15.TRANSFORMASİYA ƏMSALI VƏ TRANSFORMATORUN F.I.Ə
Transformatorun dolaqlarının e.h.q-lərinin təsiredici qiymətləri belə olar: 
Transformatorun e.h.q-lərinin nisbətinə transformasiya əmsalı deyilir.
  = = 
Əgər K olarsa,transformator alçaldıcı; K olarsa, transformator yüksəldici olur.
Adətən transformatorda f.i.ə yüksək olur(0,97-0,99). Onda nüvədə yaranan polad itkiləri və dolaqlarda yaranan mis itkiləri nəzərdən atılarsa tam güclər S1=S2 olar
 ;   alarıq.
Onda transformasiya əmsalı belə olar
 = =   =
Transformatorun pasportunda transformasiya əmsalı yüksək nominal gərginliyin alçaq nominal gərginliyiə olan nisbəti ilə təyin edilir.
K =
Transformator hər hansı yükə işləyərkən qida şəbəkəsində faydalı güclə (P2) yanaşı, nüvənin poladındakı və dolaqlardakı itkilərə sərf olunan gücü də qəbul edir. Nəzərə alsaq ki, transformator işləyərkən şəbəkə cərəyanın tezliyi və maqnit induksiyasının tezliyi sabit qalır (şəbəkə gərginliyi sabit qalarsa). Onda qəbul edə biləruk ki, polad nüvədəki itkilər sabitdir, transformatorun yüklündən asılı deyil və yüksüz işləmə rejimindəki itkilərə bərabərdir.  Bu itkilər transformatorun yüksüz işləmə təcrübəsindən təyin olunur. Transformatorun dolağındakı itkilər ( ) yükün qiymətindən, cərəyanından, asılıdır və dəyişən xarakterli daşıyır. Bu itkilər cərəyanın kvadratı ilə mütanasibdir, yəni
Burada, - yüklənmə əmsalı, -nominal cərəyanda qısa qapanma rejimindən təyin olunan dolaqlardakı itkidir.
Yükə ayrılan aktiv gücün qiyməti aşağıdakı ifadə ilə təyin edilir:
 SNcos 2
Burada, SNom= mU2NomI2Nom-transformatorun nominal tam gücü, (VA), m- transformatorun fazalarının sayıdır,  -ikinci dolağın gərginlik və cərəyan arasındakı bucaqdır.
  - yüklənmə əmsalıdır.
Transformatorun faydalı iş əmsalı dedikdə, yükdə ayrılan aktiv gücün (P2) şəbəkədən qəbul edilən aktiv gücə (P1) olan nisbəti nəzərdə tutulur. Yəni,
η =  = = (1)
(1) ifadəsi və cos2 –nin ixtiyari qiymətlərində f.i.ə -nı təyin etməyə imkan verir..
16. AVTORANSFORMATORLAR
 Konctruksiyasına görə avtotransformator transformatora oxşayır. Onlara polad nüvə üzərində müxtəlif en kəsiyinə malik olan iki dolaq yerləşdirilir. Bir dolağın sonu o biri dolağın əvvəli ilə elektriki elə birləşdirilir ki, iki ardıcıl birləşmiş dolaqlar bir yüksək gərginlik dolağını əmələ gətirir. Beləliklə, avtotransformatorun yüksək və alcaq gərginlik dolaqları arasında maqnit və elektrik rabitəsi vardı
Avtotransformatorun prinsipal sxemi şək.1- də verilmişdir. Sarğılar sayı  olan birinci dolağın "AX" uclarına ilkgərginlik verilir. İkinci dolaq isə sarğılar sayı W2 olan birinci dolağın "ax" hissəsi sayılır.
Birinci dolaq müqavimətindəki gərginlik düşgüsünü nəzərə almasaq, yük- süz iş rejimində ( ) I və II dolaqlar üçün e.h.q-nin tarazılıq tənliyini aşağıdakı kimi yaxmaq olar:
 
 
Transformatorda olduğu kimi avtotransformatorında transformasiya əmsalı məlum düsturla hesablanılır.
 = = =
İkinci dolağa yük qoşulan zaman ( ) sarğı saylı dolağın "Aa" hissəsindən cərəyanı axır. W2 saylı sarğıdan və  cərəyanlarının həndəsi fərqi olan  cərəyanı axır. 
