|
1 Mavzu: Ijodkorlikka o`ratish
|
| bet | 4/5 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 95 Kb. | | #124377 |
Bog'liq Лекция узб
Balalar muzikaliq xizmet penen u`lken qizig`iwshiliq penen shug`illanadi: muzikani o`zlestiriw menen orinlawshiliq penen h.t.b. Muzikaliq xzizmettin` usi ko`rsetilgen ha`r bir tu`ri balanin` muzikaliq uqiplilig`in, uliwma jeke basinin` rawajlaniwina ta`sir etedi. Bala muzikaliq shig`armani aqirina deyin tin`law, oni yadinda saqlap ha`m biliw, onin` tiykarg`i temasi wa`m xarakterin onin` qurallarin ayira biliw uqiplarina iye boladi. Xizmet etiwdin` bir tu`ri sipatinda muzikani o`zlestiriw, sonday-aq sezim uqipliqlarinin` rawajlaniwi ushin bunnan keyin oni orinlawg`a, muzikaliq-didaktikaliq oyinlarg`a baylanisli balalardin` muzikani o`zlestiriwin o`z ishine aladi. Muzikani o`zlestiriw intelektualliq ha`m emotsionalliq baslama menen tig`iz baylanista boladi. Balalardin` muzikaliq orinlawshilig`i qosiqti, muzikaliq ritm ha`reketin,muzikaliq a`sbaplarda oynawdi o`z ishine aladi. Qosiq muzikaliq ha`m orinlawshiliq xizmettin` en` birinshi ha`m en` qolayli tu`ri bolip sanaladi. Qosiq protsessinde tek muzikaliq sezim uqipliliqlari tabisli rawajlanip qoymastan, qorshap alg`an zatqa, muzikag`a estetikaliq qatnasta qa`liplesedi. Alti jasta balalnin` muzikaliq orinlawshilig`i anag`urlim ta`sirli bola baslaydi. Bul mug`allimnin` emotsionalliq mazmunin onin` ha`m tikkeley ko`rsetiw uqibin rawajlandiriwda, qosiqtin`, ha`rekettin`, muzikaliq a`sbapta oynawdin` belgili bir usillarin iyelewde bayqaladi. Alti jastag`i balalar muzikaliq bilim aliw xizmetine de aralastiriladi, bul protsess dawaminda olar muzikaliq sawatlili
4 Mavzu: Bolalar ijodini rivojlandirishda ijodiy hayolning tutgan o`rni
Reja
Hayol haqqida o`mumiy tushinsha.
Ijodkorlikni rivojlandirishda hayolning tutgan o`rni.
Ijodiy hayolni rivojlandirish yollari.
A`DEBIYaTLAR
1. A.I.Davidchuk. «Chto mojno sdelat` iz prirodnogo materiala» Moskva 1992.g.
2.S.Bulatov. «Wzbek xalq amaliy bezak san`ati»` Toshkent. 1991.y.
3.Malla Ochilova. «Yangi pedagogik texnologiyalar»qarshi 2000.y.
4. «Uchinchi ming yillikning bolasi» Ma`rifat va ma`anviyat nashri.
Toshkent 2001.y.
Ijodkorlik–psixikaliq belsendiliktin` o`z betinsheliktin` jan`asha na`rseni qa`liplestiriw uqiplilig`in joqari formasi bolip tabiladi. Do`retiwshilikke bolg`an iykemlesiw adamzat ikerliginin` ha`r qanday tarawlarinda boliwi mu`kin. Ilimiy ko`rkem, o`ndiris – texnikaliq, xojaliq h.t.b..
Do`retiwshiliktin` ko`lemi ha`r turlishe bolip, barliq jag`dayda kelip shig`iwg`a, jan`a narsenin` ashiliwi bolip tabiladi. Do`retiwshilik arqali ilim ha`m ko`rkem o`ner, barliq adamzat tsivilizatsiyasinin` ashiliwlari, adamlardin` turmis formalari qa`liplesken. Miynettegi do`retiwshilik tabiyiy adamzat mu`mkinshiliginin` toliq sawleleniwi bolip tabiladi.
