5
BIRINSHI BAP. TÚRKSTAN ÚLKESINDE SOVET
HÁKIMIYATÍNÍŃ ORNATÍLÍWÍ HÁM DE ÓZBEK XALQÍNÍŃ
ǴÁREZSIZLIK USHÍN GÚRESI
(1917—1924-jıllar)
§ 1. Túrkstan úlkesi 1917-jıl fevral — oktyabr aralıǵında
Ǵárezsizlik — Túrkstan xalıqlarınıń ásirlik ármanı. Tariyxıy táji-
riybe sonı kórsetedi, biziń ata-babalarımız ásirler dawamında óz
shańaraqları, muqaddes topıraqları,
diniy isenimleri, úrp-ádetleri hám
dástúrlerine sadıq bolıwın ullı is dep esaplaǵan. Bul úrp-ádetlerdiń
buzılmawı ushın ózbek xalqınıń mıń-mıńlaǵan sadıq ulları óz
ómirlerin
qurban etken, elimiz ǵárezsizligi ushın bolǵan sawashlarda
sheyit ketken. Túrkstan regionı Rossiya imperiyası tárepinen basıp
alınǵan waqıttan berli toqtamaǵan milliy azatlıq háreketi xalıqtıń
milliy ózligin ańlawında, óz Watanı hám milletiniń azatlıǵı hám
ǵárezsızligi ushın onıń watandı súyiwshilik umtılıwların bekkemlewde
úlken tásir kórsetti.
Túrkstan jadidleri reformalardı basqıshpa-basqısh ámelge asırıwdı,
alǵa ilgerilew hám rawajlanıwǵa tek ǵana tınıshlıq jolı menen, parlament
arqalı erisiwdi rejelestirgenligi belgili edi.
Pikir! 8—9-klaslarda alǵan bilimińizge súyenip, reformalardı
parlament jolı menen ámelge asırıw
degende qanday process
túsiniletuǵınlıǵın talqılań.
Biraq, 1917-jıldaǵı waqıyalar procesi, jadidshilik háreketiniń iri
teoritigi
Abdurauf Fitrat sol waqıtta jazǵanınday, «
Rusiyada bas
kótergen jańa bir bále — bolshevik bálesi» kúshler qatnasın pútkilley
ózgertip jiberdi. Ózbek xalqınıń basqa bir pidayı perzenti
Mahmudxoja
Behbudiy tárepinen ortaǵa taslanǵan «
Haq alınar, berilmes!» uranı
barlıq millettiń jawıngerlik shaqırıǵına aylandı. Ǵárezsizlik hám
azatlıq ushın, Túrkstanda avtonomiya ornatıw ushın parlament jolı
arqalı gúresken Túrkstan aldınǵı qatardaǵı jetekshileri hám jadidlerdiń
xızmeti aradan 100 jıldan artıq waqıt ótken búgingi kúnde de dıqqatqa
ılayıq waqıya bolıp sanaladı.