Kiçik transformasiya əmsalında bu cərəyanlar bir-birindən qiymətcə az fərqlənir və  dolağını nazik məftildən hazırlamaq mümkün olur. Beləliklə, K=0,52 olanda xeyli miqdarda misə qənaət edilir. Böyük transformasiya əmsalında avtotransformatorun bu üstünlüyü itir, çünki və qarşılıqlı cərəyanları axan ümumi dolaq bir neçə sarğı azalır, cərəyanlar fərqi isə artır. Birinci və ikinci dövrənin elektriki birləşməsi avtotransformatorun istismarı vaxtı təhlükə- liliyini artırır. Beləki, alçaldıcı avtotransformatorda izolyasiyasının zədələnməsi nəticəsində işci operator birinci dövrənin yüksək gərginliyi altına düşə bilər. Avtotransformator tərəfindən qida mənbəyindən istifadə edilən tam güc aşağıdakıı ifadə ilə təyin edilir.
 = Eyni güclü transformatorla müqayisədə avtotransformatorun müsbət xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, burada aktiv material az istifadə olunur, enerji itkiləri az, güc əmsalı və f.i.ə. yüksək olur.
Avtotransformatorun əsas mənfi xüsusiyyəti enerji qəbulediciləri ilə şəbəkə arasında elektrik rabitəsinin olmasıdır.
Avtotransformatorlar güclü dəyişən cərəyan mühərriklərinin işə buraxılmasında, işıqlanma şəbəkələrində gərginliyin tənzimlənməsində v. s. hallarda istifadə edilir.
ASINXRON MÜHƏRRIKLƏRININ QURULUŞU VƏ IŞ PRINSIPI
Elektrik və mexaniki enerjiləri fırlanan maqnit sahəsi vasitəsilə qarşılıqlı surətdə bir-birinə çevirən dəyişən cərəyan elektrik maşınına asinxron maşın deyilir. Asinxron maşınlar iki rejimdə işləyirlər: mühərrik və generator rejimində.
Konstruksiyasının sadəliyinə, ucuz olmasına və istismarda etibarlılığına görə mexaniki güc qurğularında elektrik enerjisini mexaniki enerjiyə çevirmək üçün asinxron mühərriklərindən istifadə edilir. 1889 - 1890 –cı illərdə rus mühəndisi M.O. Dolevo Dobrovolski tərəfindən asinxron mühərrikləri ixtira edildi. Asinxron mühərriklərinin iş prinsipi fırlanan maqnit sahəsinə əsaslanır, onlar mühərrik kimi geniş istifadə olunur və müasir elektrik intiqalının əsasını təşkil edir. Bu maşınlar 10kV gərginliklərə hazırlanır.
İstənilən elektrik maşınları kimi asinxron mühərriklər də iki əsas hissədən ibarətdir: stator və rotor. Stator (latın sözü – sto olub, «dayanıram» deməkdir) hərəkətsiz hissədir. Stator içiboş silindr şəklində maqnitkeçirici bərkidilmiş çuqun gövdədən ibarətdir. Burulğanlı cərəyanları azaltmaq üçün maqnitkeçirici bir-birindən lakla izolə edilmiş nazik (0,35¸0,5 mm) elektrotexniki poladlardan yığılır. Statorun daxili səthində açılmış yuvalarda dəyişən cərəyan şəbəkəsindən qidalanan və fırlanan maqnit sahəsi yaradan dolaqlar yerləşdirilir .
Rotor (latın sözü roto olub, «fırladıram» deməkdir) mühərrikin fırlanan (hərəkətli) hissəsidir. O bir-birindən oksid təbəqəsi ilə izolə edilmiş nazik elektrotexniki poladlardan yığılır. Rotor statorun içərisində yerləşir və onlar arasında nazik hava boşluğu olur. Rotorun üzərində açılmış yuvalarda rotor dolaqları yerləşdirilir. Bu dolaqların birləşməsinə görə asinxron mühərriklər iki cür olur: qısa qapanmış rotorlu və faza rotorlu. «Dələ qəfəsi» adlanan qısa qapanmış dolaq çılpaq, böyük en kəsikli mis və ya alüminium çubuqlardan hazırlanır rotorun yuvalarında yerləşdirilir. Dolaqlar hər iki tərəfindən həmin materialdan hazırlanmış halqalar ilə qaynaq edilməklə qısa qapanır.
