1.Üçfazalı sistemlər haqqında ümumi məlumat Дяйишян ъяряйанын цчфазалы системи 1891-ъи илдя рус мцщяндиси М.О.Доливо-Доброволски тяряфиндян ихтира едилмишдир. О вахтдан електрик енержисинин верилмяси вя пайланмасы бцтцн дцнйада тятбиг олунур. Бу системин ясас цстцнлцкляри ашаьыдакылардыр: 1) Üçfazalı generatorun və ya transformatorun faza dolaqları ulduz birləşərsə və neytral xətt mövcud olarsa belə sistemdə iki gərginlik (faza gərginliyi-Uf=220V və xətt gərginliyi-Ux=380V) yaranır. Faza gərginliyindən əsasən işıqlandırmada, xətt gərginliyindən isə güc sistemlərində (elektrik mühərriklərində) istifadə edilir.
2. Üçfazalı cərəyanın enerjisini uzaq məsafəyə ötürdükdə ulduz birləşmiş sistemdən (4 xəttdən) istifadə olunur. Bu halda xətlərin sayı 2 dəfə, onlara sərf olunmuş mis və alüminium naqillərin çəkisi, xətlərdə yaranan gərginlik və güc itkiləri azalır və f.i.ə-lı artır.
3. Eйни цмуми эцъля ишляйян цч ядяд бирфазалы эенераторла мцгайисядя цчфазалы эенератор daha садя, уъуз вя гянаятлидир;
4. Üчфазалы ъяряйанлар системи цч щярякятсиз сарьаъын кюмяйи иля фырланан магнит сащяси алмаьа имкан верир ки, бу да цчфазалы мцщяррикин истещсалыны вя истисмарыны асанлашдырыр;
5. Bярабяр йцклянмядя бирфазалы эенератордан фяргли олараг, цчфазалы эенератор интигал мцщяррикинин валы цзяриндя сабит момент йарадыр.
Ейнитезликли, ейни е.щ.г-ли, мцхтялиф башланьыъ фазалы цч дяйишян е.щ.г-си системиня цчфазалы систем дейилир.Цчфазалы системин айры-айры дювряляри гысаъа олараг фазалар адланыр.
Цчфазалы електрик дювряси енержи мянбяйиндян (цчфазалы эенератор вя йа трансформатор), бир вя йа цчфазалы ишлядиъидян ибарят олур. Електрик стансийаларында цчфазалы е.щ.г-си синхрон эенераторлардан алыныр.
2.Sinxron generatorun quruluşu və iş prinsipi
Sinxron maşınların rotoru statorun fırlanan maqnit sahəsi ilə sinxron fırlanır (onların adı buradan götürülür). Rotorun və maqnit sahəsinin fırlanma sürəti eyni olduğundan rotor dolaqlarında cərəyanlar induksiyalanmır. Bu səbəbdən rotor sabit cərəyan mənbəyindən qidalanır.
Sinxron generatorlardan əsasən elektrik stansiyalarında elektrik enerjisi istehsal etmək üçün istifadə edilir. Müasir sinxron generatorların gücü 1500 MVA-a çatır.
Sinxron generatorların iş prinsipi elektromaqnit induksiya hadisəsinə əsaslanır və onlar əsas iki hissədən ibarətdir: stator və rotor. Generatorun hərəkətsiz hissəsi-statorun içliyi bir-birindən izolə olunmuş elektrotexniki polad lövhələrdən yığılır. Statorunun daxili səthi üzərində açılmış yuvalarda üçfazalı dolaqlar yerləşdirilmişdir Generatorun fırlanan hissəsi– rotor elektromaqnitdən ibarətdir. Rotorun üzərində təsirlənmə dolağı yerləşir. Rotor dolağı fırçalar və kontakt halqaları vasitəsilə xarici sabit cərəyan mənbəyi ilə birləşdirilir.
Sinxron generatorun rotoru aşkar qütblü və qeyri-aşkar qütblü hazırlanır. Aşkar qütblü generatorlar hidroelektrik stansiyalarda yavaş gedən turbinlərlə, qeyri-aşkar qütblü generatorlar istilik elektrik stansiyalarında buxar və ya qaz turbinləri ilə hərəkətə gətirilir.
Sabit cərəyan mənbəyindən təsirlənmə dolağına (4) gərginlik verilir və generatorda təsirlənmə maqnit sahəsi yaranı. Rotor n2 sürəti ilə fırlandıqda, onun təsirlənmə maqnit seli statorun dolaqlarını kəsir və onun fazalarında dəyişən e.h.q-si induksiyalayır. Stator dolaqlarına yük qoşulanda cərəyan axır. Sinxron generatorlarda stator və rotorun maqnit sahələri eyni sürətlə fırlandığından n1=n2 olur.
Sinxron generatorda e.h.q-si induksiyalanan və yük cərəyanı axan dolaq – lövbər dolağı, üzərində təsirlənmə dolağı yerləşən hissə induktor adlanır. Yəni stator – lövbər, rotor– induktordur. Generatorda induksiyalanan e.h.q-sinin tezliyi f=pn/60-dır
3.Цчфазалы e.h.q-nin alınması
Ейнитезликли, ейни е.щ.г-ли, мцхтялиф башланьыъ фазалы цч дяйишян е.щ.г-си системиня цчфазалы систем дейилир.Цчфазалы системин айры-айры дювряляри гысаъа олараг фазалар адланыр.
Електрик стансийаларында цчфазалы е.щ.г-си синхрон эенераторлардан алыныр.
Эенераторун тярпянмяз статор щиссясиндя сарьылар сайы ейни олан вя бир-бириндян 120° фярглянян цч фаза долаглары йерляшир. Фаза долагларынын башланьыълары А, Б, Ъ, сонлары Х, У, З щярфляри иля ишаря едилир. Эенераторун фырланан – ротор щиссясиндя сабит ъяряйан мянбяйиндян гидаланан тясирлянмя долаьы йерляшир. Сабит ъяряйанын тясириндян йаранан магнит сели , роторун вя статорун нцвясиндян вя щава аралыьындан кечяряк гапаныр. Су електрик стансийа-ларында эенераторун ротору су турбинляри, истилик електрик стансийаларында бухар турбинляри васитясиля щярякятя эятирилир. Бу щалда тясирляндириъи магнит сели ротор иля бирликдя фырланыр. Онда статор вя ротор арасындакы щава аралыьында магнит сели синусоидал ганунла дяйишир. Електромагнит ундуксийа ганунуна ясасян дяйишян магнит сели, тярпянмяз статорун фаза долагларынын сарьыларыны кясир вя бу долагларда синусоидал е.щ.г-ляри йарадыр. А фаза долаьында индуксийаланан е.щ.г.-нин ани гиймяти
Б вя Ъ фазаларында индуксийаланан е.щ.г-ляри  вя  (240) гядяр эери галыр. Бу е.щ.г-нин ани гиймятляри:
  )
| 