Ikki xil muhit chegaralari tovush to’lqining bir qismi aks etadi,bir qismi bo’lsa uzoqroq
harakatlanadi.Tovush havodan suvga o’tganda tovush energiyasining 99.9 % orqaga
qaytariladi.Ovoz suvdan havoga o’tganda energiyaning 99.9 % qayta aks etadi.
Tovush qattiq jismlarda tarqlishi:
Qattiq jismlarda tovush tarqalishi suyuqlik va gazlardagiga qaraganda kattaroq.Qattiq jismlarda
tovush tezligi suyuqlik va gazlarga qaraganda kattaroqdir. Agar siz qulog'ingizni relsga
qo'ysangiz, relsning ikkinchi uchiga urilgandan keyin ikkita tovush eshitiladi.
Ulardan biri
qulog'ingizga temir yo'l bo'ylab, ikkinchisi havo orqali yetib boradi.Tuproq yaxshi ovoz
o'tkazuvchanligiga ega. Shu sababli, qadimda, qamal paytida, qal'a devorlariga "tinglovchilar"
joylashtirilgan, ular yerdan uzatiladigan tovush orqali dushman haqida ma`lumot volgan.
Quloqlarini yerga qo`yib, ular ham dushman otliqlarining
yaqinlashib kelayotganini
kuzatganlar. Shovqin - bu tovushlar to'plami aralashmasi sifatida qabul qilinadi.
26. Tovush rezonansi?
Биз биламизки, ҳар бир товуш ўзининг алоҳида частотаси, тўлқин узунлигига эга.
Масалан кичкина хонада куйлаганда товуш яқин орадаги тўсиқ-деворга урилиб, қайтади
ва товуш кучайиб боради. Биз куйлаган товушнинг тўлқин узунлиги билан кичкина хона
ўлчамлари бир хил. Демак, товушнинг тўлқин узунлигига тенг ҳажмдаги бинода
тарқалиб, унинг қайтиши натижасида кучайишини Резонанс ҳодисаси дейиш мумкин.
Катта ўлчамли хонада куйланганда эса овоз тўлқини тўсиққа етиб боргунича бироз вақт
талаб этилади ва товуш кучи сусайиб бориб, қайтиш эҳтимоллиги камаяди. Мусиқий
асбобларнинг шакллари ҳар хил. Масалан, скрипканинг шаклини оладиган бўлсак,
шакли шундай ясалганки, унда ҳар бир товуш ёки нота турли тўлқин узунлигига эгалиги
сабабли ўзининг резонансини топиши учун турлича шакл берилган.
Akustik rezonans - bu karnay tizimi chastotasi uning tabiiy tebranish
chastotalaridan biriga
(uning rezonans chastotalari) mos keladigan tovush to'lqinlarini kuchaytiradigan hodisa.
Akustik rezonans tufayli musiqa asboblari ishlashga, tovushni o'ziga
xos tarzda takrorlashga
qodir. Bunda asbobning shakli katta rol o'ynaydi. Ip chiqaradigan tovush tanaga kiradi va u
erdagi devorlar bilan rezonansga kiradi va bu oxir-oqibat uni ko'p marta kuchaytiradi.
Gitaraning nok shaklidagi shakli, nayning o'ziga xos uzunligi, baraban shakli tasodifiy tanlov
natijasi emas - qadim zamonlardan beri sinov va tajriba orqali har bir asbobning aynan shunday
tuzilishi tanlangan, chunki eng yaxshi akustik rezonans.
