fikrga ega bo’lmaydi. Pedagogik jarayonning vazifasi bilim berish, tarbiyalash,
rivojlantirish
bo’lib,
o’qituvchilarning
faoliyat
mezonini
begilab
beradi.
O’qituvchilarning faoliyati pedagogik jarayonning harakat vositasidir. Pedagogik
jarayonning obyektlari bo’lmish tarbiyalanuvchi insonga, o‘quvchi va o‘quvchilar
guruhiga hamda alohida o'quvchiga pedagogik jarayonning
subyektlari ota-onalar,
o'qituvchilar, tarbiyachilar, sinf jamoasi, pedagogik jamoa mas’uldirlar va ular jamiyat
talablari asosida ta’lim va tarbiya berish faoliyatini bajaradilar. O’qituvchining
pedagogik faoliyatida ijobiy natijalarga erishishi, mehnat malakasini, ya’ni egallagan
bilimlarini o‘zining hayotiy va amaliy faoliyatida nechog’lik qo‘llay bilishi bilan
belgilanadi.
O’qituvchilarning pedagogik faoliyati samarali bo’lishi uchun zarur bo’lgan
qobiljyatlar tizimini: bilim, bolani tushuna olish, kuzatuvchanlik,
nutq malakasi,
tashkilotchilik, kelajakni ko‘ra bilish, diqqatni taqsimlab olish, vaziyatni to‘g‘ri
baholash, yuzaga kelish ehtimol bo’lgan har xil ziddiyatlarni o’z vaqtida bartaraf etish,
o‘quvchilarni bilim olishga qiziqtirish kabilar tashkil etadi.
Mazkur fanning mazmunidan kasbga doir topshiriq va vazifalarni yechish uchun
o'quv-tarbiya jarayonini boshqarish, unga rahbarlik qilishda pedagogik-psixologik
ta`limot nuqtai-nazaridan yondashish ta`lim-tarbiyani milliy an’analarimiz ruhida
zamonaviy metodlar asosida modellashtirish, o‘quv- tarbiyaviy jarayonda ilg‘or
pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish uchun o’qituvchi
mahoratining zarurligi
haqidagi ma’lumotlar va ularni takomillashtirish tizimlari o‘rin olgan.
Shunga ko'ra, «Pedagogik mahorat» fani kasbga oid bilim va qobiliyatlarni
o’qituvchilarda shakllantirish, ijodkorlikni tarbiyalash, mahoral ko‘nikma va
malakalarni egallashlari uchun, pedagogik texnika, pedagogik hamkorlik,
pedagogik
nazokat, nutq madaniyati to‘g‘risida ma’lumotlar berib boradi.
Bu maqsad bo’lajak o’qituvchilarning quyidagi vazifalarni muntazam bajarib
borishlari orqali amalga oshiriladi:
Bo’lajak o'qituvchilar pedagogik mahoratning nazariy va metodologik asoslari
bilan qurollantiriladilar.
Pedagogik mahorat fanining pedagogik texnika, pedagogik hamkorlik (muloqot),
pedagogik nazokat, pedagogik qobiliyat, tarbiyachilik mahorati, ta`lim jarayonini
boshqarish,
nutq madaniyati, tarbiya texnologiyasi, pedagogik ijodkorlik, refleksiya
kabi tarkibiy qismlari to’g‘risidagi bilimlar tizimini egallaydilar.
Bo’lajak o’qituvchilar milliy urf-odat va an’analarimizda va O‘rta Osiyo
mutafakkirlarining boy ijodiy meroslarida aks etgan pedagogik mahorat sirlarini
mustaqil egallashga nisbatan o‘zlarida ehtiyoj va havasni rivojlantirib boradilar.
Egallangan pedagogik-psixologik va metodik bilimlar, ko'nikma
va malakalar
to‘g‘risidagi ma’lumotlar asosida har bir bo’lajak o’qituvchi o‘zining shaxsiy pedagogik
mahoratini shakllantiradi.
O ‘quv-tarbiyaviy jarayonni jahon andozalariga xos so’nggi zamonaviy metod va
shakllar asosida tashkil etish va boshqarishni amalga oshirishning nazariy va amaliy
asoslarini muntazam o’zlashtiradilar.
O‘qituvchilar o‘z kasbiy mahoratlarini takomillashtirishlari uchun shaxsiy-ijodiy
malaka oshirishning shakl, usul va vositalarini egallaydilar.
Tarbiyachi mahoratining mohiyati, funksiyasi, tuzilishi to‘g‘risida o'qituvchilar
uzluksiz ma’lumotlarni o‘rganib boradilar.
Yuksak zamonaviy axborot texnologiyalari va portal tizimidan erkin foydalanish
asosida o‘z kasbiy mahoratlarini shakllantiradilar.
Bu maqsad va vazifalarning hal etilishi o’qituvchilar va tarbiyachilarni zamon
bilan hamnafas bo’lishga, yoshlarni tarbiyalash dardi bilan
yashash va kelajakni aniq
ko‘ra olishga o’rgatadi. Har bir o’qituvchi shaxsida mamlakatimizning dolzarb
muammolarini, maqsad va vazifalarini vijdonan tasavvur qilib, aniq bajarib borishi
uchun shijoat bilan o‘z imkoniyati, bilimi, tajribalarini ishga solishga o‘rgatadi hamda
pedagogik faoliyatga ijodiy yondashish malakalariga ega bo’lishni tarbiyalaydi.
Xo‘sh pedagogik mahoratning o‘zi nima? Unga hozirgi zamon fani nuqtai
nazaridan quyidagicha ta’rif beriladi:
Pedagogik mahorat – o'qituvchilarning shaxsiy (bolajonligi, xayrixohligi,
insonparvarligi, mehribonligi va h.k.) va kasbiy (bilimdonligi, zukkoligi, fidoyiligi,
ijodkorligi, qobiliyati va hokazo.) fazilatlarini belgilovchi xususiyat bo'lib,
o‘qituvchilarning ta ’lim-tarbiyaviy faoliyatida
yuqori darajaga erishishini, kasbiy
mahoratini doimiy takomillashtirib borish imkoniyatini ta ’minlovchi faoliyatdir. U o'z
fanini mukammal bilgan, pedagogik-psixologik va metodik tayyorgarlikka ega bo'lgan,
o'quvchilarni o‘qitish, tarbiyalash va rivojlantirishning optimal yo'llarini izlab
topish uchun, amaliy faoliyat olib boradigan har bir o‘qituvchining kasbiy faoliyatida
namoyon bo ‘ladi.
Shunday qilib, pedagogik mahorat egasi bo’lish uchun o'qituvchi o‘z o'quv
predmetini davr talablari asosida bilishi pedagogik va psixologik bilimlarga ega
bo’lishi, hamda insoniylik, izlanuvchanlik va fidoyilikni o‘zida tarkib toptirishi lozim.
I.P.Rachenko pedagogik mahoratni pedagogik san’atning bir qismi sifatida ta’riflab,
shunday yozadi: “pedagogik mahorat deganda o’qituvchining pedagogik-psixologik
bilimlarni, kasbiy) malaka va ko’nikmalarni mukammal egallashi, o‘z kasbiga qiziqishi
rivojlangan pedagogik fikrlashi va hayotga axloqiy-estetik munosabatda bo‘lishi, o‘z
fikr-mulohazasiga ishonchi va qat’iy irodasi tushuniladi”. Tadqiqotchilarning fikriga
ko‘ra, quyidagi to‘rtta komponent pedagogik mahoratning
asosiy tashkil etuvchilari
hisoblanadi:
