|
26 may 2022 3-to’plam 16-bet Kichik maktab
Pdf ko'rish
|
| bet | 125/210 | | Sana | 25.01.2024 | | Hajmi | 2,85 Mb. | | #145888 |
Bog'liq 26-11-PBwww.pedagoglar.uz
26-son 3 –to’plam may 2022
Sahifa: 147
Qon. Qon qizil rangli, kuchsiz ishqoriy reaksiyaga ega bo‘lgan nordonroq
mazali, suyuq biriktiruvchi to‘qimadir. Katta yoshdagi odamda 5 litrga yaqin qon
bo‘ladi (tana og‘irligining 5-9% ini qon tashkil etadi). Lekin organizmdagi
qonning taxminan yarmi qon tomirlarida oqib yuradi, qolgani qon depolari (jigar,
taloq va teri kapillyarlari)da saqlanib turadi. Qonning deyarli 20% i jigarda, 6% i
taloqda va 10% i terida bo‘ladi. Tomirlarda qon miqdori kamayganda (jarohatlar
natijasida) yoki mushaklar harakat qilganda, odam kuchli hayajonlanganda qo
n deporlardan tomirlarga o‘tib, tomirlarda aylanib yuradigan qon miqdori oshadi.
Qon organizmda xilma-xil funksiyalarni bajaradi:
1) qon hujayra va to‘qimalarga oziq moddalar va kislorod olib kelib, moddalar
almashinuvi vaqtida to‘qimalarda hosil bo‘lgan keraksiz va zararli parchalanish
mahsulotlarini olib ketadi (moddalar almashinuvi va nafas olish funksiyasi);
2)
qon
ichki
sekretsiya
bezlaridan ishlanib
chiqqan, organlarning ishiga ta’sir etadigan gormonlarni organizmga tarqatadi
(organlar ishini gumoral yo‘l bilan tartibga solish funksiyasi);
3)
qon
tarkibidagi
hujayralar (fagotsitlar) va maxsus moddalar (antitelolar) organizmga tushgan
yot, zararli va kasallik qo‘zg‘atuvchi mikroblardan organizmni himoya qiladi,
(himoya qilish funksiyasi);
4) qon ichki organlar orasida issiqlikni tartibga solib turadi va
gavda haroratining nisbatan turg‘unligini saqlashda ishtirok etadi (issiqlikni
tartibga solish funksiyasi);
5) qon hujayra va to‘qimalarning ishlashi uchun qulay sharoit tug‘diradi.
Organlarni bir-biri bilan bog‘lab, organizmning bir butunligini ta’minlaydi.
Qon hujayra va to‘qimalar bilan bevosita aloqada bo‘lmaydi. Shu sababli
qon bilan kelgan, suvda erigan oziq moddalar va kislorod avvalo hujayra v
a to‘qimalar orasidagi suyuqlikka tushib, undan hujayralarga o‘tadi. Hujayralarda
hosil bo‘lgan parchalanish mahsulotlari, aksincha, qonga o‘tadi. To‘qimalar
orasidagi suyuqlik qondan hosil bo‘ladi. Qon plazmasining bir qismi qon tomirlari
devoridan hujayra va to‘qimalar orasiga o‘tib, to‘qimalararo suyuqlikni hosil qiladi
|
| |
