2-Ma’ruza. O‘zbekiston o‘lchashlar birligini ta’minlash tizimi. Xuquqiy asoslari va nizomlari reja




Download 222,72 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/9
Sana25.05.2024
Hajmi222,72 Kb.
#253190
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
2-Ma’ruza. O‘zbekiston o‘lchashlar birligini ta’minlash tizimi.

1-jadval.
Xalqaro birliklar tizimi (SI) asosiy birliklari. 
Kattalik 
Birlik 
Nomi 
O‘lchamligi 
Nomi 
Belgisi 
Ta’rifi 
Uzunlik 
L
metr 

Metr bu yorug‘lik 1/299792458 s vaqt 
oralig‘ida vakuumda bosib o‘tadigan masofa 
Massa 

kilo-
gramm 
Kg 
Kilogramm bu massa birligi bo‘lib xalqaro 
kilogramm-prototipining massasiga teng


Vaqt 

sekund 

Sekund bu seziy - 133 atomi asosiy 
holatining ikki o‘ta nozik sathlari orasidagi 
bir-biriga o‘tishiga muvofiq keladigan 
nurlanishning 9 192 631 770 davridir
Elektr
toki (elektr 
tokining 
kuchi) 

amper 

Amper bu vakuumda bir-biridan 1 m 
oraliqda joylashgan, cheksiz uzun, o‘ta 
kichik dumaloq ko‘ndalang kesimli ikki 
parallel to‘g‘ri chiziqli o‘tkazgichlar-dan tok 
o‘tganda o‘tkazgichning har 1 m uzunligida 
2

10
-7
N ga teng o‘zaro ta’sir kuchini hosil 
qila oladigan o‘zgarmas tok kuchi
Termodina
mik harorat 
θ 
kelvin 

Kelvin bu termodinamik harorat birligi
bo‘lib, u suvning uchlanma nuqtasi
termodinamik haroratning 1/273,16 qismiga 
teng
Modda 
mikdori 

mol 
mol 
Mol bu massasi 0,012 kg bo‘lgan uglerod- 
12 da qancha atom bo‘lsa, uz tarkibiga 
shuncha elementlarini olgan tizimning 
modda miqdoridir. Molni tadbiq etishda 
elementlari guruhlangan bo‘lishi lozim va 
ular atom, molekula, ion, elektron va boshqa 
zarrachalar guruhlaridan iborat bo‘lishi 
mumkin 
YOrug‘lik 
kuchi 

kandela 
Cd 
Kandela bu berilgan yo‘nalishda 540-10 Hz 
chastotali 
monoxrama-tik 
nurlanishni 
tarqatuvchi va shu yo‘nalishda energetik 
yorug‘lik kuchi 1/683 
W/sr
ni tashkil etuvchi 
manbaning yorug‘lik kuchidir
Izohlar 
1 Termodinamik temperaturdan (belgisi 
T
), boshqa Selsiy temperaturasidan (belgisi 
t
) ham 
foydalanish ruxsat etiladi: 
t
=
T–T
0
, bunda 
T
0
=273,15 K. Termodinamik temperatura Kelvinlarda, 
Selsiy temperaturasi esa Selsiy graduslarida ifodalanadi. O‘lchami jihatdan Selsiy gradusi 
Kelvinga teng. Selsiy gradusi «Kelvin» nomi o‘rnida foydalaniladigan mahsus nom.. 
2 Termodinamik temperaturalar farqi Kelvinlarda ifodalanadi. Selsiy temperaturalarining 
farqi ham Kelvinda, ham Selsiy.gradusida ifodalanadi. 
3 Xalqaro amaliy temperaturani Xalqaro 1990 y. temperatura shkalasida, belgilash 
zarur bo‘lsa, ya’ni uni termodinamik temperaturadan farqlash lozim bo‘lsa, termodinamik 
temperatura belgisiga «90» indeksi qo‘shiladi, masalan, 
T
90
yoki 
t
90

SI birlagining hosilalari SI birliklarining kogerent hosilalarini yasash qoidalari 
bo‘yicha yasaladi. 
SI ning asosiy birliklaridan foydalanib, SI ning hosila birliklarini yasash 
misollari 2-jadvalda keltirilgan. 



Download 222,72 Kb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Download 222,72 Kb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



2-Ma’ruza. O‘zbekiston o‘lchashlar birligini ta’minlash tizimi. Xuquqiy asoslari va nizomlari reja

Download 222,72 Kb.
Pdf ko'rish