasında əmələ gələn faza sürüşməsi RL və RC müqavimətlərinin uyğun qiymətlərindən asılıdır. Əgər isə, onda e.h.q-si cərəyan şiddətini qabaqlayır, olduqda isə e.h.q cərəyan şiddətindən geri qalır və nəhayət olduğu halda isə olur, yəni cərəyan şiddəti və e.h.q eyni faza ilə dəyişirlər. Bu halda:
(23.12)
Bu hal elektrik rezonansı adlanır . Buradan alırıq ki, elektrik rezonansının dairəvi tezliyi
(23.13)
dir. Rezonans halında induktiv və tutum müqavimətlər üçün alarıq:
(23.14)
Qeyd etmək lazımdır ki, dəyişən cərəyan mənbələrindən ərzaq malları əmtəəşünaslığında da geniş istifadə olunur. Belə ki, dəyişən cərəyan ət məhsulları nümunələrndən buraxıldıqda onun əzələ tellərini yumşaldır və beləliklə də onun zərifliyini və keyfiyyətini artırmış olur ki, bu da ət məhsullarının hazırlanmasında istifadə olunur. Hal -hazırda qaramal, donuz və eləcə də quşların emalının rahat və təhlükəsiz getməsi üçün əvvəlcə onlar yüksək gərginlikli dəyişən cərəyan vasitəsilə gicəlləndirilir, sonra isə qansızlaşdırıır. Dəyişən cərəyan vasitəsilə həmçinin yeyinti məhsulları üçün yararsız olan sümüklərin qurudulması və onların texniki yağların alınmasında istifadə olunur. Bunun üçün elektrokontakt üsulundan istifadə edərək müxtəlif növ xırdalanmış sümük nümunələrindən elektrik cərəyanı buraxılır və Coul -Lens qanununa əsasən nümunədən ayrılan istiliyin miqdarı cərəyan şiddəti və zamandan asılı olur. Beləliklə, qızma nəticəsində sümükdən ayrılan yağ süzülərək bir kanaldan, qurudulmuş sümüklər isə yüyüdülərəkun halında başqa kanaldan keçirilir.
|
| |
