Yupqa tiniq plastinkada yorug‘lik interferensiyasi. Parallel yorug‘lik to‘lqinlari dastasi
- burchak ostida
d qalinlikdagi
yupqa
plastinkaning
MN yuqori qirrasiga tushsin (
136 - rasm ).
AM nur
- burchak ostida sinib, past
qirraning
S nuqtasidan qaytib,
N nuqtada Yana sinib,
NP yo‘nalishda tashqariga chiqadi.
136 – rasm. Yupqa tiniq plastinkadagi yorug‘lik interfertsiyasi. Ikkinchi
DN nur
N nuqtaga tushib,
burchak ostida qaytib, u ham
NP yo‘nalishda
tarqaladi. Ikkala nur kogerent bo‘lib, optik yo‘llar farqiga ega bo‘ladidir, shu sababli ular
interferensiya manzarasini hosil qiladilar.
Bu ikkala nur orasidagi geometrik yo‘l farqi
DN MC -
=
2
d
ga teng. O‘z navbatida
MS=
cos
d ga teng,
DN esa quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
sin
2
sin
2
dtg MK DN =
=
,
chunki,
dtg MK =
dir.
sin
sin
n =
ekanligini hisobga olsak,
d
cos
)
sin
1
(
2
cos
sin
2
cos
2
2
2
n d dn d -
=
-
=
tenglikka ega bo‘lamiz.
Interferensiya manzarasi faqat geometrik yo‘llar farqiga bog‘liq bo‘lmay, to‘lqinlarning
fazalar farqi va muhitning xususiyatiga ham bog‘liqdir.
Birinchi nur
S nuqtada kichik zichlikli
muhitdan (havo yoki vakuumdan),
N nuqtada esa zichligi katta bo‘lgan muhitdan qaytadi, nur
fazasi sakrab o‘zgarib, yo‘llar farqi
2
l
ga oshadi. U holda optik yo‘llar farqi
2
sin
2
2
cos
2
2
cos
sin
2
cos
2
2
2
2
l
l
l
d
-
-
=
-
=
-
-
=
n d dn dn dn ga teng bo‘ladi. Optik yo‘llar farqi
m l
ga teng bo‘lsa, qaytgan yorug‘lik nurlari kuchayadi va
kuchayish sharti quyidagicha bo‘ladi:
l
l
d
m n d =
-
-
=
2
sin
2
2
2
yoki
2
)
1
2
(
sin
2
2
2
l
+
=
-
m n d Optik yo‘llar farqi
2
)
1
2
(
l
-
m ga teng bo‘lsa, qaytgan yorug‘lik nurlari susayadi va susayish
sharti quyidagicha bo‘ladi.
2
)
1
2
(
2
sin
2
2
2
l
l
-
=
-
-
m n d yoki
l
m n d =
-
2
2
sin
2
137 - rasmdaoralarida ponaga o‘xshash yupqa havo qatlami bor bo‘lgan shisha plastinka
keltirilgan. Plastinkalar yuqoridan yoritilganda yorug‘lik nurlari ponaning ikki sirtidan qaytadi,
natijada parallel yorug‘ va qorong‘i tasmalardan iborat interferensiya manzarasi kuzatiladi. Bu
yerda kuzatiladigan yorug‘ tasmalar
bir xil qalinlik chiziqlari deb ataladi.
