|
1. Nazariy : Metaldan tayyorlanadigan buyumlarga xomashiyo tanlash texnalogiyasi. Amaliy
|
| bet | 1/3 | | Sana | 06.10.2023 | | Hajmi | 2.75 Mb. | | #86935 |
Bog'liq Maxsulot tayyorlash Yakubov S Razzokova, Sohaning faol va nofaol terminlari, Respublikamizga o\'zbek tilini davlat tili siaftiga nufuzini oshirish, Informatika fani monitoring javoblari, “Qutadg’u bilig” asari tahlili
24-topshiriq.
1.Nazariy : Metaldan tayyorlanadigan buyumlarga xomashiyo tanlash texnalogiyasi.
2.Amaliy: Buyumlar tayyorlash texnalogiyasi (simlardan, yupqa tunika materiallardan, rangli metallardan) buyumlar tayyorlash.
3.Mavzu bo’yicha 5 ta test tayyorlash.
4.Krasvord tuzish.
1.Metaldan tayyorlanadigan buyumlarga xomashiyo tanlash texnalogiyasi.
Metallar texnologiyasi - metallarni olish, ulardan turli detal va buyumlar tayyorlash usullarini oʻrganadigan fan; bunday usullar majmui. Metallar texnologiyasi tarixi juda qadim zamonlarga borib taqaladi. Tosh qurollar yasashdan metall qurollar yasashga oʻtilishi insoniyat tarixida muxim ahamiyat kasb etdi. Arxeologik kuzachishlar shundan dalolat beradiki, odamh|yetall qurol yasashda dastlab misdan fDdalangan (choʻkich, xanjar, ixcham bolta, k^yza va19274-28 yillarda V. Pauli va A. Zommerfelid metallarning paramagnit kirituvchanlik "anomaliyasi" va issiqlik sigimini elektron nazariya asosida/gushuntirdi, 1930-yilda esa L. Landau metallardagi diamagnetizm oʻq-yoy uchlari neolit davrida, yaʼtg"hodisasini asoslab berdi.miloddan avvalgi 4—3 ming yillikda yasalgan). Ibtidoiy odam dastlab tabiiy misni eritish, quyish va uni bolgʻalab har xil shakl berish, misni sovuqlayin ishlash usullarini bilgan. Inson asta-sekin tarkibida boshqa metallar boʻlgan rudalarni kulolchilik oʻchoqlarida eritib, metallar olishning yangi-yangi usullarini bilib oldi. 6-asr ga kelib metall eritish oʻchogʻi (gorn), 16-asrda domna pechi, 19-asrda martenʼ pechi, 20-asrda elektr metall eritish pechlari paydo boʻldi,
metallga ishlov berish usullari ham astasekin takomillashib bordi (bosqonlar, pres-slar, metall kesish va qirqish sta-noklari paydo boʻldi). Oʻzbekiston hududida miloddan avvalgi 3 ming yillik oxirlaridan sof misni eritib, quyib, bolgalab, asosan, bezak buyumlar yasashgan, asta-sekin qalay, kumush, oltin va boshqa rudali metallarni eritish, quyish va qizdirib ishlash usullari oʻrganib olingan; ayniqsa, zargarlik, qurol-aslaha yasash rivojlangan. Hozir ham temirchilik ustaxonalarida puflama metall eritish oʻchoqlari (gornlar) va qoʻlda bolgʻalash usullari saqlanib qolgan (qarang Metallurgiya, Metallshunoslik).
Metallar texnologiyasining asosiy boʻlimlari: quymachilik, metallarni bosim bilan ishlash, payvandlash, kesib ishlash as os lari va metallmaye m ater iall ar d an mashinasozlik dvigatellarini ishlab chiqarish asoslari (qarang Metallarni ishlash, Metallshu-noslik). Metallar texnologiyasi fizika, kimyo va boshqa fanlarga asoslanadi.
Zubila to‘gdi charxlangan bodishi, uning kallagida yoriklar va guddalar bodmasligi kerak.
Bolg‘aning dastasi metall yoki yog‘och pona bilan mustahkamlanishizarur.
Zagotovka ni tiskiga odnatishda uni mustahkamlangunicha qod bilan mahkam ushlab turiladi.
Tiskida qirqish paytida verstakka mahkam odnatiladigan tod yekrandan foydalanish shart.
Tiskida qirqishda qodni toliqtirmaslik uchun zubilani qattiq siqmaslikkerak.
