SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF
SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
33
CHET TILINI O’QITISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISHNING UMUMIY SAMARADORLIGI OSHIRISH YO’LLARI.
Xolto’rayeva Hulkar Xurram qizi
Surxondaryo viloyati TerDU akademik litseyi xorijiy tillar kafedrasi
ingliz tili fani 2 toifali o’qituvchisi.
Annotatsiya:
Maqolada chet tili darslarining o‘tilishi jarayonida ilg‘or pedagogik
texnologiyalarni, interfaol, innovatsion usullardan, kommunikativ-axborot vositalaridan
foydalanish to’g’risida ma’lumotlar keltirilgan..
Kalit so‘z:
chet tili, ilm-fan, kommunikativ-axborot, pedagogik texnlogiyalardan.
Hozirgi kunda uzluksiz ta‟lim tizimida umumiy o„rta ta‟limdagi ta‟lim yuqori o„ringa
ega. Maktablarda xorijiy tillarni o„kitish masalalari zamonaviy ilg„or texnologiyalardan
foydalangan xolda amalga oshirilmoqda. O„quvchilarga chet tili fanlarini o„qitishda ilg„or
umumevropa texnologiyalaridan foydalanish, ta‟lim jarayonini zamonaviy darslik va o„quv
adabiyotlari bilan ta‟minlash, o„qitishning noan‟anaviy uslublarini amaliyotga joriy etish,
ayniqsa, o„quv jarayonida axborot texnologiyalari vositalaridan keng foydalanish o„ta
muhim masalalar sirasidandir.
Bizga ma‟lumki, hozirgi kunda ilm-fan, texnika shiddat bilan o„sib bormoqda. Har bir
sohada taraqqiyot ilgari qadam tashlamoqda. Ayniqsa, ilm-fanda katta o„zgarishlar, sezilarli
yutuqlarga erishilmoqda. Har bir fanni yangi innovatsion
pedagogik texnlogiyalardan
foydalanib o„quvchilarga yetkazib berish bugungi kundagi ta‟limning asosiy talablaridan
biri hisoblanadi. Shu bilan birga chet tilini o„qitishni, o„rgatishni yangi-yangi metodlarini
izlab topish va uni amalda sinab ko„rish to„g„risida ko„p ishlar amalga oshirilyapti.
Xususan, O„zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Abdug„aniyevich
Karimovning 2012 yil 13 dekabrdagi PQ 1875-sonli qarori qabul qilingandan so„ng
mamlakatimizda chet tillarni o„qitishga, o„rganishga bo„lgan e‟tibor yanada kuchaydi.
Yurtimizda chet tillarni o„qitilishida yangicha bosqich, yangicha davr boshlandi. Chet tili
darslarining o„tilishi jarayonida ilg„or pedagogik texnologiyalarni, interfaol, innovatsion
usullardan,
kommunikativ-axborot
vositalaridan
foydalanish
talab
qilinmoqda.
Respublikamizda chet tilining o„qitilishi, chet tili o„qituvchilarining bilim va ko„nikmalarini
baholashning umumyevropa ramkalari tavsiyanomalari (CEFR) ga mos ravishda yangi usul
va talablari ishlab chiqildi. U nga ko„ra umumta‟lim maktablari
va kasb-hunar kollejlari
o„quvchilari uchun darsliklar yaratildi.
Ushbu talablarga mos ravishda o„quv xonalari stendlar va yangi axborot
kommunikativ texnikalar bilan jihozlandi. Ta‟lim texnologiyalari, bu ta‟lim jarayonida
zamonaviy axborot texnologiyalaridan unumli foydalanishdir. Shuningdek, ta‟lim
jarayoniga zamonaviy innovatsion texnologiyalarini olib kirish orqali ta‟lim sifati va
samaradorligini yanada oshirishni nazarda tutadi. Xususan, chet tilini o„rganishda bunday
axborot-kommunikatsion texnologiyalardan foydalanishning bir qancha afzalliklari
mavjuddir. Til o„rganish va o„qitishda zamonaviy taxnologiyaning roli beqiyosdir.
SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
34
Texnologik vositalardan foydalanish chet tili o„rganishning har bir aspect (o„qish, yozish,
tinglab tushunish va gapirish)ida qo„l keladi. Masalan,
tinglab tushunish uchun, albatta
kompyuter, player,CD disklarsiz bu jarayonni amalga oshirish mumkin emas. Tinglab
tushunish til o„rganishning eng muhim qismlaridan biridir. Bunda o„quvchi bir paytning
o„zida so„zlovchining talaffuzi, Grammatik qoidalarga rioya qilganligi, so„z boyligi va
uning ma‟nolariga e‟tibor berishi talab qilinadi.