Faza rotorlu mühərriklərdə rotorun faza dolağı stator dolağı kimi üçfazalı hazırlanır. Ulduz sxemi üzrə birləşdirilir, ucları üç ədəd misdən hazırlanmış, bir-birindən və valdan izolə olunmuş kontakt halqalarına birləşdirilir. Kontakt halqalar üzərinə fırçalar yerləşdirilir. Fırçalar fırça saxlayan mexanizmdə oturdulur və yaylarla kontakt halqalara sıxılır. Fırlanan halqalar vasitəsi ilə rotor dolağına işəsalma və tənzimləmə reostatı qoşulur. Faza rotorlu asinxron mühərriklərin konstruksiyası mürəkkəb olduğundan onlardan xüsusi hallarda, məsələn, neft sənayesində, qazma aqreqatlarında, qaldırıcı kranlarda və s. istifadə edilir.
Asinxron mühərriklərin iş prinsipinə görə stator və rotorun maqnit sahələri müxtəlif fırlanma sürətinə (tezliyinə) malikdir. Rotorun sürətinə asinxron sürət (n2) deyilir. Asinxron mühərriklərdə rotorun fırlanma sürəti (n2) statorun fırlanma sürətindən (n1) kiçik olmalıdır: n21. Statorun fırlanan maqnit sahəsinin sürəti ilə rotorun fırlanma sürəti arasındakı fərqə mütləq sürüşmə deyilir: 
Mütləq sürüşmənin statorun maqnit sahəsinin sürətinə olan nisbətinə mühərrikin nisbi sürüşməsi və ya sadəcə sürüşmə deyilir, s hərfi ilə işarə olunur.
 və ya 
Nominal yüklənəndə asinxron mühərrikdə sürüşmə 1,5¸6 % təşkil edir
Əgər rotorun sürəti statorun maqnit sahəsinin sürətinə bərabər olarsa (n1=n2), fırlanan maqnit seli rotor dolağının sarğılarını kəsməz, dolaqda e.h.q-si və cərəyan, mühərrikin valında fırladıcı moment yaratmaz və mühərrik işləməz. Asinxron sözü qeyri-sinxron, yəni müxtəlif sürətli deməkdir.
SABİT CƏRƏYAN MAŞINLARI
Vəzifəsinə görə sabit cərəyan maşınları generatorlara və mühərriklərə bölünür. Generatorlar elektrik enerjisi istehsal edir; mühərriklər mexaniki fırlanma momenti yaradır ki, bu da müxtəlif mexanizmlərin hərəkəti üçün istifadə edilir. Sabit cərəyan maşınları (SCM) dönəndir. Yəni eyni bir maşın hər generator, həm də mühərrik kimi işləyə bilər. SCM hərəkətli və hərəkətsiz hissələrdən ibarətdir. Hərəkətli fırlanan hissə rotor, hərəkətsiz hissə stator adlanır. S.c.maşınlarında stator-induktor, rotor isə lövbər adlanır.
Sabit cərəyan generatorunun statoruna gövdə də deyilir. Gövdə maqnitkeçirici materialdan hazırlanır. Gövdənin içərisində əsas və əlavə qütblər bərkidilir. Əsas qütblər nüvədən, qütb ucluqları və dolaqlardan ibarətdir. Nüvə nazik polad lövhələrdən hazırlanır. Lövhələrin qalınlığı 1-2 mm-dir. Onlar bir-birindən oksid qatı ilə izolə olunur. Dolaq mis məftildən hazırlanır.
Lövbər polad valdan, üzərində dolaq olan nüvədən və kollektordan ibarətdir. Burulğanlı cərəyanları azaltmaq üçün lövbərin nüvəsi qalınlığı 0,35¸0,5 mm olan elektrotexniki polad təbəqələrdən yığılır. Təbəqələr bir-birindən lakla izolə olunur. Nüvənin üzərində uzununa yuvalar vardır, həmin yuvalara lövbər dolağı yerləşdirilir..
Kollektor generatorun ən mürəkkəb hissəsidir, mikanit araqatı ilə ayrılmış yüksək keyfiyyətli misdən hazırlanmış trapes şəkilli təbəqələrdən yığılır. Təbəqələrə lövbər dolağının ucları qaynaqla bərkidilir. Kollektorla elektriki əlaqə fırçalar vasitəsilə yaradılır. Fırçalar fırça saxlayan mexanizmdə yerləşdirilir və yayla kollektora sıxılır. Fırçalar qrafitdən hazırlanır. Sabit cərəyan generatorunda lövbərin valında oturdulmuş ventilyatorla hava soyutması aparılır.
