154
30-§. BIOGEOKIMYOVIY SIKL
Tayanch bilimlaringizni qo‘llang.
Biologik va geologik moddalar
aylanishlarining o‘zaro aloqasini tushuntiring.
Moddalarning biologik va geologik aylanish
jarayonlari birgalikda
moddalarning biogeokimyoviy aylanishini hosil qiladi. Bu jarayon suv,
kislorod, uglerod va azotning aylanishida namoyon bo‘ladi.
Biogeokimyoviy sikl
– bu biosferada kimyoviy
elementlar va anorganik
moddalarning tashqi muhitdan organizmlarga, organizmlardan esa yana tashqi
muhitga chiqarilishi orqali aylanishidir. Biogen elementlarning aylanish
tezligi ularning organizmlar hayot faoliyatidagi funksiyasi va Yer qobig‘idagi
miqdoriga bog‘liq. Masalan, uglerod atmosferada
karbonat angidrid holida
uchraydi, uni aylanish davri 300 yil, atmosferadagi kislorodning to‘liq
aylanishi 2000 yil va suvning biogeokimyoviy sikli 2 mln yilga teng.
Biogen elementlarning xususiy davriy aylanishi biosferadagi modda lar-
ning umumiy global aylanishiga qo‘shilib ketadi.
Organik birikmalar ba’zan davriy aylanishdan
chiqariladi va uzoq vaqt
biogen moddalar shaklida (ohaktosh, ko‘mir, neft, torf) davriy aylanish da
qatnashmaydi.
Barcha tirik organizmlarga xos bo‘lgan biogen
elementlarning davriy
aylanishi bilan tanishamiz.
