|
, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
Pdf ko'rish
|
| bet | 148/347 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 6,23 Mb. | | #133952 |
Bog'liq pedagogik mahorat 2022 12022, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
107
munosabatlar shakllanganligiga va hokazolarga bogʻliq eng umumiy shaklda, insonning muayyan tabiiy
obyektni qanday qabul qilishi bilan belgilanadi.
Ekologik muammolarning psixologik oqibatlarini tahlil qilish, ruhiy salomatlikning buzilishi, atrof-
muhitni, inson idrokining oʻziga xos xususiyatlarini oʻrganish, jinoyatchilik oʻsishi, demografik oʻzgarishlar,
ekologik xatti-harakatlarning motivatsiyasini oʻrganish, atrof-muhitni asrash mas’uliyatini rivojlantirish va
boshqada insonga xos boʻlgan psixologik xususiyatlar har tomonlama psixologlar tomonidan ilmiy tadqiqot
ishlarini talab qiladi.
Muhokamalar va natijalar. Xorijda olib borilgan bir qator ilmiy tadqiqotlarni koʻrib chiqamiz.
G.B.Barishnikovaning tadqiqot ishida Rossiya mamlakatining oʻzida hozirda oʻqituvchilarning atrof-
muhitdagi ekologik muvozanat haqida xavotirlanishi 80%, vaqtning yetishmasligi 32%, ekologik
madaniyatni tarbiyalashdagi zamonaviy texnologiya qoʻllanmalarining yetishmasligi 11%, oilaviy
yordamning yetarli emasligi 7%, metodik qoʻllanmalarning yoʻqligi 40%, maktab ma’muriyati tomonidan
yordamning yetarli emasligi 10% ekanligi kabi ma’lumotlar oʻrganilib chiqilgan. Inson oʻz faoliyati tufayli
kimyoviy, elektromagnitli radiatsiyaga toʻyingan chiqindilar muhitida istiqomat qilmoqda. Tipik manba
boʻlib kimyoviy korxona oʻzining chiqindilarini havoga, suvga, yerga chiqarishi, ayniqsa, oʻta zararli
guruhdagi ogʻir metall tuzi, koʻp miqdorda avtomobildan chiqadigan gazlar, qoʻrgʻoshin tuzi oʻta xavflidir.
Amerikalik olimlar oʻz tadqiqotlarida zavodlarga yaqin yashaydigan aholi va maktab oʻquvchilarining psixik
holatlari tekshirilib, inson uyqusizlik, nevroz, surunkali charchoq, bosh aylanish, xotiraning pasayishi
holatlariga duch kelishi koʻrsatilgan.
Markaziy Osiyo davlatlarining diqqati, balki butun jahon hamjamiyatining ham e’tibori Orol va
Orolboʻyi muammolariga qaratilgan.
Markaziy Osiyo, balki butun dunyo miqyosidagi global ekologik muammolarning biri Orolboʻyi
mintaqasidagi ogʻir ekologik vaziyatlardir. Orolboʻyi mintaqasida sodir boʻlayotgan ekologik vaziyatda
ekologik munosabatlarni tartibga solish atrof-muhitga mas’uliyatli munosabatni shakllantirish kabi ishlar hali
oʻzining ilmiy yondashuvlarini kutayotgani tabiiy.
Qachonlardir jahondagi eng katta koʻllarning toʻrtinchisi boʻlgan Orol dengizini qurishi dunyodagi
eng yirik ekologik fojialardan biri boʻlib, mintaqadagi hukumatlar va hamjamiyatlar uchun qator ekologik,
ijtimoiy-iqtisodiy, tibbiy va gumanitar muammolarning sababchisi, deb hisoblanadi.
Ichimlik suvi muammosi dunyo aholisini qiynab kelayotgan muammolarning eng oldi qatoridan oʻrin
olgan. Foydalanish uchun suv yetarli boʻlmagan, toza ichimlik suvini topish borgan sari katta muammoga
aylanib borayotganini Orolboʻyida yashayotgan aholi juda yaxshi biladi.
Orolboʻyi mintaqasidagi salbiy ekologik vaziyat aholiga, ularning psixik rivojlanishiga, etnik
psixologik xususiyatlarining qay darajada ta’sirini oʻtkazib qoʻymoqda, masalan bir koʻz oldimizga keltirib
koʻramiz:
• Orol fojiasi mintaqadagi iqlim sharoitini ogʻirlashib borishi;
• dengizdagi suvning shoʻrlanish darajasi 25 marotabaga oshganligi;
• 5,5 million gektarga teng boʻlgan qum-tuz choʻli yuzaga kelishi;
• 75 million tonnadan koʻproq qum va tuzning atmosferaga tarqalishi.
Orolboʻyida vujudga kelgan ekologik tannazulning aholi salomatligiga ta’siri natijasida turli
kasalliklar, jumladan, ayollar oʻrtasida keng tarqalgan kamqonlik, saraton kasali, oshqozon-ichak kasalliklari
paydo boʻlishi kuzatiladi. Qoraqalpogʻiston Respublikasi boʻyicha sil kasalligidan kasallanish koʻrsatkichi
esa Oʻzbekiston koʻrsatkichida ancha yuqoriligi statistik ma’lumotlarda keltirilmoqda. Hozirgi kunda sil
kassaligi boʻyicha epidemiologik koʻrsatkichlar jahon miqyosida jiddiy tibbiy va ijtimoiy muammolardan
boʻlib qolayotganligi, sil bilan kasallanish koʻrsatkichining keng koʻlamda oʻsishiga noqulay ijtimoiy
iqtisodiy, ekologik va demografik omillar, migratsiya jarayonlari hamda odam immuniteti tanqisligi virus
infeksiyali shaxslar kontingentining koʻpayishi ta’sir koʻrsatayotganligi ta’kidlanadi. Orolboʻyi
mintaqasidagi ogʻir ekologik vaziyatni tasavvur qilishimiz qiyin emas, yuqorida keltirib oʻtilgan misollar
dastlab inson kayfiyatini oʻzgartirib qoʻyadi. Ekologik tanglik holatida yashayotgan aholi kayfiyatining oʻzi
tez-tez oʻzgarib turishi, aqliy quvvatining, ishchanlik qobiliyatining pasayishi, oʻylash va fikrlash
qobiliyatining oʻzgaruvchanligi kelgusi ishlariga ishonchsizlikning ortirib borishi har qanday jamiyatning
strategik ishlariga teskari ta’sir koʻrsatishi tabiiy. Salbiy ekologik omillar inson aqliy quvvatini zaiflashtirib
boradi, xulq-atvoriga salbiy ta’sir oʻtkazadi, psixologlar aynan ushbu jihatlariga befarq boʻlmasligi kerak.
Ekologik vaziyatda inson hayot kechirishi uchun ekologik savodxonlikning talab darajasida boʻlishi
ijtimoiy zaruratga aylanib bormoqda. Ekologik muammolarni hal qilishda bir qator ishlar amalga oshirildi.
Ekologik muammolarning psixologik oqibatlarini tahlil qilishning oʻzi bir qator ilmiy tadqiqotlarni talab
qiladi.
https://buxdu.uz
|
| |
