www.pedagoglar.uz
26-son 3 –to’plam may 2022
Sahifa: 151
Ona tili o’qitish didaktikasi va uning umumiy asoslari
Toʻxtasheva Xurshidaxon Fozilovna - Farg’ona viloyati O’zbekiston tumani
20 - umumiy o'rta ta'lim maktabi ona tili va adabiyot fani o'qituvchisi
Annotatsiya: Tilning jamiyatda tutgan o‘rni, til va tafakkur hamda til va nutqning
o‘zaro bog‘liqligi to’g‘risidagi g‘oyalar maktabda ona tili ta’limining
nazariy
asoslari sanaladi. Binobarin, ona tili didaktikasi davlatimizning til to‘g‘risidagi
siyosatini amalga oshirish yo‘llari, vositalari, tashkiliy
shakllarini ishlab chiqish,
ularni maktab o'qituvchilari faoliyatiga tatbiq etishda til va jamiyat, til va tafakkur,
til va nutqning o‘zaro daxldorligi, aloqadorligi xususidagi qarashlar hamda
tamoyillarga asoslanadi.
Kalit so’zlar: fikrlashuv, til, jamiyat, faoliyat, ijtimoiy hayot
Til va jamiyat. Til — ijtimoiy hodisa. U kishilarning
eng muhim aloqalashuv va
fikrlashuv qurolidir. Til jamiyat a’zolarining tabiiy-biologik tuzilishlari, ijtimoiy
kelib chiqishlaridan qat’i nazar, ularning barchasi uchun teppa-teng xizmat qiladi.
Jamiyat
rivojlangan sari, til ham rivojlanib, takomillashib boradi. Til kishilik
jamiyati bilan bir paytda paydo bo'lgan. Tilsiz jamiyat, jamiyatsiz til bo‘lmaydi. Til
bo‘lmaganda, jamiyat a ’zolari o‘rtasida o‘zaro aloqa bo‘lmas edi.
Kishilar
o‘rtasida o‘zaro aloqa b o‘lm aganda, jamiyat a’zolari uchun yetarli miqdorda
moddiy ne’matlar ishlab chiqara olmasdi. Til inson faoliyatini jamiyatning moddiy
negizini yaratish vositasi — ishlab chiqarish qurollari bilan uyg‘unlashtiradi. Inson
— ijtimoiy mavjudot. Jamiyat til vositasida boshqariladi. Inson o‘z maqsad va
orzularini tabiatdagi narsa-hodisalarga nisbatan belgilaydi.
Shu maqsadni amalga
oshirishda, ishlab chiqarish qurollaridan foydalanadi. Ishlab chiqarishni
boshqarishga oid tajriba bir avloddan ikkinchi avlodga til vositasida meros bo‘lib
qoladi. Bilim, tajriba til tufayli keyingi avlodning mulkiga aylanadi. Til jamiyatni
rivojlantirish qurolidir. Til insonning har qanday faoliyati bilan bevosita
bog‘langan. U shunday
zaruriy aloqa qurolidirki, bu qurolni puxta egallamasdan
turib, ijtimoiy hayot va jamiyat to‘g‘risida to‘la tasavvur hosil qilib bo‘lmaydi.
Shunday ekan, til yoshlarni ijtimoiy hayotning faol ishtirokchisi, jamiyatning ongli
fuqarosi qilib tarbiyalash vositasidir. Maktabda ona tilini o‘quv predmeti sifatida