Do`retiwshilik protsessinde iskerliktin` ha`r qanday tarawinda qiyal a`hmiyetke iye. Yag`niy, obrazlardi oy boyinsha ko`z aldina keltiriw. do`retiwshi mu`mkinshilikler tek g`ana uqipliliq aqilg`a g`a`rezli bolip qoymastan, minez-quliqqa da baylanisli bolip keledi. Adamnin` do`retiwshi ku`shinin` tiykari mektep jasina shekemgi etaptan baslanadi. Bunda do`retiwshilik ko`binese eriksiz boliwi menen sipatlanadi. Qiyal protsessi ha`m onin` ju`zege keliwi bir qansha jag`daylarg`a baylanisli. Qiyal barqulla belgili bir bag`darg`a iye boladi. A`dette ju`zege kelgen qiyal adamnin` o`z iskerligi dawaminda nege umtilip atirg`anlig`i neni qa`leytug`inlig`i menen baylanisli boladi. Qiyal protsessi o`zgesheliklerinin` biri sonnan ibarat qiyal adamnin` talaplari, qizig`iwshiliqlari ha`m o`z aldina qoyg`an waziypalari menen baylanisli bolg`an xalda ju`zege keledi. Qiyal protsessinin` o`zine ta`n o`zgesheliklerinin` ja`ne biri onin` bay ta`jriybe ha`m bilimlerge tiykarlang`anlig`inda bolip tabiladi. Eger bilim jeterli da`rejede bolmasa, qiyaliy ko`z aldina keltiriwleri payda bolmaydi. Qiyal protsessinin` o`zine ta`n o`zgesheliklerinin` ja`ne biri yadtan ko`z aldina keltiriwlerin analiz ha`m sintez etiw. Qiyal protsessinin` o`zgesheliklerinen biri sonda eger qabil etiw obrazlari ha`zirgi waqittag`i na`rseler menen baylanisli bolsa, yad obrazlari o`tken zamandag`i na`rselerdin` oborazlarin tiklew menen baylanisli bolsa, qiyaliy jol menen jaratilg`an obrazlar ha`zirgi ha`m o`tken zamang`a g`ana emes onin` menen birge keleshek zamang`a adam umtilip atirg`an maqsetlerge qaratilg`an boladi. Do`retiwshi qiyal dep- ta`jriybemizde bolmag`an ha`m waqiyaliqtin` o`zinde de ushiramag`an na`rse ha`m ha`diyseler haqqinda tu`sinik ha`m obrazlar jaratiwdan ibarat bolg`an qiyal tu`rine aytamiz. Bul qiyal tu`ri quramali sa`wlelendiriw protsessi bolip adamnin` turmisindag`i u`lken a`hmiyetke iye. Adam bul waqiya arqali jan`a, yag`niy usi waqitqa shekem ko`rilmegen na`rselerdi jaratadi. Do`retiwshi qiyaldin` arnawli tu`ri-arman. Arman do`retiwshi qiyaldin` keleshekke qaratilg`an formasi. Ol adamdi iskerlikke iytermelewshi stimul bolip esaplanadi. Do`retiwshilikti a`sirese kshishi mektep jasindag`i ballada ko`riwge boladi. Bul jasta bala biliw ha`m fantaziya elementlerin iyelep atirg`an boladi. Mektepke shekemgi ha`m kishi mektep jasindag`i balalarda ko`rgizbeli-obrazli oylaw tez rawajlaniwi sebepli do`retiwshi iskerliktin` tiykari bolip tabiladi. Balanin` psixikaliq qa`siyetleri oni qorshag`an du`n`ya menen o`z-arar ta`sir etisiwinde rawajlanip qa`liplesip baradi. o`sip kiyatirg`an adamnin` jetilisiw o`zgeshiliklerin qaytalanbas rawajlaniw stadilari belgilep beredi. Adam o`mirindegi ha`r bir stadiya