Sabit cərəyan mühərrikləri daha çox tətbiq edilir. Onlardan avtomatika qurğularının intiqallarında, şaxta liftləri, yayma dəzgahları, ağırlıqqaldıran mexanizmləri, nəqliyyat vasitələri və s. mexanizmlərin intiqallarında istifadə olunur. Sabit cərəyan mühərrikləri dəyişən cərəyan mühərriklərinə nisbətən müəyyən üstünlüklərə malikdir: asan işə salınır və sürəti geniş diapazonda tənzimlənir. Çatışmazlıqları isə: az etibarlıdır, dəyəri yüksəkdir, konstruksiyası mürəkkəbdir.
SABİT CƏRƏYAN GENERATORLARININ QURULUŞU VƏ İŞ PRİNSİPİ
Sabit cərəyan generatorlari hərəkətli və hərəkətsiz hissələrdən ibarətdir. Hərəkətli fırlanan hissə rotor, hərəkətsiz hissə stator adlanır. S.c.maşınlarında stator-induktor, rotor isə lövbər adlanır.
Sabit cərəyan generatorunun statoruna gövdə də deyilir. Gövdə maqnitkeçirici materialdan hazırlanır. Gövdənin içərisində əsas və əlavə qütblər bərkidilir. Lövbər polad valdan, üzərində dolaq olan nüvədən və kollektordan ibarətdir. Burulğanlı cərəyanları azaltmaq üçün lövbərin nüvəsi qalınlığı 0,35¸0,5 mm olan elektrotexniki polad təbəqələrdən yığılır. Təbəqələr bir-birindən lakla izolə olunur. Nüvənin üzərində uzununa yuvalar vardır, həmin yuvalara lövbər dolağı yerləşdirilir.
Kollektor generatorun ən mürəkkəb hissəsidir, mikanit araqatı ilə ayrılmış yüksək keyfiyyətli misdən hazırlanmış trapes şəkilli təbəqələrdən yığılır. Təbəqələrə lövbər dolağının ucları qaynaqla bərkidilir. Kollektorla elektriki əlaqə fırçalar vasitəsilə yaradılır. Fırçalar fırça saxlayan mexanizmdə yerləşdirilir və yayla kollektora sıxılır.
Generatorda mexaniki hərəkətin enerjisi elektrik energisinə çevrilir. Generatorun lövbəri hər hansı kənar mühərrik vasitəsilə təsirlənmiş maqnit sahəsində fırladılır. Fırlanma nəticəsində lövbər dolağının sarğılar ına nüfuz edən maqnit seli dəyişər və onda maqnit selinin dəyişmə sürətinə mütənasib e.h.q-si induksiyalayar: Real sabit cərəyan generatorunda lövbərin hər bir sarğısına nüfuz edən maqnit seli periodik dəyişir. Müvafiq olaraq lövbər dolağının hər bir sarğısındakı e.h.q-sinin qiymət və istiqaməti də dəyişir. Sabit e.h.q-si almaq üçün generator mexaniki düzləndirici – kollektorla təchiz edilir. E.h.q-nin istiqaməti dəyişəndə kollektor avtomatik olaraq dolaq sarğılarının uclarını çevirir. Lövbər dolağının bir sarğısında induksiyalanan sinusoidal e.h.q-si kollektorun köməyi ilə döyünən e.h.q-nə çevrilir. Sarğılar sayı çox olanda yekun e.h.q-nin döyünməsi nəzərə alınmayacaq dərəcədə az olacaq. Bu halda generator qiymət və istiqamətcə sabit gərginlik emal edəcək.
ASINXRON MÜHƏRRIKİN F.İ.Ə
Asinxron mühərriklərdə elektrik enerjisinin mexaniki enerjiyə çevrilməsi enerjinin itkiləri ilə müşayiət olunur. Həmin itkilər bunlardır: elektrik itkiləri, maqnit itkiləri, mexaniki itkilər, əlavə itkilər
Elektrik itkiləri işləyən mühərrikin stator və rotor dolaqlarında istilik şəklinə çevirilən güclərdir. Bu itkilər Pm-mis itkiləri adlanır və cərəyanın kvadratı ilə mütanasibdir . Elektrik itkiləri mühərrikin yükündən asılı olub dəyişir və buna görə də dəyişən itkilər deyilir.
Maqnit itkiləri əsasən histerezis hadisəsi və burulğanlı cərəyanların yaranmasına sərf olunan enerji itkisidir. Bu itkilər həm stator, həm də rotorun polad nüvəsində ( poladdakı itkilər-P pol ) əmələ gəlir. Poladdakı itkilər yükdən asılı olmur, çünki yük dəyişəndə mühərrikin manit seli dəyişmir.
