|
3-ma’ruza Gaz va gazkondensat konlarining asosiy parametrlari Reja
|
| bet | 3/6 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 0,83 Mb. | | #137919 |
Bog'liq 3-ma'ruza (1)3.3. Gaz holati tenglamalari.
Gaz va gaz kondensat konlarini ishlash va ishlatishda gazlarning fizik xususiyatlarini o’rganish muhim ahamiyatga ega. Gaz holatini belgilovchi ko’rcatkichlarga bocim, harorat, hajm, macca kabi ko’rsatkichlar kiradi. Tajribalar shuni ko’rsatadiki, bu ko’rcatkichlar baravariga o’zgarca, u holda gaz holatini xarakterlovchi qoununiyatlarni keltirib chiqarish qiyin bo’ldi. SHuning uchun ham bu ko’rcatkichlarning birortacini o’zgartirmay, qolganlarini o’zgartirib gaz holatini xarakterlovchi tenglamalar keltirib chiqarilgan.
Boyl - Mariott qonuni. Ingliz olimi Boyl (1662 y.) va undan bexabar holda fransuz olimi Mariott (1676 y.) berilgan gaz massasi uchun doimiy haroratda uning hajmi bosimga nisbatan teskari proporsional ravishda o’zgarishini aniqlaganlar (3.2-rasm).
Gaz
Gaz
|
3.2-rasm. Doimiy haroratda gaz bosimining uning hajmiga bog’liqligi.
|
Agar p1 bosimda gaz hajmi V1 va p2 bosimda V2 ga teng bo’lsa, quyidagi proporsiyani yozish mumkin:
(3.15)
Boyl-Mariot qonunining boshqa ko’rinishi: doimiy haroratda berilgan gaz massasi uchun bosim va hajmning ko’paytmasi doimiy qiymatga ega (pV = const).
Grafik tarzda doimiy haroratda gaz bosimining hajmiga nisbatan bog’liqligi izoterma deb ataladigan chiziqlar bilan ifodalanadi.
Gaz zichligi
, (3.16)
p1 va p2 bosim va ρ1 va ρ2 zichligi uchun
(3.17)
V1 va V2 qiymatlaridan foydalanib, quyidagi holatni izohlab berish mumkin:
(3.18)
Bu tenglik izotermik jarayonda gazning zichligi uning bosimiga to’g’ri proporsional ekanligini ko’rsatadi.
Quyidagi holatlarda real gazlarga Boyl-Mariott qonunini tegishli o’zgartirishsiz qo’llash sezilarli xatoliklarga olib keladi:
1) qatlam bosimi bir necha atmosfera bo’lgandagi gaz zahirasini aniqlash;
2) yuqori bosimdagi kompressorlar mahsuldorligini hisoblash;
3) yuqori bosimdagi gaz quvurlarini hisoblashlarda yuqori bosimlar sharoitida.
|
| |
