Asosiy tushunchalar, terminologiya va avtomatik boshqarish sistemalari xarakteristikasi

Download 112.4 Kb.
bet	2/2
Sana	07.11.2022
Hajmi	112.4 Kb.
	#29330

Bog'liq
Ma\'ruza 1
4-amaliy mashg‘ulot. ELEKTROMAGNIT KATTALIKLARINI O‘LCHASH USULLARI, шаблон, Документ Microsoft Word, portal.guldu.uz-Kimyo tarixi, Лекция №1. Вычисление определителей второго и третьего порядков., Документ Microsoft Word, sifat bosh stasitik Kalendar reja 7 semestr - MA\'RUZA, 4-амалий машғулот, HISOBOT YUZI (UNIVERSITET), Mavzu, 111, нейрон, 7777777666666, Suxrobbek Fayzullayev Muminov, Ulugbek99

Bu sahifa navigatsiya:

• Nazorat savollari.

Asosiy tushunchalar, terminologiya va avtomatik boshqarish sistemalari xarakteristikasi. Avtomatik boshqarish ob’ekti Har qanday avtomatik boshqarish sistemasi ikkita asosiy qismdan iborat bo‘lib, ular boshqarish ob’ekti va boshqarish qurilmasi deyiladi. Umumiy holda, boshqarish ob’ekti sifatida tirik organizmlar, insonlar kollektivi, sanoat korxonalari, alohida sexlar, agregatlar va x.k bo‘lishi mumkin. Ushbu kursda faqat texnik ob’ektlar ko‘rib chiqiladi va shuning uchun boshqarish ob’ekti deganda boshqarilishi kerak bo‘lgan jarayonni amalga oshiradigan texnik qurilmalar tushuniladi. Ob’ekt sifatida soddaroq bo‘lgan boshqarish sistemasi ham ko‘rib chiqilishi mumkin. Bu holda boshqarish sistemasi yanada murakkabroq bo‘ladi. Ob’ekt holati, uning ishlash rejimi tashqi muhitning ob’ektga va boshqarish qurilmasiga ta’sirini, hamda ob’ektning o‘zida yuz beruvchi jarayonni xarakterlovchi qator fizik kattaliklar bilan aniqlanadi Ulardan ba’zilari ish jarayonida o‘lchanadi va nazorat qilinadigan kattaliklar deyiladi, boshqalari esa o‘lchanmaydi va nazorat qilinmaydigan kattaliklar deyiladi, lekin ular ob’ekt ishlashiga ta’sir ko‘rsatadi. Ob’ektga boshqarish qurilmasi orqali ishlab chiqilgan yoki inson tomonidan beriladigan ta’sir boshqaruvchi ta’sir (kattalik) deyiladi, boshqarish sistemasiga bog‘liq bo‘lmagan ta’sirlar toydiruvchi deyiladi. Toydiruvchi ta’sirlarni ikkita turga bo‘lish mumkin: yuklama va xalaqitlar YUklama odatda ob’ektning boshqa o‘zgaruvchan parametrlariga vaqtga, ob’ektning ish jarayoni va texnologik protsess bilan bog‘liq bo‘ladi va uni bartaraf qilib bo‘lmaydi. Xalaqitlar kutilmagan hodisalar bilan bog‘liq bo‘ladi va ularning har qanday kamayishi ob’ekt ishini yaxshilaydi. Ob’ekt holatini xarakterlovchi, nazorat qilinadigan va ular orqali boshqarishni amalga oshirish mumkin bo‘lgan kattaliklar boshqariluvchi yoki rostlanuvchi kattaliklar deyiladi. Ko‘rib o‘tilgan barcha kattaliklarni ob’ektlarni o‘rganish paytida tez tushunib olish mumkin. Masalan, elektr generatorining ishlash rejimi kuchlanish, qo‘zg‘atish toki, yuklama toki, aylanish chastotasi bilan harakterlanadi. Bu erda generator kuchlanishi - rostlanadigan kattalik, qo‘zg‘atish toki - boshqaruvchi ta’sir, yuklama toki va aylanishlar chastotasi – tashqi ta’sirlardir. Umumiy holda boshqarish ob’ekti 1.1a va b rasmlarda ko‘rsatilgan sxemalar ko‘rinishida berilishi mumkin. Bu erda boshqarish ta’sirlarining to‘plami X={x1, x2, ... xn vektori, boshqarish kattaliklarining Y={y1, y2, ... ym} vektori, nazorat qilinadigan tashqi ta’sirlar to‘plami Z={z1, z2, ... zr} vektori va nazorat qilinmaydigan tashqi ta’sirlar F={f1, f2, ... fk} vektori bilan belgilanadi. Agar ob’ektnipg matematik tavsifi ma’lum bo‘lsa, u holda tashqi ta’sirlarni boshqariladigan kattaliklarni bog‘laydigan tenglamalar sistemasi ham ma’lum bo‘ladi. SHuning uchun berilgan X, Z, F tashqi ta’sirlar bo‘yicha Y chiqish kattaligini aniqlash mumkin. Agar ob’ekt bitta boshqariladigan va bitta boshqaruvchi kattaliklar bilan xarakterlansa, ya’ni X va Y vektorlar bittadan koordinataga ega bo‘lsa, ob’ekt oddiy va bir bog‘lanishli