2-ma’ruza: yorug’lik difraksiyasi. Reja




Download 1,66 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/14
Sana16.07.2024
Hajmi1,66 Mb.
#267735
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14
Bog'liq
Fizika 2, 2-MA’RUZA

132 – rasm
.
Ikkita tiniq muhit chegarasida ikkilamchi
to‘lqinlar manbalarining hosil
bo‘lishi.
Shunday qilib, XVIII asr boshlarida yorug‘lik tabiatini tushuntirishda bir-biriga zid
bo‘lgan ikkita yondoshish mavjud bo‘la boshladi: Nyutonning korpuskulyar va Gyuygensning
to‘lqin nazariyalari. Bu ikkala nazariyalar yorug‘lik nurining to‘g‘ri chiziqli tarqalishini, sinish
va qaytish qonunlarini tushuntirib bera oldi.
XVIII asrni - bu ikkita nazariyalar o‘rtasidagi kurash asri deb atasa bo‘ladi. XIX asr
boshlarida bu holat tubdan o‘zgardi.
To‘lqin nazariyasi – korpuskulyar nazariyadan ustun bo‘la boshladi. Bunga ingliz fizigi T.
Yung va frantsuz fizigi O. Frenel tomonidan interferensiya va difraksiya hodisalarini ilmiy
izlashda olingan natijalar sabab bo‘ldi.
1851 yilda J. Fuko muhim ahamiyatga ega bo‘lgan to‘lqin nazariyasining tajribaviy
tasdiqini oldi, suvda yorug‘likning tarqalish tezligini o‘lchab,
c
<
u
ekanligini isbotladi.
1865 yilda Maksvell yorug‘likning elektromagnit nazariyasini Yaratdi: unda yorug‘lik
har xil muhitlarda
em
u
c
=
tezlik bilan tarqaluvchi, juda qisqa elektromagnit to‘lqinlardan iborat deb hisobladi,
yorug‘likning vakuumdagi tarqalish tezligi
0
0
1
m
e
=
c
ga teng ekanligini isbotladi.
Maksvell nazariyasi yorug‘likning nurlanish va yutilish jarayonini, fotoelektrik effektni
va Kompton sochilishini tushuntira olmadi. Xuddi shunga o‘xshash, Lorents nazariyasi ham,
yorug‘likni moddalar bilan o‘zaro ta’sirini, xususan, qora jismning issiqlik nurlanishidagi to‘lqin
uzunligiga bog‘liq energiya taqsimotini tushuntira olmadi.
M. Plank tomonidan taklif etilgan gipotezaga asosan, yorug‘likning nurlanishi va yutilishi
uzluksiz bo‘lmay,
diskret
xususiyatga egadir, ya’nianiq portsiyadan (kvantlardan) iboratdir. Bu
kvant energiyasi quyidagicha ifodalanadi:


n
e
h
=
0
,
(3)
bu yerda
h
– Plank doimiysi. Plank gipotezasi qora jismning issiqlik nurlanishini ham oson
tushuntira oldi.
1905 yilda A.Eynshteyn
yorug‘likning kvant
nazariyasini kashf etdi. Bu nazariyaga
asosan, yorug‘lik nurlanishi va tarqalishi
fotonlar – yorug‘lik kvantlari oqimi
ko‘rinishida sodir
bo‘lib, ularning energiyasi quyidagi nisbat bilan aniqlanadi:
c
h
c
h
c
m
l
n
e
=
=
=
F
2
2
0
,
(4)
yorug‘likning tarqalish qonunlari, yorug‘likning moddalar bilan o‘zaro ta’siri
to‘g‘risidagi nazariyalar yorug‘lik murakkab xususiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. (3) – va (4) –
ifodalardan ko‘rinib turibdiki, yorug‘lik harakatidagi korpuskulyar va elektromagnit to‘lqin
xarakterlari umumiylikka ega ekanligini ko‘rsatib turibdi. Demak, yorug‘lik tabiati
korpuskulyar
- to‘lqin dualizmi
tasavvuridan iboratdir.

Download 1,66 Mb.
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14




Download 1,66 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



2-ma’ruza: yorug’lik difraksiyasi. Reja

Download 1,66 Mb.
Pdf ko'rish