1. Haqiqiy o‘lchamning nominal o‘lchamdan chetga chiqishi bilan.
2. Haqiqiy shaklning nominal shakldan chetga chiqishi bilan.
3. Detal o‘lchamlari va tekisliklarning nominal o‘qlardan, tekisliklarning
o‘zaro joylashishdan chetga chiqishi bilan.
4.Detal yuzasining g‘adir- budurligi bilan.
Detallarni tayyorlashda geometrik xatoliklarni keltirib chiqaruvchi asosiy
sabablar quyidagilar:
a) Dastgohlarning holati va aniqligi. Detallarga ishlov beruvchi dastgohlar ko‘p
hollarda o‘zining noaniqligini to‘la holda detalga o‘tkazadi. Masalan: charxning
urish va tebranishi yuza notekisliklarini keltirib chiqaradi.
b) Texnologik jihozning holati va sifati dastgohga detalni o‘rnatuvchi
markazlar buzilganligi.
c)
ishlov berish rejimi
d) xomaki mahsulotning qattiqlik bo‘yicha turliligi va ishlov berishda
joizlikning bir xil bo‘lmasligi.
g) Harorat rejimi 20
°
C dan yuqoriligi.
e)
Dastgoh moslama, asbob, detal, deformatsiyasi, qayishqoqligi.
i) Ishchining malakasi va subyektiv xatolari.
k) O‘lchamni noaniq o‘lchash.
Sirtlarning belgilangan shaklidan va joylashishdan chetga chiqishi yigishni
qiyinlashtiradi, o‘lchamlarning o‘lchash
aniqligini kamaytiradi, bazalash aniqligiga
ta’sir qiladi.
Ishlov berish aniqligi - tayyorlangan detalning geometrik o‘lchamlaridagi
haqiqiy qiymatlar. Berilgan chizma yoki texnik shartlardagi parametrlarga mosligi
tushuniladi.
Haqiqiy geometrik o‘lchamlarning nominaldan og‘ishi
ishlov berish xatoligi
deyiladi.
Detalga ishlov berish va ularni yig‘ish jarayonida paydo bo‘ladigan
xatoliklar:
a) Muntazam xatoliklar (ma’lum qonun bo‘yicha o‘zgaradi ya’ni asboblarning
yeyilishi, harorat ta’sirida deformatsiyalanish, dastgohni o‘lchamga sozlash,
texnologik tizim (detalga mexanik ishlov berish
vaqtida kesish kuchi dastgohga,
supportga, shpindelga, yonaltiruvchilarga, xomashyo mahkamlab qo‘yilgan
moslamaga, kesuvchi asbobga va ishlov beriladigan detalga uzatiladi (DMAD))
davomida paydo bo‘ladi.
b) Tasodifiy xatoliklar (oldindan qiymatini bilib bo‘lmaydi,
xomashyoning
qattiqligi, kesish kuchining o‘zgarishi).
c) O‘lchash xatoligi.
