Islom shakllanishidagi tarixiy sharoit. Johiliya davridagi ko‘pxudolik

Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
bet	2/15
Sana	04.03.2023
Hajmi	0.72 Mb.
	#44267

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15

Islom shakllanishidagi tarixiy sharoit. Johiliya davridagi ko‘pxudolik.
Islom tarixida bu din kelmasidan avvalgi davr johiliya yoki johiliyat davri deb
yuritiladi. “Johiliya” so‘zi adabiy arab tilida “bilmaslik”, ya’ni “yagona xudo-
Allohni tanimaslik” ma’nolarini beradi. Bu so‘z islom olimlari tomonidan
islomdan avvalgi davrga nisbatan ishlatiladi. Ba’zi tadqiqotchilar johiliya davri
100-200 yil davom etgan degan fikrni bildiradilar. Ammo ushbu davrni aniqlash,
yozma adabiyotning ozligi sabab mushkul.
Mil.av. 8 asrdayoq har bir arab qabilasi o‘z sanamiga ega edi. Tez tez bo‘lib
turadigan qabilalararo urushlardan so‘ng, odatda, mag‘lub qabila g‘olib sanamiga
sig‘ina boshlardi. Arabistonning turli erlarida muayyan sanamlarning qarorgohi
mavjud bo‘lib, ular ziyoratgohlar sifatida ma’lum edi. Ulardan biri Makkadagi
Ka’ba edi. Makka qadimgi Arabistonning diniy markaziga aylangach, u erdagi
Ka’baga sanamlar to‘plandi. Makka fath etilgan 630 yili Ka’ba ichida 360 ta sanam
bo‘lgan. Sanamlar uchun bu raqam juda katta ko‘rinadi, ammo muayyan sanam bir
necha qabilada ehtirom qilingan bo‘lsa, u Ka’baga shuncha nusxada qo‘yilgan
bo‘lishi mumkin.
Islomgacha badaviy (ko‘chmanchi) arablarda urug‘ ruhi yoki oila dini etakchi
bo‘lgan. Badaviylar arab xalq og‘zaki ijodi va yozma adabiyotining asoschilari
edilar. Shuning uchun janubiy arablarning lahja (dialekt)lari yo‘q bo‘lib ketdi,
ammo shim. Arablarning lahjalari saqlanib, u Qur’on tili sifatida xamon yashab
kelmoqda.
7
asr
boshigacha
ko‘chmanchilar yashaydigan sahrolarda
ko‘pxudochilik saqlangan bo‘lsa. O‘troq aholi yashaydigan joylar har tomonlama
tashqi ta’sirga uchragan edi. Makka shahrida bo‘ladigan katta bozorlarga savdo-
sotiq uchun na faqat ko‘p xudochilikka ishonuvchilar, shu bilan birga xristian va
yahudiy dinlaridagi yakkaxudoga sig‘inuvchilar ham kelishardi. Islomning vujudga
kelishi, arablar orasida vahdoniyatga asoslangan dinning qaror topishi, arab
1
(CD-ROM диск: Энциклопедия стран мира. Version 1.0. Copyright 2001. Studio Korax).

3
qabilalarining yakkaxudo-Alloh g‘oyasi atrofida birlashishi Abdullohning o‘g‘li
Muhammad (s.a.v.) nomi bilan chambarchas bog‘liq. 6 asrning oxiri 7 asrning
boshlarida, ayniqsa. Hijoz arablari yakkaxudochilikka o‘tishga ma’lum ma’noda
tayyor edilar. Biroq, baribir bir qadriyatning qadrsizlanishi hali odamlar ongiga
singmagan g‘oyani qadriyatga aylanib, ularning qalbida o‘rin olishi uchun hayotini
shunday ezgu ishga bag‘ishlagan jasoratli va tashkilotchi bir shaxs kerak edi.

Download 0.72 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 15

Download 0.72 Mb.

Pdf ko'rish