2- mavzu: Media va axborot tili, media va an’anaviy matnlarni o‘qish Reja

1. 
   Media va axborot tili tushunchasi;
   
2. 
   Media va an’anaviy matnlar tahlili;
   
3. 
   Ishontirishning asosiy usullari.
   

Xabarlarni qabul qilish uchun kommunikatsiya vositasi qanday ta’sir o‘tkazsa, foydalanuvchi yoki auditoriya tajribasi ham uning talqin etilishiga shunday ta’sir o‘tkazadi. Media va axborot savodxonligiga ega inson bo‘lish yo‘lidagi birinchi muhim qadam bu — axborot, g‘oya va ularning­ mazmuni turli media hamda kutubxona, arxiv, muzey va Internet kabi axborot xizmatlari orqali yoki ularning yordamida qanday uzatilayotganligini tushunish hisoblanadi. Har bir muhit g‘oyani yetkazishga xizmat qiladigan o‘ziga xos bir xususiyatga ega bo‘lgan o‘z “tili” yoki “grammatika”siga ega. Bu jumlada “til”, g‘oyalar, ma’lumotlar va bilimlarni­ namoyish etish uchun media va axborot sohasidagi professi-onallar­ ajrata oladigan texnik tarkibiy qismlar, ramzlar­ yoki kodlar­ va shartli belgi­larni ifoda etadi. Texnik kodlar — bu tovush, tasvirga tushirish nuqtalari, suratlar­ turi va yorug‘lik. Masalan, badiiy filmda xatar holatini yetkazuvchi mash’um musiqalar­; suratda kuchni ifodalash uchun kengburchakli obyektivda olingan suratlar. Qahramonlarning­ tili, kiyimi yoki odob-ahloqi ramziy kodlar­ hisoblanadi. Har birimizga tanish bo‘lgan kanonik ramz­lar: qizil atirgul — sevgi ramzi, musht — g‘azab ramzi. Shuningdek, mediadagi nutq, verbal yoki vizual til sifatida ma’lum bo‘lgan takrorlanuvchi so‘z­lar, iboralar­ yoki tasvirlarni­ ham o‘z ichiga olishi mumkin. Media tilini o‘rganish jarayonida, uchta asosiy masalani ko‘rib chiqish lozim: media auditoriyasi uchun til qanchalik tushunarli; bugungi kunda media va axborot sohasida ishlaydigan inson­lar tomonidan qanday asosiy kodlar­ va shartli belgi­lar qo‘llanilmoqda; / har xil odamlar­ bir xil matn yoki axborot parchasidan turli ma’no chiqarib olishlari­ mumkinmi?

Yuqorida ko‘rsatilgan savollar turli mediamahsulot yoki timsolni tahlil qilishda tayanch vosita sifatida xizmat qilishi mumkin. Detallashtirilgan tahlilda esa medialarning­ aniq ko‘rinishi, tabiatini e’tiborga olish zarur.