83
eramizdan 6000 yil oldin ekilgan, bu davrda Misrda sug„oriladigan
dehqonchilik
rivojlangan. Zakavkazeda, Ukrainada, Yevropa va Osiyoda bug„doy
eramizdan
4000 yil oldin ekilgan. Bug„doyning kelib chiqishi va uning birinchi ekilgan
mintaqalari to„g„risida aniq bir ma‟lumot yo„q.
Amerika olimlarining fikrlariga ko„ra, bug„doy
yer yuzida keng
yetishtirilayotgan muhim donli ekin va butun dunyoda non mahsuloti uchun ekiladi.
Zamonaviy bug„doylar yovvoyi holda o„sadigan bug„doy o„simliklardan kelib
chiqqan.
11
23-jadval
Bug„doy donining kimyoviy tarkibi,%
Tarkibi
Bug„doy
Un chiqishi
Butun
don
Faqat
murtak
72%
80%
Xom oqsil
13,3
26,6
11,8
12,0
Moy
2,0
10,9
1,2
1,3
Mineral moddalar
1,7
4,3
0,46
0,65
To„qima
2,3
2,5
0,40
0,65
Boshqa uglevodlar
68,7
44,2
74,1
73,6
Suv
12,0
11,5
12,0
12,0
Eslatma: Don tarkibi o„zgaruvchan, bu ko„p omillarga bog„liq.
Lekin,
hozirgi vaqtda ham Armaniston, Gruziya va Ozarbayjonning tog„li
tumanlarida bug„doyning juda ko„p yovvoyi turlari uchraydi. Shunga ko„ra
bug„doyning kelib chiqish markazi Zakavkaze dyeyiladi.
Hozirgi vaqtda bug„doy butun yer yuzida o„zining ekin maydoni bo„yicha
boshqa ekinlar orasida birinchi o„rinda turadi. Uning ekin maydoni 216 mln.
gektarini (FAO, 2016) tashkil qiladi.
Bug„doyni ko„p ekadigan mamlakatlarga Rossiya, Xitoy, Amerika Qo„shma
Shtatlari, Hindiston, Kanada, Argentina, Fransiya, Qozog„iston va boshqa bir qator
mamlakatlar kiradi.
12
11
Margaret J. McMahon, Anton m. Kofranek, Vincent E. Rubatzky “PLANT SCIENCE growth, development, and
utilization of cultivated plants” USA 2011 y.
12
www.FAOstat.fao.оrg-2016 y.