deyiladi. Agar bir nechta boshqaruvchi va boshqariladigan kattaliklar mavjud bo‘lsa, ob’ekt ko‘p bog‘lamli deyiladi. Har bir boshqarish ob’ektining ishi statika va dinamika sharoitlarida ko‘rib chiqilishi mumkin. Statik rejimlarda X, Z, F tashqi ta’sirlar vaqtga bog‘liq bo‘lmagan, o‘zgarmas kattaliklar bo‘ladi va ob’ekt boshqariladigan ta’sirlarni bu ta’sirlarga bog‘liqligi Y= Y {X, Z, F} bilan tavsiflanadi. Boshqariladigan kattalik Y ning boshqaruvchi ta’sir X ga bog‘liqlik grafigi katta qiziqish uyg‘otadi va boshqarishning statik xarakteristikasi deyiladi. Har qanday toydiruvchi ta’sir X va Y orasidagi bu funksional bog‘lanishni o‘zgartirishga xarakat qiladi. (1.2 a, b, v-rasm) Boshqarish ob’ekti barqaror, nobarqaror va neytral bo‘lishi mumkin. Agar tashqi ta’sir tugagandan so‘ng ob’ekt o‘zining muvozanat holatiga qaytib kelsa, u barqaror bo‘ladi. Nobarqaror ob’ektda tashqi ta’sir tugagandan so‘ng boshqariladigan kattalik o‘zgarishi davom etadi va ob’ekt muvozanat holatiga qaytib kelmaydi. Neytral ob’ektlarda esa tashqi ta’sir tugagandan so‘ng dastlabkidan farqli va qo‘yilgan ta’sirga bog‘liq bo‘lgan yangi muvozanat holati yuzaga keladi. Bitta ob’ektning o‘zi ishlash rejimiga bog‘liq holda barqaror, nobarqaror va neytral holatlarda bo‘lishi mumkin. Masalan, asinxron elektr motori (uning mexanik xarakteristikasini eslang) sirg‘alishning qiymati kritik qiymatdan kichik bo‘lganda aylanish chastotasiga nisbatan barqaror bo‘ladi va sirg‘alish kritik qiymatidan katta bo‘lganda nobarqaror bo‘ladi. Agar chiqish valining burilish burchagini boshqariladigan kattalik sifatida qabul qilsak, u holda motor neytral ob’ekt bo‘ladi. Eng oddiy boshqarish ob’ekti misoli tariqasida gidravlik rezervuar (ris. 1.3, a) ni qurib chiqamiz. Boshqaruvchi ta’sir x sifatida suvning rezervuarga oqib kirish tezligi Q; boshqariladigan kattalik - rezervuardagi suvning sathi N, toydiruvchi ta’sir esa rezervuardagi suvning sarfi G hisoblanadi. Agar suv sarfi nasos bilan amalga oshirilib, rezervuardagi suvning sathiga bog‘liq bo‘lmasa, u holda Q, N, G kattaliklari orasida quyidagicha bog‘liqlik yozilishi mumkin: Rasm – 1.2. , (1.1) Z=(z1,z2,…zn) bu erda S - rezervuarning ko‘ndalang kesim yuzasi. YUqoridagi (1.1) tenglama ob’ektning matematik tavsifidan iborat. Qurib chiqilayotgan ob’ekt neytral, chunki Q ning qisqa paytdagi oshishi N sathning oshishiga, ya’ni yangi muvozanat holatiga erishishiga olib keladi. Ob’ektni boshqarish xarakteristikasi monotonligini oson tushunib olish mumkin, chunki Q ning oshishi ning ko‘payishiga olib keladi. Endi nasosni ventil bilan almashtiramiz (ris.13,b) va suv sarfi va uning rezervuardagi sathi G=kH chiziqli bog‘lanish orqali bog‘langan deb qabul qilamiz. Bu holda rezervuar tenglamasi quyidagicha ko‘rinishga ega bo‘ladi: (1.2) va u monoton statik boshqarish xarakteristikasiga ega bo‘lgan barqaror ob’ekt bo‘ladi. Struktura sxemalariga misollar: Rezervuar s vыxodnыm nasosom Rezervuar s vыxodnыm ventil Deyarli barcha ABS(ARS) larni quyidagi kattalashtirilgan funksional blok-sxema ko‘rinishida ko‘rsatish mumkin: 1. Rostlash ob’ekti (berilgan); 2. o‘lchash qurilmasi - datchik (uzluksiz yoki diskret ishlovchi); 3. Qurilma 4. Taqqoslash tuguni (analog yoki raqamli tipdagi); 5. Kuchaytirgich yoki funksional o‘zgartirgich (uzluksiz va diskret ishlovchi); 6. Bajarish qurilmasi; 7. Korreksiyalash qurilmasi. Nazorat savollari. Avtomatik boshqarish sistemasi deb nimaga aytiladi ? Avtomatik rostlash sistemasi deb nimaga aytiladi ? Avtomatik boshqarish ob’ekti deb nimaga aytiladi? Ob’ektlarga misollar. Avtomatik boshqarish ob’ektlariga bo‘ladigan qanday ta’sirlarni bilasiz? Ob’ekt nochizig‘iyligi qanday bo‘ladi ? Qanday ob’ekt barqaror deyiladi ? Download 112.4 Kb.

Download 112.4 Kb.