vaqtda esa umumlashtiruvchi nom bilan “yashil obligatsiyalar” deb, atala boshlandi.
Qarz oluvchi obligatsiyani muddati davomida foizlari bilan so„ndiradi. “Yashil
obligatsiyalar”ning boshqa obligatsiyalardan farqli jihati shundaki,
jalb etilgan
mablag„lar tiklanadigan energiya, energiya samaradorligini oshirish, ekologik toza
transport yoki issiqxona gazlarini chiqarish hajmini qisqartirish bilan bog„liq
loyihalarga sarflanadi. Dastlab turli mamlakatlarda ekologik loyihalar uchun
mablag„lar jalb etish uchun qimmatbaho qog„ozlar emissiya qilingan bo„lsa-da,
moliyaviy resurslarni xarajat qilish yo„nalishlari muayyan turdagi obligatsiyalar
chiqarish bilan bog„lanmagan. 2008 yilda Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki shu
turdagi qimmatbaho qog„ozlarni “yashil obligatsiyalar” nomi bilan chiqardi. Bank
mutaxassislari chiqarilgan qimmatbaho qog„ozlarni joylashtirishdan tushgan
mablag„larni yo„naltirish lozim bo„lgan loyihalarni ekologik mezonlarga qanchalik
javob berishini aniqlash maqsadida norvegiyalik ekolog
mutaxassislarni taklif
etishdi.
Xalqaro moliya instituti odatdagidek, o„z portfeli va investitsiya strategiyasida
“yashil obligatsiyalar”dan faol foydalanayotgan xususiy investorlar va emitentlar
uchun katalizator vazifasini o„tadi.
Qimmatbaho qog„ozni emissiya qilishdan olingan
moliyaviy resurslardan
foydalanish yo„nalishi ularni “yashil obligatsiyalar” sirasiga kiritishdagi asosiy
mezon hisoblanadi. Ushbu mablag„lardan foydalanish yo„nalishlarini quyidagicha
guruhlash mumkin:
-
energetika resurslari (energiya samaradorligi,
energiya tejamkorligi, muqobil
energiya manbalari);
-
atrof-muhit tozaligini saqlash (sanoat va maishiy chiqindilarni yo„q qilish
samaradorligini oshirish);
-
bio xilma-xillikni oshirish, qishloq va o„rmon xo„jaligi samaradorligini oshirish); -
ekologik sof transport; - suv resurslari.
Jahon moliya bozorida “yashil obligatsiyalar”ning asosiy
investorlari sifatida
institutsional investorlar, jumladan, xususiy pensiya va sug„urta jamg„armalari,
“uzun pullar”
3
va riski past moliyaviy dastaklarga qiziquvchi investitsiya
kompaniyalari maydonga chiqishadi. Jahon amaliyotida “yashil obligatsiyalar”ning
standart,
loyihaviy, sekyuritizatsiyalashgan
4
va daromad bilan ta‟minlangan turlari
keng tarqalgan (4.4.1-jadval).
“Yashil obligatsiyalar” shakllanish mexanizmi bo„yicha bir-biridan farq qiladi.
“Yashil obligatsiyalar” turining xilma-xilligi esa investorlarga o„z “yashil”
loyihalari bilan bir qatorda loyihalar “
pool”
104
ini moliyalashtirish uchun
yo„naltiriladigan obligatsiyalarni ham chiqarishlari mumkin.
Emitentlar uchun
“yashil obligatsiyalar” ekologik samarali loyihalarga qo„shimcha moliyaviy
mablag„larni jalb etish imkonini beradi. “Yashil obligatsiyalar” investorlarga uzoq
muddatli davrda miqdori belgilab qo„yilgan daromad olish, “yashil loyihalar”da
qatnashayotgani uchun o„z obro„sini oshirish imkoniyatini yaratadi.
