• 3. Fotokatodlarning turlari va ularning spektral sezgirligi.
  • 1. Tashqi fotoeffektga asoslangan priyomniklar Fotoelementlar (FE)




    Download 358.52 Kb.
    Pdf ko'rish
    bet2/3
    Sana20.06.2022
    Hajmi358.52 Kb.
    #24076
    1   2   3
    Bog'liq
    9-maruza matni
    ABDUSHUKUROVA SHohista, TMOM QQdocx, )Эълон, 5, 1111, Abduxalilov Jamshid psixologiya, Dinshunoslik ma\'ruza doc, Barchinoy2, 15-21, 1-mavzu.Morfemikavauningbirligihaqida (3)
    2. Fotoelementlar (FE). Fotoelementning nur sezuvchi qatlami fotokatod deb 
    ataladi va u shisha asosga surilgan metall yoki yarimo‘tkazgich aralashmadan iborat 
    bo'ladi. Aralashma tarkibiga chiqish ishini kamaytiruvchi moddalar qo'shiladi va 
    fotokatod inert gaz bilan to‘ldirilgan shisha ballon ichiga joylashtiriladi. Fotokatod 
    galvanometr orqali tok manbai (batareya) ning manfiy qutbiga ulanadi. Elektr 
    manbaning musbat qutbi esa, qarshilik orqali shisha ballon ichiga joylashtirilgan 
    shar yoki to‘r shakldagi anodga ulanadi. 
    Katod bilan anod orasida fotoelektronlami yo‘naltiruvchi va tezlashtiruvchi 
    elektr maydon hosil qilinadi. Bu maydonning kuchlanganligi bilan zanjirda 
    oqayotgan tok orasida boglanish mavjud va u fotoelementning volt-amper 
    xarakteristikasi deb ataladi. Kuchlanishning ma’lum qiymatida tok kuchi maksimal 
    qiymatga yetadi. Biroz inert gaz bilan to‘ldirilgan ballonli FE larda tok kuchi 
    chegaralanmagan, biroq, uni juda katta qiymatlargacha kuchaytish mumkin emas
    aks holda ballonda gaz chaqnaydi. 
    4.4-rasm. FE ni zanjirga ulash sxemasi (chapda) va uning volt-amper xarakteristikasi 
    (o‘ngda): Anod (A) va katod ( K) joylashtirilgan ballon bo‘sli (a) va gaz bilan 
    to‘ldirilganda (b), G - galvanometr, R — qarshilik. 
    FE kuchlanish ostida bo‘lganda, unga nur tushmasa ham zanjirda tok oqa 
    boshlaydi. Bu tok qorong‘ulik toki (ik ) deb ataladi. Astrofizik kuzatishlarda 
    qo‘llaniladigan FE larda i
    k
    =10
    -15
    -10
    -16 
    ampemi tashkil etadi. lkkita yulduzni FE li 
    fotometr yordamida olchangan yulduziy kattaliklari ayirmasi 


    bu yerda i
    l
    va i
    2
    birinchi va ikkinchi yulduz nuri ta’sirida FE hosil bo'lgan tok 
    kuchlari m
    l
    va m
    2
    yulduzlaming yulduziy kattaliklari. 
    3. Fotokatodlarning turlari va ularning spektral sezgirligi. 
    Shisha sirtga seziyli aralashma yotqizilib (surtilgan) yasalgan fotokatoddan 
    elektron ajratish uchun yoruglik kvantlari energiyasi yetarli (1-2 eV). Shuning uchun 
    astrofizikada seziy (Cz) brikmalaridan yasalgan fotoelementlar keng qo’llaniladi. 
    Shulardan biri nur sezuvchi qatlami surma-seziy aralashmasidan yasalgan 
    fotokatoddir. U shisha yoki metall asosga yupqa plyonka qatlam sifatida surmaseziy 
    birikmasi surib yasaladi. Bunday fotokatod 

    ≤650 nm gacha bo'lgan kvantlami 
    sezadi va uning sezgirlik maksimumi ultrabinafsha nurlarga (

    max
    =350 nm) to‘g‘ri 
    keladi. Yaxshi surma-seziy fotoelement 1000 µа/lm (mikroamper/lyumen) 
    sezgirlikka ega. Obyektivi diametri D=33 sm bolgan reflektor 10
    m
    kattalikdagi 
    yulduzdan o‘z fokal tekisligida 10
    -11
    lm nurlanish oqimi hosil qiladi. Bunday oqim 
    yuqoridagi yaxshi surma-seziy fotoelementdan yasalgan fotometrda 10
    -14
    amper tok 
    kuchi beradi. Bunday tok kuchi kam, uni o‘lchash uchun kuchaytirish kerak. Oddiy 
    lampali (tranzistorh) kuchaytirgich 10
    6
    -10
    7
    marta kuchaytira oladi. Agar yuqoridagi 
    fotometrga oddiy lampali (tranzistorli) kuchaytgich ulansa, (FE anodli lampa to'riga 
    yoki tranzistor bazisiga ulanadi) unda kuchaytirilgan tokni galvanometr yordamida 
    o‘lchasa bo'ladi. 



    Download 358.52 Kb.
    1   2   3




    Download 358.52 Kb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    1. Tashqi fotoeffektga asoslangan priyomniklar Fotoelementlar (FE)

    Download 358.52 Kb.
    Pdf ko'rish