14-mavzu. To’g’ridan-to’g’ri qo’shish orqali saralash. To’g’ridan-to’g’ri

qo’shiluvchi katta bo’ladi. Demak, kichkina n larda taqqoslashlar soni n ga teng 
bo’ladi, katta n larda esa n
2 
ga teng bo’ladi.
Saralashda taqqoslashlar soni quyidagi oraliqlarda bo’ladi:
Saralashning quyidagicha usullari bor:

qat’iy (to’g’ridan-to’g’ri) usullar;

yaxshilangan usullar.
Qat’iy usullarning afzalliklarini ko’rib chiqaylik:
1. Bilamizki, dasturlarning o’zlari ham xotirada joy egallaydi. To’g’ridan-to’g’ri 
saralash usullarining dasturlari qisqa bo’lib, ular tushunishga oson.
2. To’g’ridan-to’g’ri saralash usullari orqali saralash tamoyillarining asosiy 
xususiyatlarini tushuntirish qulay.
3. Murakkablashtirilgan usullarda uncha ko’p amallarni bajarish talab 
qilinmasada, ushbu amallarning o’zlari ham ancha murakkabdir. Garchi 
yetarlicha katta n larda ulardan foydalanish tavsiya etilmasada, kichik n larda 
mazkur usullar tezroq ishlaydi.
Shu joyni o’zida qat’iy usullarni ishlash tamoyillariga ko’ra 3 ta toifaga bo’lish 
mumkin:
1. To’g’ridan-to’g’ri qo’shish usuli (by insertion);
2. To’g’ridan-to’g’ri tanlash usuli (by selection);
3. To’g’ridan-to’g’ri almashtirish usuli (by exchange). 
To’g’ridan-to’g’ri qo’shish usuli bilan saralash algoritmi  
Bunday usul karta o’yinida keng qo’llaniladi. Elementlar (kartalar) hayolan 
“tayyor” a(1),...,a(i-1) va boshlang’ich ketma-ketliklarga bo’linadi. Har bir qadamda 
(i=2 dan boshlanib, har bir qadamda bir birlikka oshirib boriladi) boshlang’ich 
ketma-ketlikdan i-chi element ajratib olinib tayyor ketma-ketlikning kerakli joyiga 
qo’yiladi. To’g’ridan-to’g’ri qo’shish orqali saralash algoritmi quyidagicha bo’ladi:
 
for (int i=1;i 
x=a[i];  
x ni a[0]...a[i] oraliqning mos joyiga qo‘shish  
} 
Kerakli joyni qidirish jarayonini quyidagi tartibda olib borish qulay bo’ladi. 
2-elementdan boshlab har bir elementni qarab chiqamiz, ya’ni har bir element 
o’zidan oldin turgan element bilan solishtiriladi. Agar qaralayotgan element kichik 
bo’lsa, oldinda turgan element bilan o’rin almashadi va yana o’zidan oldinda turgan