|
1. Maddələr maqnit sahəsində. Maddələrin Maqnit Xassələri. Maqnit-mexaniki hadisələr. Atom və molekulların maqnit momentləri
|
| bet | 7/35 | | Sana | 18.01.2023 | | Hajmi | 7.47 Mb. | | #38583 |
Bog'liq C fakepathMühazir 1-15 (1) C fakepathautomatic control systems (2)23.3. Dəyişən cərəyanın işi və gücü
Dəyişən cərəyan dövrəsində güc, cərəyanın və gərginliklərin ani qiymətlərin hasilinə bərabərdir:
Nəzərə alsaq ki, və
Burada dövrədə cərəyan və gərginlik arasındakı fazalar fərqidir. Bu ifadələri güc düsturunda yerinə yazıb çevirmələrdən sonra alarıq:
Gücün ani qiymətindən istifadə etmək praktiki sərfəli deyil. Gücün orta qiyməti əhəmiyyət daşıyır.
(23.15)
alınır. Sonuncu ifadədə və əvəzləmələri aparaq.
(23.16)
düsturunu alarıq. və dəyişən cərəyan dövrəsində uyğun olaraq cərəyanın və gərginliyin effektiv qiymətləri adlanır. Qeyd etmək lazımdır ki, dəyişən cərəyan dövrəsində istifadə olunan ölçü cihazları cərəyanın və gərginliyin effektiv qiymətlərinə görə tənzimlənir.
Güc düsturundan (23.16) göründüyü kimi güc, verilmiş gərginlik, cərəyan şiddəti və onlar arasındakı fazalar fərqindən asılıdır. Məlum olduğu kimi
(23.17)
Dövrədə yalnız reaktiv müqavimətlər olduqda R=0 və , nəticədə dövrədə güc ayrılmır: P=0 olur. Dövrə yalnız aktiv müqavimətdən ibarət olarsa , güc maksium olur. Texnikada həmişə .
21.5. Qarşılıqlı induksiya.
Qarşılıqlı induksiya hadisəsi ondan ibarətdir ki, bir-birindən müəyyən məsafədə yerləşmiş qapalı konturlardan birində cərəyan şiddətinin dəyişməsi ilə ona qonşu olan digər konturda induksiya cərəyanı yaranır və əksinə. Bunun mahiyyətini aydınlaşdıraq.
Tutaq ki, bir-birinə yaxın yerləşən iki cərəyanlı qapalı kontur verilmişdir. Bu konturlardan biri R-reostatı vasitəsi ilə e.h.q-si olan mənbəyə, digəri qapalı kontur isə Q - qalvanometrinə birləşdirilmişdir (şəkil 21.6). K- açarını qapadıqda, ikinci konturda qalvanometr əqrəbinin meyl etdiyini müşahidə etmiş olarıq. Bu onunla əlaqədardır ki, birinci konturda yaranan J1-cərəyanı öz ətrafında maqnit sahəsini yaradıb və bu selin bir hissəsi ikinci konturu kəsib keçdiyindən, maqnit selinin dəyişməsi, Faradeyin induksiya qanununa görə ikinci konturda induksiya
Şəkil 21.6
e.h.q və buna uyğun induksiya cərəyanını yaradır. J1 -cərəyanın dəyişməsini həmçinin R-reostatı vasitəsilə də aparmaq olar. İkinci konturdan keçən selinin qiyməti:
Ф2,1=L2,1 J1 (21.21)
Anoloji olaraq II konturun maqnit sahəsinin 1-ci konturu kəsən maqnit seli:
Ф1,2=L1,2 J2 (21.22)
Burada L - mütənasiblik əmsalı olub konturların qarşılıqlı induktivliyi adlanır. Hər iki konturun həndəsi formasından, ölçülərindən, qarşılıqlı yerləşməsindən və mühitin maqnit nüfuzluğundan asılıdır. L-ə həmçinin statik qarşılıqlı induktivlik də deyilir. (21.21) və (21.22) ifadələrini zamana görə differensiallayaq və Faradeyin induksiya qanununu nəzərə alsaq, konturlarda yaranan e.h.q. üçün ifadələr alarıq:
(21.23)
Əgər konturlar ferromaqnit mühitdə yerləşmiş olarsa, bu halda L1,2 və L2,1 -həmçinin bu konturlarda yaranan cərəyan şiddətinin qiymətindən də asılı olar. Bu halda konturlarda yaranan induksiya e.h.q-nə yenə də (21.21) və ya (21.22) ifadələri tətbiq olunur, lakin bu halda onlar statik deyil, dinamik qarşılıqlı induktivliklər adlanır. Bu konturların forma, ölçüləri və qarşılıqlı yerləşməsi sabit olduğu halda L1,2=L2,1=L olar. BS sistemdə konturların qarşılıqlı induktivlik əmsalının vahidi henridir (Hn).
Ümumi toroidal nüvəyə sarınmış iki sarğının qarşılıqlı indutivlik əmsalını tapaq. Bunun praktiki əhəmiyyəti var. Sarğıların sayı N1 olan və J1 cərəyan keçən birinci sarğının yaratdığı maqnit sahə
Bu halda ikinci sarğıdan keçən maqnit seli:
(21.24)
Eynilə 2-ci sarğının yaratdığı maqnit sahəsinin 1-ci sarğıdan keçən seli
(21.25) Şəkil 21.7
alınır. (21.24) və (21.25) ifadələrini (21.21) və (21.22) ilə müqayisəsindən konturların qarşılıqlı induktivliklərinin eyni alındığını görərik:
(21.26)
Qarşılıqlı induksiya hadisəsi, çox böyük praktiki əhəmiyyəti olan transformatorların yaradılmasına səbəb olub.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
1. Maddələr maqnit sahəsində. Maddələrin Maqnit Xassələri. Maqnit-mexaniki hadisələr. Atom və molekulların maqnit momentləri
|
