PO‘LAT BUYUMLARGA TERMOMEXANIK ISHLOV BERISH
Po‘lat buyumlarning mustaxkamligini va toliqishga chidamliligini oshirish maqsadida ularga termomexanik ishlov beriladi. Po‘lat buyumlarga termomexanik ishlov berishning kanday temperaturada olib borilishiga karab bu usulni yuqori va quyi temperaturali ishlovlarga ajratiladi.
Yuqori temperaturali termomexanik (YuTT MI) ishlovlarda po‘lat buyum austenit xolatigacha (As, kritik temperaturadan bir oz yuqorirok temperatura) qizdirilib, shu temperaturada plastik deformatsiyalanadi. Bunda austenit donalari maydalanib, fizik puxtalangandan keyin toblab bo‘shatiladi.
Quyi temperaturali termomexanik ishlovda esa buyum austenit xolatigacha qizdirilib, shu temperaturada bir oz saqlangach uni 400—6000S temperaturagacha tez sovitilib, shu temperaturada plastik deformatsiyalanib, toblab, bo‘shatiladi.
Termomexanik ishlash (TMI) po‘latning plastikligini saqlagan holda plastik deformatsiyalash bilan mustaxkamlovchi termik ishlov berish (toblash, bo‘shatish)ni birlashtiruvchi mustahkamlashning yangi usulidir.
11.20-rasm. Termomehanik ishlov berish sxemasi
Manba: Термомеханическая обработка стали1
TMI da po‘lat austenit holatida deformatsiyalanadi, keyinchalik tez sovitilib, toblangan po‘lat strukturasi (martensit) shakllantiriladi, bu austenitni puxtalash sharoitida sodir bo‘ladi, shu munosabat bilan po‘latning mexanik xossalari ortadi. TMI dagi plastik deformatsiyalarni prokatlash, bolg‘alash, shtamplash kabi detalga bosim ostida ishlov berish bilan hosil qilish mumkin. Termomexanik ishlashning yuqori temperaturali termomexanikishlash va past temperaturali termomexanikishlash (PTTMI) xillari bo‘ladi. YuTTMI da po‘lat Asz nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdiriladi va bu temperaturada plastik deformatsiyalanadi (deformatsiyalanish darajasi 20—30%) va toblanadi.
PTTMI da po‘latAsz nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdiriladi, austenit nisbatan turg‘un bo‘ladigan temperaturagacha (lekin rekristallizatsiya temperaturasidan pasayib ketmasligi kerak) sovitiladi, bu temperaturada plastik deformatsiyalanadi (deformatsiyalanish darajasi 75—95%) va toblangan holda xam toblashdan keyin past bushatiladi.
Oddiy toblashga qaraganda TMI da po‘latning mexanik xossalari yuqori bo‘ladi. PTTMI da eng katta mustaxkamlikka (σv= 3300 MPa, σ =6 %) erishilgan. Oddiy toblash va past temperaturada bo‘shatilgandan so‘ng mustahkamlik chegarasi σv = 2000 — 2200 MP dan, σ= 3÷4 % dan oshmaydi.
Po‘latni termomexanik ishlashda uning mustahkamligining ortishi austenit deformatsiyalanishi natijasida zarralarnning maydalanishi bilan tushuntiriladn. Keyingi toblashda esa bunday austentdan martensitning mayda plastinkalari xosil bo‘ladi. Bu po‘latning plastik xossalari va qovushqoqligiga ijobiy ta’sir qiladi.
|
