4 –ma'ruza. Kimyoviy – tеrmik ishlash

1 2 3

Bog'liq
4-ma\'ruza

§4.1. Sianlash

Sianlash – po’lat sirtini sian tuzlari eritmasida uglerod va azot bilan to’yintirish jarayoni. 820—860°С da sianlash – o’rta temperaturali, 930—950°С da sianlash – yuqori temperaturali sianlash.
Buyumlar suyultirilgan natriy sianid (NaCN), kaliy sianid (KCN), kalsiy sianid (Ca(CN)2) va boshqa tuzlar solingan vannaga tushirilib qizdiriladi.
Sianlashning asosiy vazifasi – qattiqliqni, еyilishga chidamliligini, korroziyabardoshligini oshirish.
Sianlash jarayonida sian tuzlari atomar uglerod va azotni ajratadi va ular buyum sirtiga singib boradi.
O’rta temperaturali sianlash: h=0,15-0,60 mm, %C=0,6-0,7, %N=0,8-1,2
Yuqori temperaturali sianlash: h=0,5-2 mm, %C=0,8-1,2, %N=0,2-0,3

Nitrosementitlash – po’lat yoki cho’yan sirtini gaz muhitidan uglerod va azot bilan to’yintirish jarayoni. 500—700°С da nitrosementitlash – quyi temperaturali, 840—930°С da nitrosementitlash – yuqori temperaturali nitrosementitlash.
Nitrosementitlash metallning yeyilishga va zanglashga chidamliligini, mustaxkamligini va buyumlarning uzoq muddar ishlashini hamda ishonchliligini oshiradi.
Nitrosementitlash muhiti - 70-80% tabiiy gaz (CH4) va 20-30% ammiak (NH3). Gazlar parchalanib C va N buyum sirtiga singib boradi.

Sianlashdan va nitro-sementitlashdan kеyin buyumlar toblanadi va 180-2000C da bōsha-tiladi. Kim’yoviy termik ishlangan qatlam qattiqligi 58-64 HRCga yеtadi.

§5. Diffuzion metallash
Diffuzion metallash – bu po’lat sirtini yuqori temperaturada har xil metallar bilan to’yintirish.
Sirt alyuminiy bilan to’yintirilsa jarayon alitirlash deb nomlanadi, xrom bilan to’yintirilsa - xromlash, kremniy bilan to’yintirilsa – silitsiyalash.
Alitirlangan buyumlarning olovbardoshligini oshiradi – buyumlarni 1200°С.temperaturada ishlatish mumkin.
Silitsiyalash buyumlar olovbardoshligini 800-850°С, qirilishga qarshigini, kislotalar ta’siriga chidamliligini.
Xromlash buyumlar qattiqligini (HV 1600-1800), olovbardoshligini, zanglashga chidamliligini oshiradi.
Diffuzion metallash jarayonida metallar temir bilan qattiq eritmalarni hosil qiladi.
Metallarning diffuziyasi juda sekin va yuqori temperaturada kechadi . Alitirlash - 900-1200°С, silitsiyalash - 1050-1100°С, xromlash - 1000-1200°С.

Diffuzion metallash ancha foydali jarayon, chunki oddiy uglerodli po’latlar sirtini xrom, alyuminiy, kremniy bilan to’yintirib, ularning olovbardoshligini 1000-1100 °С, yeyilishga chidamlilik 6 marta oshadi, po’latlar temperaturani tez o’zgarishiga chidamli bo’ladi,
Qattiq muhitda metall sirtini to’yintirish Fe, Ni, Ti, kabi metallar uchun qo’llaniladi (Mo, W, Nb kukunlari bilan toyintiriladi) va bu jarayon yopiq konteynerda vakuumda yoki inert gazlar muhitida 1000—1500°C da amalga oshadi.
Bug’ muhitda metall sirtini to’yintirish Fe, Ni, Ti, kabi metallar uchun qo’llaniladi (Zn, Al, Cr, Ti bug,lari bilan toyintiriladi) va bu jarayon yopiq konteynerda past bosimda amalga oshadi.
Gaz muhitda metall sirti Al, Cr, Mn, Mo, W, Nb, Ti larning gazsimon kim’yoviy birikmalar bilan toyintiriladi va bu jarayon yopiq pechlarda 700—1000°С amalga oshadi.
Suyuq muhitda metall sirti Al, Cr, Zn, Cu bilan toyintiriladi va bu jarayon pech-vannalarda 800—1300°С amalga oshadi.

Nazorat savollari:
1. Kimyoviyi-tеrmik ishlash nima? KTI davomida buyum sirtida qanday jarayonlar kechadi?
2. Sеmеntitlash nima? Maqsadi, jarayonlari va rejimlari. nimadan iborat? Qanday po’latlar uchun qo’llaniladi va qanday muhitlarda bajariladi?
3. Sеmеntitlangan pōlat qanday tеrmik ishlanadi?
4. Azotlash dеgani nima ? Maqsadi, jarayonlari va rejimlari. nimadan iborat?
5. Sifnlash dеgani nima ? Maqsadi, jarayonlari va rejimlari. nimadan iborat?
6. Nitrosementitlash dеgani nima ? Maqsadi, jarayonlari va rejimlari. nimadan iborat?
7. Diffuzion metallash dеgani nima ? Maqsadi, jarayonlari va rejimlari. nimadan iborat?

Download 421.5 Kb.

1 2 3

Download 421.5 Kb.