4.3-rasm. Hududiy ilmiy-innovatsion tizim strukturasi
Milliy innovatsion tizimining asosiy qismi sifatida ta’lim, fan va ishlab
chiqarish tizimlarini rivojlantirishning integratsion va tashkiliy-iqtisodiy mexanizmi
sifatida innovatsion klaster orqali butun hududning innovatsion salohiyatidan
foydalanishga qaratilgan barcha innovatsion infratuzilmalarni o‘z ichiga olishi
lozim.
Ushbu maqsadlarda qonunchiliklarga muvofiq holda respublikada hududiy
ilmiy-innovatsion tizimining Muvofiqlashtiruvchi Kengashini tashkil etish
lozim.Ushbu Kengash ilmiy-texnik ishlanmalarni innovatsion loyihaga o‘tishdan
boshlab ularning ishlab chiqarishda o‘zlashtirish, kichik innovatsion tadbirkorlikni
(texnoparklar, biznes-inkubatorlar, innovatsion-texnik markazlarni) qo‘llab-
quvvatlashga asosiy innovatsion faoliyat bosqichlarini amalga oshirish uchun
zaruriy sharoitlarni ta’minlab beradi.
3. Innovatsion infratuzilmani davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash yo‘llari.
Innovatsion faoliyatni faollashtirish barcha sub’ektlar harakatlarini davlat
tomonidan boshqarish, manfaatdor tuzilmalarning innovatsion jarayonlarning
rivojlanishiga hamda fan-texnika yutuqlarining mintaqa iqtisodiyotiga joriy etishga
ko‘maklashuvchi innovatsion loyihalarni amalga oshirish sharoitlarini yaratish
uchun innovatsion klasterlarni shakllantirishni talab etadi.
Innovatsion faoliyatning pirovard natijasi bo‘lib innovatsion mahsulot
(texnologiya) hisoblanadi. Innovatsion mahsuloti (texnologiyasi) o‘zining hajmi
bilan farqlanadi, u yangi texnologiyani joriy etilishi evaziga korxona ishlab chiqarish
imkoniyatlarini o‘sishini ifodalovchi ko‘rsatkichlarda o‘z aksini topadi.
Innovatsion faoliyat o‘z ichiga ma’lum bosqichli jarayonlarni oladi. Ushbu
bosqichli jarayonlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni quyidagicha ifodalash mumkin
Innovatsion faoliyatni mazmun va mohiyatiga, pirovard olinadigan natijasiga
ko‘ra korxonalar tomonidan olib boriladigan ichki investitsiya faoliyatining tarkibiy
qismi, ya’ni uning bir bo‘lagi deb hisoblash mumkin. Ichki investitsiya faoliyati
innovatsion faoliyatdan tashqari kapital qurilish, yangi texnika va texnologiyalarni
sotib olish, mavjud ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, kengaytirish,
rekonstruksiya qilish kabi ishlarni ham bevosita o‘z ichiga oladi. Demak, ichki
investitsion faoliyat innovatsion faoliyatga nisbatan mazmunan keng tushuncha
hisoblanadi. Innovatsion faoliyatga sarflangan mablag‘lar jami kapital
investitsiyalarini yangi g‘oya, ishlanmalar, jarayonlar, mahsulot, xizmat turlarini
yaratish, o‘zlashtirish va tatbiq etishga taalluqli bo‘lgan qismidir.
Shunday qilib, innovatsion faoliyat makon va zamonda yuz bergan va
berayotgan, o‘zining moddiy va nomoddiy ko‘rinishdagi hamda pulda
baholanadigan mulk shaklidagi pirovard mahsuliga ega bo‘lgan, bunga erishish
uchun ma’lum sarf-xarajatlarni talab qiladigan xo‘jalik faoliyatining bir turi
hisoblanadi. Aynan shu mazmunda korxonalarning innovatsion faoliyati ularda
yuritilayotgan buxgalteriya hisobi hamda o‘tkaziladigan audit predmetini tashkil
qiluvchi ob’ektlardan biri hisoblanadi.
Innovatsion faoliyat sub’ektlari quyidagilardan iborat:
innovatsion faoliyat bilan shug‘ullanadigan yuridik va jismoniy shaxslar;
innovatsiyalarni amalga oshiruvchi turli mulkchilik shaklidagi innovatsion
korxonalar;
innovatsion faoliyat jarayonida amalga oshiriladigan intellektual mulk
egalari, korxonalar loyihalari, qurilmalar, sanoat namunalari, texnologik jarayonlar,
“nou-xau”, kashfiyot va ixtirolar mualliflari, dizaynerlar;
innovatsiyalar amalga oshirishga kapital kirituvchi investorlar hisoblangan
banklar, fondlar, koorporatsiyalar, lizing firmalari va h.k.;
innovatsion jarayonga xizmat ko‘rsatadigan va uning infratuzilmasini
ta’minlaydigan vositachilar: konsalting va injiniring firmalari, texnologik
inkubatorlar, texnoparklar, texnopolislar, axborot markazlari va h.k.;
innovatsion faoliyatni boshqarish, muvofiqlashtirish va tartibga solishda
ishtirok etadigan davlat organlari va mahalliy o‘zini-o‘zi boshqarish organlari.
XXI asrda innovatsion loyihalar va yangi g‘oyalarning hayotga keng tatbiq
etilishi jamiyat va insoniyat taraqqiyoti uchun samarali hisoblanadi. Texnologiya
taraqqiyoti asrida ilmiy loyihalarni ishlab chiqarish va hayotga joriy etish, mamlakat
iqtisodiyotining yuksalishida va yangilanishida muhim omil sanaladi. Innovatsion
faoliyat infratuzilmasining rivojlanish darajasi innovatsion siyosatni amalga
oshirishga ta’sir etuvchi asosiy omillardan biridir.
Xorijiy adabiyotlarda “innovatsion infratuzilma” atamasi yangi yoki
takomillashtirilgan mahsulotni, texnologik jarayonni yaratish, ishlab chiqarishda
o‘zlashtirish va amaliyotda qo‘llash bo‘yicha xizmatlar ko‘rsatadigan korxonalar
yig‘indisi sifatida ta’riflanadi.
Innovatsion faoliyat infratuzilmasi - innovatsion faoliyat sub’ektlariga
innovatsion faoliyatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan xizmatlar ko‘rsatuvchi
korxonalar jamlanmasidir.
Xulosa qilib aytganda, iqtisodiy tizimlarda innovatsion faoliyatning samarali
tashkil etilishi, uni uzoq muddatli, raqobatdosh rivojlanishining asosiy shartlaridan
biriga aylanib qoladi. Bu esa o‘z navbatida innovatsion faoliyat sohasidagi yig‘ilgan
jahon tajribasini milliy xususiyatlarga moslashtirgan holda iqtisodiyotimizda
foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Nazorat va muhokama uchun savollar
1.Innovatsiyalarni amalga oshirishda tanlovning ahamiyati nimada.
2. Innovatsion faoliyatning bugungi infratuzilmasini tushuntiring.
3. Iqtisodiyotning tarmoq korxonalari faoliyatini rivojlantirish, ishlab
chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini ta’minlash bo‘yicha qanday
davlat dasturlari ishlab chiqilgan.
http://fayllar.org