Mexaniki itkilər – Pmex yastıqlarda sürtünmə səbəbindən və mühərrikin fırlanan hissələrində alınır. Mexaniki itkilər maşının yükündən asılı deyil.
Əlavə itkilər – Pəl potor və stator maqnitkeçiricilərinin dişlərində maqnit selinin döyünməsi və səpələnmə selləri nəticəsində yaranır. Bu itkilərdə dəyişən itkilərdir.
Asinxron mühərriklərin f.i.ə faydalı gücün (P2 ) mühərrikin mənbədən aldığı (P1) gücə olan nisbətinə bərabərdir. F.i.ə η hərfi ilə işarə edilir
Burada 
Asinxron mühərrikin f.i.ə. . yükdən asılı olub , öz qiymətini dəyişir.
Yüksüz işləmə rejimində  , yük artdıqca faydalı iş əmsalı artır. Üçfazalı asinxron mühərriklərin f.i.ə gücü 1-10 kVt olan mühərriklər üçün  olur, gücü 10 kVt - dan çox olan mühərriklər üçün  olur.Asinxron mühərrikin əsas xarakteristikası onun güc əmsalıdır – cos . O, göstərir ki, mənbədən daxil olan tam gücün hansı hissəsi itkilərə sərf olunur, hansı hissəsi mexaniki işə çevrilir. Mühərrikin güc əmsalı yükdən asılıdır, normal iş rejimində 0,70,9 qiymətə çatır, yüksüz işləmə rejimində 0,20,3 qədər azalır
ELEKTRIK AKKUMULYATORLARI HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT
Elektrik akkumulyatorları özündə elektrik enerjisini yığıb saxlayan və lazım gəldikdə müəyyən müddətdə enerji mənbəyi kimi işlədicilərə elektrik enerjisi vermək imkanına malik olan qurğudur.
Bu qurğunun adı latınca «accumulator» (yığıcı, toplayıcı) sözündən götürülmüşdür. Çünki, akkumulyator digər enerji mənbəyindən ona verilmiş elektrik enerjisini toplayıb saxlaya bilir.
Elektrik akkumulyator ında və qalvanik elementlərdə elektrik enerjisi kimyəvi enerjinin hesabına alınır.
Akkumulyator enerji mənbəyinə qoşulduqda o, mənbədən alınan elektrik enerjisini kimyəvi enerjiyə cevirir. Bu prosesə elektrik akkumulyatorlarının «dolması» deyilir.
Elektrik akkumulyatorları yükə qoşulduqda (ondan elektrik enerji aldıqda) kimyəvi enerji elektrik enerjisinə çevrilir. Bu proses elektrik akkumulyatorlarının «boşalması» prosesidir.
Boşalmış elektrik akkumulyatorlarını dəfələrlə yenidən «doldurmaq» və «boşaltmaq» mümkün olur.
Qalvanik elementlərlə akkumulyator arasında fərq ondan ibarətdir ki, qalvanik element hazırlandıqdan sonra sabit cərəyan mənbəyi kimi istifadə oluna bilər. Elektrik akkumulyator- larını isə enerji mənbəyi kimi istifadə etmək üçün əvvəlcədən elektrik enerjisi ilə doldurmaq lazımdır. Qalvanik elementlər zavodda enerji mənbəyi kimi hazırlanır və enerji ehtiyatı işlənib qurtardıqdan sonra onlardan istifadə etmək olmur.
Elektrik akkumulyatorları turşuya və ya qələviyə davamlı xüsusi qaba tökülmüş, elektrolit məhlulun içərisinə salınmış müsbət və mənfi lövhələrdən ibarətdir.
Rabitə sistemlərinin avadanlığı elektrik enerjisini sənaye elektrik şəbəkəsindən və daxili elektrik enerji mənbəyindən alır. Daxili elektrik enerji mənbəyi ehtiyat məqsədilə nəzərdə tutulur, yəni şəhər elektrikşəbəkəsində qəza baş verdikdə və elektrik enerjisi müvəqqəti kəsildikdə ondan istifadə olunur.
Yuxarıda adları sayılan enerji mənbələri olmadıqda və qəza baş verdikdə rabitə sistemlərinin normal relimdə işləməsi üçün enerji mənbəyi kimi elektrik akkumulyatorından istifadə olunur
ELEKTRIK AKKUMULYATORLARININ ƏSAS GÖSTƏRICILƏRI
Hər hansı texniki bir qurğu kimi akkumulyatorlar da bir sıra göstəriclərlə xarakterizə olunurlar. Bu göstəricilərə görə işlədicinin təlabatına uyğun gələn akkumulyatorlar seçilir.
