Muvofiqlik printsipi. Marketing aralashmasining har bir elementi boshqa elementlar bilan muvofiqlashtirilgan bo'lishi kerak. Masalan, yuqori sifatli tovarlar yuqori sifatli xizmat va yuqori sifatli reklama bilan birga bo'lishi kerak.
Muvozanatli yondashuv printsipi. Bozor sezgirligini hisobga olish kerak. Masalan, bozor mahsulot sifatiga sezgir bo'lsa, u holda reklama mahsulotning afzalliklarini batafsil tavsiflashi kerak.
O'zgarishlarni hisobga olish printsipi. Marketing aralashmasining tarkibiy qismlari bozor kon'yunkturasi va ishlash natijalariga qarab sozlanishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, marketing aralashmasi va harakatlar rejasi doimiy ravishda ko'rib chiqilishi mumkin.
Marketing aralashmasi - bu kompaniyaning bozordagi muvaffaqiyatiga ta'sir qiluvchi elementlar to'plami. Bu samarali reklama strategiyasini ishlab chiqish uchun zarur. Marketing aralashmasi natijalarga nima olib kelishini ko'zdan qochirmaslikni ta'minlaydi. Klassik marketing aralashmasi modeli 4Ps. U to'rt elementdan iborat: mahsulot, narx, sotish va reklama. Ko'pchilik uni eskirgan deb hisoblaydi, ammo u hali ham mashhur - kompaniyalar uni asos sifatida ishlatishadi.
Kengaytirilgan va zamonaviyroq marketing aralashmasi modellari mavjud - 5P, 6P, 7P, 4C va SIVA. Ular qo'shimcha elementlarni qo'shadilar - masalan, 6Pda ular "jamoatchilik" va "siyosat". 4C va SIVA modellari klassik 4P ga qarama-qarshidir - ular mahsulotga emas, balki iste'molchilarning ehtiyojlariga e'tibor berishadi.
Marketing aralashmasidan foydalanish uchun kompaniya elementlarni tanlashi, joriy parametrlarni baholashi, maqsadlarni belgilashi, tuzatish harakatlarini tanlashi, batafsil maqsadlarni belgilashi va natijalarni kuzatishi kerak. Marketing aralashmasi samarali bo'lishi uchun uchta tamoyilga rioya qilish muhim: izchillik, muvozanatli yondashuv va o'zgarishlarni hisobga olish.
Narx bozor kategoriyasi bo‘lib, tovarlar ayirboshlanganda yuz beradigan munosabatlarni anglatadi. Narx nazariy jihatdan olganda tovar qiymatining puldagi ifodasi, qiymatining bozordagi ko‘rinishidir. Narx bamisoli barometr kabi bozor holatini ko‘rsatib turadi, narx pasayib ketsa, tovar bozori kasodlikka yo‘likkan bo‘ladi, tovar nafsiz bo‘lib, uni boshqa tovar bilan almashtirish yoki uning sifatini tubdan yaxshilash zarurligi pul tarkibiga qo‘yiladi. Narxning iqtisodiy mazmunini uning funksiyalari ko‘rsatib beradi. Narx nimaga tegishli bo‘lishidan qat’iy nazar (tovar, xizmat) beshta asosiy funksiyani bajaradi:
1. bozor muvozanatini ta’minlash funksiyasi;
2. hisob-kitob, ulchov funksiyasi;
3. iqtisodiy regulyator funksiyasi;
4. raqobat vositasi funksiyasi;
5. ijtimoiy himoya funksiyasi.
Narx siyosati – narxni tashkil etish va narxni boshqarish strategiyasi va chora – tadbirlari yig‘indisi; bu ishlab chiqarish holatlarini, bozor kon’yunkturasini, shuningdek ishlab chiqaruvchiga foyda keltirib, xaridor ehtiyojini qondirishdagi tovar va xizmatlarga narxni belgilashni bilishdir.
Narx strategiyasi – narxni belgilash va o‘zgarishi bo‘yicha chora – tadbirlaridir.
Narx taktikasi - qisqa muddatli xarakterga(narxga chegirma, narxga ustama) va bir marotabalik chora – tadbirlarni o‘zida mujassamlashtiradi.
Narx siyosatini boshqarish maqsadlari quyidagilardir:
-bozorda korxona mavqeini saqlab qolish;
- joriy foydani maksimallashtirish;
- bozor ulushi bo‘yicha liderlik;
- tovar sifati bo‘yicha liderlik.
Bozor narxining asosiy xususiyatlari ularning doimo o‘zgarib turish qobiliyatidir. Narxlar hech qachon sababsiz o‘zgarmaydi. Yuqori narxlar esa yuqori sifatli, yangi iste’mol qobiliyatiga ega bo‘lgan tovarlarga o‘rnatiladi. Narx darajasiga tovarning raqobatbardoshligi va bozordagi o‘rni bog‘liqdir.
Narx belgilash maqsadlari: bozor ulushini ko‘paytirish, qisqa vaqt ichida eng ko‘p foyda olish, yuqori foyda normasini uzoq muddat saqlab qolishdan iborat.
Birlamchi narxni aniqlashga vaqt bo‘yicha narx darajasini aniq hisoblash ta’sir qiladi. Bu hisoblash bozor segmentiga, tovarning yashash davriga, talab va taklifning potensial miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Marketingda tovar siyosati ijtimoiy tovar ishlab
chiqarishning barcha bosqichlari, yangi ishlab chiqarishning, taqsimlashning, almashuv va iste’molchining o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda yuritiladi.
Raqobatchilar
Sarf
xalar
rajat
Marketing
Narxbelgilashusullari
Bozorda narx uchta guruh omil natijasida shakllanadi:
1. Talab omillari (bozorda o‘xshash tovarlar mavjudligi va ularga bo‘lgan narxlar, bozorga kirish, xaridorlar daromadlari, xaridorni talablari, talabga yo‘naltirilgan narx);
2. Xarajat omillari (ishlab chiqarish xarajatlari, marketing xarajatlari, foyda). 3.Raqobat omillari (tarmoqdagi firmalar soni, aynan o‘xshash import
tovarlari,raqobatchilar tovarlariga bo‘lgan narxni bilish.
Asosiy narxni belgilash uslubi quyidagilardan iborat:
- narxlashtirish masalasi qo‘yiladi,
- talabi aniqlanadi,
- xarajatlari baholanadi,
- raqobatchilar tovari va narx tahlil qilinadi,
- narxni shakllantirish uslubi tanlanadi,
- oxirgi natijaviy narx o‘rnatiladi.
Firma talab hajmiga asoslanib, xarajatlarning miqdorini belgilab, raqiblar narxlarini o‘rganib, o‘z mahsulotlariga narx belgilashga kirishadi. Bunda narx belgilashning turli usullaridan foydalanish mumkin (9.2-rasm).
|
