konstruktor chizmada konstruktorlik zamini (tekislik, yuza, chiziq) olib, unga
nisbatan detal yuzalarini joylashtiradi.
Joylashishning og‘ishi – ko‘rilayotgan element
real joylashishning nominal
joylashishdan og‘ishi.
Yuzalarning joylashish xatoligiga ishlov berish va yig‘ish jarayoni xatoliklari
ham katta ta’sir ko‘rsatadi. Yuzalarning joylashishdagi xatoligiga:
Silindrik detallar uchun:
- radial tepish;
- yon yuzaning tepishi;
- o‘qdoshmaslik;
-o‘qlarning parallelmasligi;
- o‘qlarning kesishmasligi;
Tekis detallar uchun:
-yuzalarning parallelmasligi;
-yuzalarning perpendikulyarmasligi kiradi.
Radial tepish- aylanadigan detalning tekshirilayotgan
yuzasidan aylanish
o‘qigacha bo‘lgan eng katta va eng kichik masofalar orasidagi farq (bu
dastgoh
markazining aylanish o‘qiga nisbatan siljishi natijasida hosil bo‘ladi) (131-rasm).
Yon yuzaning tepishi – detalning yon yuzasidan aylanish o‘qiga
perpendikulyar o‘tkazilgan yuzadan eng katta va eng kichik masofalar farqiga teng
(baza o‘qiga perpendikulyar emasligi natijasida hosil bo‘ladi (132-rasm).
132-rasm. Radial (a) va yon yuza (b) tepishi.
Radial tepishning umumiy, markaziy va teshik o‘qiga yon yuza tepishni to‘liq
nazorat qilish uchun misollar (133-rasm).
133-rasm. Radial va yon yuza tepishlarni nazorat qilish.
O‘qdoshmaslik baza yuzasiga nisbatan va umumiy o‘qqa nisbatan bo‘lishi
mumkin (133-rasm a,b). Baza yuzasiga nisbatan o‘qdoshmaslik ko‘rilayotgan yuza
o‘qi va baza yuzasi o‘qi orasidagi eng katta masofa orqali aniqlanadi (134-rasm, a).
Umumiy o‘qqa nisbatan o‘qdoshmaslik tekshirilayotgan yuza oralig‘ida ikki
yoki bir nechta o‘qdosh aylanuvchi yuzalarning umumiy o‘qidan ko‘rilayotgan o‘q
orasidagi eng katta masofa orqali aniqlanadi (134-rasm, b).
134-rasm. O‘qdoshmaslik a) baza
yuzasiga nisbatan; b) umumiy o‘qqa nisbatan.
Tekisliklarning perpendikulyarligi (o‘qlarni yoki o‘qni tekislikka)
berilgan
uzunlikda
chiziqli
birlikda
ifodalangan
chetga
chiqishidir.
Sirtlarning