onin` shaxsinin` qa`liplesiwinen derek beredi. Tek g`ana mektepke shekemgi jastag`i balalardin` belgili jillarinda do`retiwshiliktin` belgileri ko`rine baslaydi. Og`an o`z waqtinda maqsetke bag`darlang`an ta`sir ko`rsetiw arqali oni bekkemlep bayitip kerekli ta`repke qaray o`zgertip bariwg`a boladi. Aktivlikti baladan do`retiwshilikti asiriwdin` en` a`piwayi joli bul olardi zat ha`m qubilislardi toliq ha`m aniq ko`riwge jaqinlap qarawg`a u`yretiw kerek. En` da`slepki sabaqlar waqtinda daqqatli ko`riw sezimtallig`in o`siriwge bag`darlang`an boladi. Keyingi tapsirmalar endi ta`sirli obrazlar qa`litplestiriwge ja`rdem beretug`in qiyaldi rawajlandiriwg`a arnalg`an boladi. Ha`r sabaq tabiyiy tu`rde qiziqli ha`m balalardin` jas mu`mkinshiliklerin esapqa alg`an jag`dayda alip bariliw kerek. Bul tapsirmalar tek g`ana do`retiwshi aktivlilikti oyatip g`ana qoymastan sonin` menen birge oyin formasinda oylag`an na`rseni a`melge asiriwg`a ja`rdem beredi. Balalarg`a tan bolg`an emotsionalliq a`tirapindag`i qorshag`an zatlardan beriw uqiplilig`i obrazli oylaw ha`m fantaziyasin rawajlandiriwg`a tiykar saladi. Mektepke shekemgi jastag`i bala o`z betinshe su`wret saliw, Musin jasawi, taqmaq aytip ertek p`essalar aytiwi mu`mkin. Buni bala bir o`zi yamasa basqa balalar menen oynag`anda toqiwi mu`mkin. Erteklerdi gey waqitlari ishinen gey waqitlari sirtinan o`zi ushin jaratadi. Oyin waqtinda bala akter, rejisser, atqariwshi ha`m muzikantta boliwi mu`mkin. Mektepke barg`anda son baladag`i bul qa`siyetler roli oyinlar sone baslaydi. a`0-a`a` jasqa kelip su`wret saliwg`a bolg`an qizig`iwshilig`i jog`ala baslaydi. Biraq degen menen ha`r bir adam tan`lag`an ka`sibinen tisqari ta`biyatqa, basqa adamlarg`a o`z xalqinin` tariyxina, tag`dirine, ma`deniyat bayliqlarina biyparua qaramaw kerek. Qiyal o`zinin` qurilisi jag`inan quramali protsess bolip tabiladi. Bul protsesstin` basinda en` da`slep anaw yaki minaw na`rse qabil etiw turadi. Sebebi qabil etiw-bizin ta`jriybemizdin` tiykarin quraydi. Balanin` ko`rgenler, esitkenleri keleshekte do`retiwshinin` tiykari bolip tabiladi. Ol fantaziyasinan bir na`rse jaratiwda da`slep material toplaydi. Son` bul materiallar sanada qayta islenedi. Demek adam o`z turmisi dawaminda burin qabil etilmegen na`rse ha`m ha`diyselerdi g`ana emes al hesh qashan o`mirinde ushiramag`an na`rselerdi de ko`z aldina keltire aladi, qiyalinda jaratadi. Qiyaldin` rawajlaniwi bilim baylig`i turmis ta`jriybesi menen baylan
5 Mavzu: Ijodiy rivojlandirishda rasmshilikning roli.
Reja:
1. Tasviriy sanatning tutgan o`rni.
2. Haykal yasash.
3. Bolalar ijodini rivojlandirishda tasviriy sanaatning rasm
chizish usullaridan foydalanish.
4. Bolalar ijodini rivojlandirishda qurish-yasashdan foydalanish.
|
| |