Ta‟lim jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanishda o„quvchilar ham
axborot — kommunikatsion texnologiyalarni yaxshi bilish va ulardan foydalana olishi
muhim omil hisoblanadi. Chet tilini zamonaviy texnologiyalardan foydalanib o„rgatish va
o„rganish eng samador usullardan biridir.
Bu jarayonda, jumladan - kompyuter,
planshetlardan foydalanganda o„quvchi chet tilidagi video roliklarni, namoyishlarni,
dialoglarni kino yoki multfilmlarni ham ko„rishi ham eshitishi mumkin — chet tilidagi radio
eshittirishlar va televideniyadagi dasturlarni eshitish va tomosha qilish mumkin. Bu texnik
vositalardan foydalanish o„quvchilarning chet tilini o„rganishlari jarayonini qiziqarliroq va
samaraliroq bo„lishini ta‟minlaydi. Globallashuv jarayonida hayotimizni internetsiz tasavvur
qilish qiyin. Chet tilini o„rganish va o„qitish jarayonida undan unumli foydalanishning eng
samarali usullardan hisoblanadi. Internet orqali chet tilida so„zlashuvchilar bilan muloqot
qilish imkoniyati paydo bo„ladi. Ta‟lim jarayoniga zamonaviy-kommunikatsion
texnologiyalarni olib kirish ulardan maqsadli va to„g„ri, unumli foydalanish, ular orqali
o„quvchida chet tiliga bo„lgan
qiziqishni orttirish, o„qitish samaradorligini oshirish eng
muhim masala hisoblanadi. Bu orqali ta‟limning innavatsion texnologiyalaridan
foydalanishga imkoniyat tug„iladi va talab ortadi.
Bugungi kunda innavatsion ta‟lim texnologiyalarining bir necha xil usullari mavjud. U
lardan darslarda mavzuni yoritishda keng va turli usullaridan foydalanilsa, darsning
samaradorligi yuqori bo„ladi va o„quvchilrning darsga bo„lgan qiziqishlarining ortishi ham
ta‟minlanadi. Chet tili darslarining o„qitilishida turli rolli, harakatli o„yinlardan foydalanish
ham darsga ham til o„rganishga bo„lgan qiziqishni ortishiga sabab bo„ladi. O„quvchilarning
juft yoki kichik guruhlarda ishlashlari orqali esa o„quvchilarning boshqalar bilan
kommunikativ aloqa qilishlari uchun yordam beradi. Chet tilini o„qitishda grafik
organayzerlardan foydalanib, mavzuga oid yangi so„zlarni,
grammatik qoidalarni
tushuntirish maqsadga muvofiqdir. Grafik organayzerlar orqali bular berilsa, yodda saqlanib
qolishi ham oson bo„ladi. Chet tilini o„qitish jarayonida turli xil jadvallardan
foydalanishning ham samarasi yuqoridir. Ta‟limning barcha bo„g„inlarini shunday tashkil
etish kerakki, u yoshlarga chuqur va asosli bilim berish bilan birga keng qamrovli fikrlashga
o„rgatsin. Pedagogik texnologiyaning asosiy mohiyati o‟quvchilarni qiziqtirib o„qitish va
bilimlarni to„liq o„zlashtirishga erishishdir. Ta‟limda berilayotgan bilimlarni
o‟quvchilarning ko„pchilik qismi puxta o„zlashtirishi pedagogik texnologiya joriy
etilishining asosiy maqsadi hisoblanadi. Pedagogik texnologiya ta‟lim-tarbiya
jarayonining
mavjud qonuniyatlariga, mamlakatimiz rivojlanishining o‟ziga xos xususiyatlariga, tarixiy
taraqqiyot tajribalariga asoslanadi. Pedagogik texnologiyani
yaratish milliylik va
muminsoniylik tamoyillariga, insonparvarlik va demokratiya prinsiplariga, ijodkorlik va
tashabbuskorlikka tayanadi Bugungi kunda fan-tеxnikaning rivojlanishi bilan inson faoliyati
SCIENTIFIC ASPECTS AND TRENDS IN THE FIELD OF SCIENTIFIC RESEARCH
International scientific online conference
35
nihoyatda kеngayib, yangi tеxnologiyalar kirib kеlmoqda. Sifat o„zgarishlari shundan
dalolat bеradiki, endilikda yangi mеtodikalarni talab etadigan va ta‟lim jarayonining
ajralmas qismiga aylanib borayotgan, unga o„zining ma‟lum xususiyatlarini joriy etadigan
yangi tеxnikaviy, axborotli, audiovizualli, vositalar ham mavjud bo„lib, ular zamonaviy
pеdagogik tеxnologiyalarni aniq voqеlikka aylantirdi. Pеdagogik tеxnologiya mohiyat-
е‟tibori jihatidan boshqa tеxnologiyalar
bilan bir safda turadi, chunki ular ham boshqalari
qatori o„z xususiy sohasiga, mеtodlari va vositalariga egadir.