1. Akkumulyatorların uzunömürlüyü
Akkumulyatorların işlədiyi günlərin və dolma – boşalma dövrlərinin sayı nə qədər çox olsa bu, onun uzunömürlüyünü göstərir.
Uzunömürlülük akkumulyatorların vəziyyətindən (quru doldurulmamış, məhlulu formalaşdırılmış, lakin doldurulmuş və ya boşaldılmış ), işəsalma və sonrakı istismar şəraitindən, konustruksiyanın və elektrokimyəvi sistemin ilkin ehtiyatlarından (resursundan asılıdır. Bu göstətici müxtəlif növ akkumulyatorlar üçün müxtəlif olur.
2. Akkumulyatorun elektrik hərəkət qüvvəsi
Xarici dövrənin açıq vəziyyətində akkumulyatorun qütbləri arasındakı potensial fərqinə e.h.q-si deyilir. E.h.q-si voltlarla ölçülür və elektrokimyəvi sistemdən asılı olaraq müxtəlif akkumulyatorlar üçün 1,2-2V həddində olur. Elektrokimyəvi sistem dedikdə bu halda elektrodların aktiv maddələrinin təbiəti və istifadə edilən elektrolit məhlulu nəzərdə tutulur. E.h,q-si lövhələrin (elektrodların) və akkumulyatorun ümumi ölçülərindən asılı olmur.
3. Akkumulyatorun gərginliyi
Akkumulyatorun yükə qoşulduğu halda onun qütbləri arasındakı potensiallar fərqi akkumulyatorun gərginliyi adlanır. İş rejimindən asılı olaraq boşalmadakı və dolmadakı gərginlikləri fərqləndirmək lazımdır. Boşalmadakı gərginlik həmişə qiymətcə e.h.q-dən kiçik olur. Bu gərginliyin qiyməti sabit olmur və boşalma prosesində getdikcə azalır. Özü də boşalma cərəyanı nə qədər böyük olarsa bu gərginliyin azalma sürəti bir o qədər böyük olur.
Boşalma rejimində gərginlik 
Doldurmadakı gərginlik e.h.q-dən böyük olur. Normal dolma prosesi zamanı bu gərginlik daimi artır və prosesin sonunda maksimal qiymət alaraq sabitləşir.
Burada E-e.h.q-si,  - boüalma cərəyanı,  - dolma cərəyanı,  - akkumulyatorun daxili müqaviməti
4. Akkumulyatorun daxili müqaviməti
Akkumulyatorun daxili müqaviməti elektrodların konstruksiyasi, elektrolitin sixliği, elektrodların aktiv kütləsinin vəziyyəti, və - cərəyanlarının qiymətləri ilə təyin edilir. Dolmuş akkumulyatorlarda daxili müqavimət boşalmış akkumulyatorlardan az olur.
5. Akkumulyatorun tutumu
Akkumulyatorun son boşalma gərginliyinə qədər boşaldılması nəticəsində verdiyi elektrik yükünün miqdarına akkumulyatorun elektrik tutumu deyilir.
burada Q- Akkumulyatorun tutumu (amper-saat),  boşalma cərəyanı (A),  - boşalma müddəti (saat)
Elektrik tutumu amper-saatlarla və vatt-saatlarla ölçülür.Vatt-saatlarla ölçülən elektrik tutumu enerjisi ölçüsü kimi qəbul edilir, daha doğrusu akkumulyatorun işgörmə qabiliyyətini göstərir. Vatt-saatlarla ölçülən elektrik tutumunu tapmaq üçün amper- saatla ölçülən elektrik tutumunu boşalmadakı gərginliyə vurmaq lazımdır. Adətən akkumulyatorun elektrik tutumu amper-saatla ölçülür, çünki əksər hallarda akkumulyatorların istismarında əsas göstərici cərəyan hesab edilir.
Akkumulyatorun elektrik tutumu boşaldılma rejimindən, temperaturdan, boşalma gərginliyinin son qiymətindən asılıdır.
6. Akkumulyatorun vermə əmsalı
Akkumulyatorun tam boşalma nəticəsində verdiyi elektrik miqdarına onun doldurma zamanı aldığı elektrik miqdarı nisbətinə vermə əmsalı deyilir.
| 