2.3 Metallarga ishlov berish bo‘yicha milliy xalq hunarmandchiligi sohalari.
Metallardan buyumlar yasash va tayyorlash hayot taraqqiyoti tufayli qadimda rivojlanib temirchilik bo‘yicha hunarmandchilikka aylangan. Dastlab qishloq xo‘jaligini ishlab chiqarishini tashkil qilish uchun yerga ishlov berish qurollarini tayyorlaydigan hunarmandlar yetishdi. Harbiy urushlarda qoTlanadigan qurollarni yasash zaruriyati unga ta’lluqli hunarmandlarni yetishtirib chiqishga sabab boTdi. Temirchilik bo‘yicha xalq hunarmandchiligi sohalari asosan quyidagilar xisoblanadi:
uy ro‘zg‘or buyumlarini yasashga oid bolgan hunarmandchilik sohalari bu hunarmandlar tomonidan uy - ro‘zg‘orga kerakli obdush, obtava, dam, qozon, lagan, uchoq, qumg‘on va boshqalar xisoblanadi.
Tunukachilik mahsulotlarini yasashga oid bo’lgan hunarmandchilik sohalari:
ushbu hunarmandlar tomonidan mo‘rilar, issiqlik pechkalari, karnay trubalar, navlar, har-xil idishlar va boshqa tunuka mahsulotlari tayyorlangan.Chilangarlik mahsulotlarini yasashga oid bolgan hunarmandchilik ishlarida bigiz, guzan, ustara, qaychi, arra, uyuvchi iskanalar, taqa va boshqa shu kabi hunarmand kosiblarini ish asboblari tayyorlanadi
Hunarmandchilik usulida ishlab chiqarilgan. Chilangarlar asosan uchoq, dam, bozg‘on, bolg‘a, ombur va boshqa asboblardan foydalanganlar. Ular sartaroshlik, yetikdo‘zlik, kovush-maxsiga kerakli, shuningdek, binokorlik uchun ham ish qurollari yasaganlar. Xozir chilangarlik mahsulotlari asosan zavodlarni maxsus sexlarida ko‘plab ishlab chiqarilmoqda.
Dexqonchilik uchun ish qurollari yasashga oid bo‘lgan hunarmandchilik ishlab chiqarishda belkurak, temir xaskash, qo‘l mashinalari, ketmon, bolg‘a, uroq,cholg‘u, omoch, kirka, ketmon, tesha, egov, panshaxa, g‘alvir, chelak va boshqa yerga ishlov berishda ishlatiladigan asboblar tayyorlangan.
Metallarni o‘yib ishlashga oid bo‘lgan nafis ishlov berilgan mahsulotlarni aftoba, qumg‘on, chilim, yozuv stoli, yozuv siyohdonlari, nosqovoq, isiriqdon, lagan, xoshiyali lagan, choynak, choy idish, obdasta, surmadon,temirga o‘yib yozilgan yozuvlar va boshqa amaliy bezak san’atiga aylangan mahsulotlar kondakorlik hunarmandchiligida tayyorlanadi.
Misgarlik qadimgi amaliy san’at hunarmandchiligi sohasi bo‘lib misdan qurollar, uy-ro‘zg‘or ashyolari, turli naqshdor buyumlar yasash kasbi xisoblangan. Misgarlikda metal ham ashyosi sifatida faqat misdan foydalanganlar keyinchalik mis va qalay qotishmasidan xosil qilingan bronzadan foydalanganlar.
Xotin qizlarning qimmatbaxo bezak taqinchoqlarini tayyorlashga oid hunarmandchilik sohalarida oltin, kumush, bronza, mis kabi rangli metallardan sochpopuk, bilakuzuk, tillaqosh, bargak, tumor, zebigardon, xalqa, uzuk, gajak va boshqa xalq amaliy bezak san’atiga aylangan maxsulotlar ishlab chiqarilgan
Harbiy urushlarda qullaniladigan qurol aslaxalar tayyorlashga molik bo‘lgan hunarmandchilik sohalarida metal va uni qotishmalaridan nayza, sovut, kamon, qilich, harbiy payshaxa, bolta, xanjar, ximoya lagani, dublg‘a, kamon o‘qi, va boshqa mahsulotlar yaratilgan.
Metallardan qadimdan uy-ro‘zg‘or asboblari va urush hamda ximoya quroli sifatida pichoqlarni asosan hunarmandlar ustalar yasaganlar. Keyinchalik xalq amaliy bezak san’ati darajasiga ko‘tarilgan. Xozirgi kunda ezozlanib kelayotgan va nodir pichoq tayyorlayotganlar bu hunarmandchilik sohasi pichoqchilik bo‘yicha dunyoga keng tarqalgan.
|
| |
