Kattalik birliklarini qo‘llash tartibi. Xalqaro birliklar tizimi (SI)

Download 222,72 Kb. Pdf ko'rish
bet	5/9
Sana	25.05.2024
Hajmi	222,72 Kb.
	#253190

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bog'liq
2-Ma’ruza. O‘zbekiston o‘lchashlar birligini ta’minlash tizimi.

2.5. Kattalik birliklarini qo‘llash tartibi. Xalqaro birliklar tizimi (SI).
O‘zbekiston Respublikasida Xalqaro birliklar tizimi (SI) da belgilangan fizik
kattaliklarning birliklarini qo‘llanish belgilangan tartibda ruxsat etiladi. Fizik
kattaliklarning nomi, belgisi, ularni yozish va qo‘llanish qoidalari O‘zstandart
Agentligining taqdimi bilan O‘zbekiston Respublikasining Vazirlar Mahkamasi
tomonidan tasdiqlanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Xalqaro birliklar tizimiga
kirmagan birliklarni qo‘llanishga ruxsat berishi mumkin.
Tashqi savdo faoliyatini amalga oshirishda shartnoma shartlariga muvofiq fizik
kattaliklarining boshqacha birliklaridan ham foydalanish mumkin.
O’z DSt 8.012:2005 davlat standartida O‘zbekistonda qo‘llaniladigan
kattaliklarning birliklari (keyinchalik - birliklar), shu jumladan fizik kattaliklarning
birliklari o‘rnatilgan: xalqaro belgilanishlarga mos birliklarning nomlari, belgilari,
ta’riflari va bu birliklarni qo‘llanish qoidalari keltirilgan.
Xalqaro birliklar tizimining birliklari, shuningdek bu birliklarning o‘nlik
karralari va ulushlari majburiy qo‘llaniladi.
YUqorida nomi keltirilgan birliklar bilan bir qatorda SI ga kirmagan ba’zi
birliklarni, ularning SI bilan qo‘shilmalarini, shuningdek amalda keng
qo‘llaniladigan birliklarning o‘nlik karralari va ulushlarini qo‘llanish ham ruxsat
etiladi.
SI ga kirmagan birliklarni ham shu qatorda, shuningdek amalda keng tarqalgan
bu birliklarning karrali va ulushli qiymatlarini qo‘llanish vaqtinchalik ruxsat etiladi.
Xalqaro birliklar tizimi (xalqaro qisqartirilgan nomi - SI) – 1960 yilda
O‘lchovlar va tarozilar bo‘yicha XI Bosh konferensiya (O‘TBK) qabul qilgan va
tasdiqlagan va keyingi O‘TBK da ravshanlantirilgan birliklarning kogerent
tizimidir
1
.
Me’yoriy hujjatlarda va yangitdan yaratiladigan va qayta ko‘rib chiqiladigan
boshqa barcha hujjatlarda, ilmiy-texnikaviy va boshqa nashrlarda, shu jumladan
ommaviy axborot vositalarida, o‘quv, o‘quv-metodik va ma’lumotnomalarda
kattaliklarning qiymatlari SI birliklarida, bu birliklarning o‘nli karrali va ulushlarida
va (yoki) birliklarida ifodalanadi va birliklarning standartda belgilangan nomlaridan
1
Detlef Kamke, Klaus Kramer. “Physikalische Grundlagen der Mabeinheiten”
Springer. 2006. Mit 98 Figuren.

foydalaniladi. Davlat tilida chop etilgan ilmiy-texnikaviy matnlarda ushbu
standartda o‘rnatilgan yoki GOST 8.417-2002 da o‘rnatilgan birliklarning
belgilarini qo‘llanish ruxsat etiladi. GOST 8.417-2002 da o‘rnatilgan birliklarining
belgilari va xalqaro birliklarining belgilarini birvaqtda bir nashrning o‘zida
qo‘llanish ruxsat etilmaydi. Kattaliklarning birliklariga oid nashr bundan mustasno.
O‘lchash vositalariga yangitdan qabul qilinadigan me’yoriy hujjatlarda ularni
faqat SI birliklarida, bu birliklarning o‘nli karralari va ulushlarida yoki birliklarida
darajalash ko‘zda tutiladi.
O‘lchash vositalarini tekshirish metodikalariga yangidan ishlab chiqiladigan
yoki qayta ko‘rib chiqiladigan me’yoriy hujjatlar birliklarida darajalangan o‘lchash
vositalarini qiyoslashni nazarda tutishi lozim.
Barcha o‘quv yurtlarida o‘quv jarayonida ularning kimga qarashliligi va
mulkdorlik shaklidan qat’iy nazar, kattaliklar birliklarining nomi va belgisidan
foydalanadi.
Xorijiy mamlakatlar bilan hamkorlik doirasida shartnoma – huquqiy
munosabatlarda, shuningdek chet elga eksport mahsulot bilan birga jo‘natiladigan
turli texnik va boshqa hujjatlarda (shu jumladan, transportva iste’mol idishlarida)
birliklar qo‘llaniladi.
Eksportga etkazib beriladigan mahsulotning, shu jumladan vositalarining
tavsilotlarini va parametrlarini buyurtmachi tomonidan o‘rnatilgan kattaliklar
birliklarida ifodalash ruxsat etiladi.
Mustaqil Davlatlar Hamkorligi (MDH) a’zo-davlatlari bilan hamkorlik
doirasida shartnoma – huquqiy munosabatlarda, shuningdek bu davlatlarga etkazib
beriladigan mahsulotga qo‘shib jo‘natiladigan texnik va boshqa hujjatlarda, shu
jumladan, transport va iste’mol idishlarida GOST 8.417-2002 o‘rnatgan
birliklarning ruscha nomi va belgisini qo‘llanish ruxsat etiladi.
Bunda o‘lchash vositalariga hujjatlarda qanday belgilardan foydalanilganligiga
qaramay bu o‘lchash vositalarining jadvalchalarida, shkalalarida va taxtachalarida
O’z DSt 8.012:2005 da o‘rnatilgan birliklarning belgilari qo‘llaniladi.
Xalqaro birliklar tizimi asosiy va hosila birliklaridan tuzilgan.
SI birliklari 1-jadvalda ko‘rsatilgan.

Download 222,72 Kb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Download 222,72 Kb.

Pdf ko'rish