4 - rasm. Kolonkali sverloning kinematik sxemasi
15 vtulkani shpindelga nisbatan katta burchak tezligi bilan aylanishi 10 xvostovoy muftaga
18 prujina orqali 4 shesternyaga siqilishi natijasida amalga oshadi. Aylanish momenti 4
shesternyadan 20 xvostovikka 12 vtulkali 10 xrapovoy mufta va 21 sirpanuvchi shponka orqali
uzatiladi. 24 oralig‘ valik 13 – 14 shesternyalar juftligi orqali aylanish momentini 15 vtulkaga
uzatadi.
Orqaga uzatishni boshqaruvchi dastakni ozgina orqaga siljitish (23 valikni qirqib, 22
shesternya va reyka hisobiga) 18 prujinani birmuncha qisadi va 10 xvostovoy mufta 4 shesternya
bilan tishlashishdan chiqadi. Bunday holatda 15 uzatuvchi rezьbali vtulka bemalol 8 shpindel bilan
ishqalanish hisobiga aylanadi. 8 shpindel va rezьbali jurtlik o‘q yo‘nalishida surilmaydi.
SHpindelni orqaga qaytarish uchun 16 dastakni oxirigacha orqaga bukish kerak 10
xropovoy mufta 17 pyati (asos)ga siqiladi. Pyata 17 sverloning korpusiga preslab joylashtirilgan,
va u to‘xtaydi, 15 gayka ham to‘xtaydi, 8 shpindelь tez zaboydan orqaga qaytadi.
12 vtulka va 10 mufta o‘zaro friksion bog‘langan, shuning uchun uzatiladigan maksimal
aylantiruvchi momenti ularni siqish kuchi bilan chegaralanadi. Maksimal uzatuvchi kuchni
qiymati 19 gaykani siqib turuchi 11 prujinani kuchi bilan rejalashtiriladi. SHpindelni aylanish
tezligi reduktorni shesternalarini uzatish nisbatan yoki dvigatel rotorini
aylanish tezligi bilan
o‘zgartiriladi, uzatuvchi gaykadagi aylanish momenti, demak, burg‘ilash vaqtidagi maksimal
uzatish kuchi chegaraviy moment muftasini rejalash hisobiga amalga oshiriladi. Masalan, EBK-5
va SEK-1 dagi shpindelni ikkita aylanish tezligi, ikkita tezligi bo‘lgan elektrodvigatelь hisobiga
(1500 yoki 3000 ayl/min) bajariladi. Uzatuvchi gaykada maksimal aylantiruvchi momentini
qiymati va uzatuvchi kuchning qiymati 200 dan 1500 kgk gacha, qo‘shimcha jihozlangan friksion
mufta va 10 uzatuvchi xronovoy mufta yordamida o‘zgartiriladi (3- rasm,
b).
Sverlo ishlayotganda, 2 oraliq valikda aylantiruvchi momentning qiymati 7 qo‘shimcha
dastakni aylantirish hisobiga bajariladi. Qo‘shimcha dastakni aylantirganda 6 shesteriya 3 gaykani
aylantiradi, bu bilan 5 prujinani siqilish darajasi o‘zgaradi, demak, friksion muftani 1 diskani siqish
qiymati o‘zgaradi.
SHpindelni yurish yo‘nalishi «Oldinga», «Neytralь xol» va «Org‘aga» yuritish 8 asosiy
dastakni
aylantirib, 12 shesteriya orqali va 9 uzatuvchi tishli reyka xrapovoy mufta bilan 4
yurituvchi shesternya tishlashishga kiradi, chiqadi yoki uni 11 sverloni korpusi orqali tormoz-
to‘xtatadi.
Uzatuvchi kuchni bir me’yorda, tekis rejalashtirish, ayniqsa, gidravlikani
hisobiga amalga
oshiriladi. Bunda uzatish kinematikasi o‘zgarmasdan qoladi. Masalan, EBG sverlosida aylanish
momenti 1 elektrodvigateldan (5-rasm) 2, 3, 5, 7 shesternalardan 8 aylantiruvchi muftaga o‘tadi,
keyin shponka orqali 9 shpindelь aylanadi.
SHpindelni aylanish tezligini 4 shesternyani 5 yoki 6 shesternaga qayta qo‘shish hisobiga
bajariladi. EBG sverlosining boshqa sverlolardan farqi shpindelni zaboyga uzatishda ikkita 10
gidravlikssilindrlardan foydalanganligidir. Bu gidrotsilindrlar maxsus gidrosistemadan
ta’minlanadi. SHesternyali 12 gidronasos (unumdorligi 4,5 l/min) 1 elektrodvigatelьdan 11
shesternya orqali aylanadi. Gidronasos 14 rezervuar (manba)dan 13 yog‘ filьtr orqali moy so‘rib
oladi va uni 15 taqsimlovchi kranga 16 saqlovchi kran orqali uzatadi.
5-rasm. EBG sverlosining gidrokinematik sxemasi.
Taqsimlovchi kranni zolotnigini 17 dastak bilan surib moyni 10ssilindrlarni o‘ng yoki chap
bo‘shlig‘iga yuborish mumkin, buni hisobiga shpindelь zaboyga yoki zaboydan tashqariga harakat
qiladi.
Sverloning qayd etilgan konstruksiyasi shpindelьni bir me’yordagi kuch (100 dan 1000
kgk) bilan oldinga yoki aylanmayotgan shpindelьni orqaga olib chiqadi. Sverloning
elektrouskunalari portlashga xavfsiz qilib tayyorlangan bo‘lib bevosita yoki masofadan
boshqarilishi mumkin. Sverloni ishi KEB-5 kolonka yoki MBI-59 va MBM-2 manipulyatorga
o‘rnatilib bajariladi. Kolonkali sverlolar odatda ikki, ba’zida uchta tezlik bilan ishlaydigan 127,
220 va 380 v kuchlanishli elektrodvigatelьlar bilan ta’minlanadi. Ularning nisbiy massasi 23
53
kg/kvt,
uzunligi, balandligi va eni mos ravishda 1500Ѕ300
350Ѕ350
400 mm. Hozir
ishlatilayotgan kolonkali sverlolarni texnik tavsiflari 5 jadvalda keltirilgan.
Kolonkali sverlolar texnik tavsiflari
O‘lchamlari
EBK-
2A
EBK-5 EBK-2M SEK-1
EBG-1
PEB-2
EBGP-
1
Elektroyuritmaning
quvvati, kVt
2,7
1,8-4,2
2,7
3,3
3
4,5
2,5
SHpindelni aylanish
tezligi, ayl/min
205
152-
305
196
305/152
-
415
170;
315
SHpindelni maksimal
uzatish tezligi, mm/min
590
439-
878
180
205/112
-
3000
0-1400
SHpindelni yurish
masofasi, mm
890
890
890
1,86;
0,88
900
400
900
Maksimal o‘q bosimi,
kgk
1000
1500
600
850
1150
600
1500
Massasi, kg
110
110
120
115
110
134
130
Kolonkali sverlolar ikki xilda (I va II) ishlab chiqariladi, mos ravishda shtangadagi quvvati
2,5 va 4 kvt, shtangani aylanish tezligi 100—400 va 150—500 ayl/min va shtangani zaboyga
uzatish tezligi 0,5—5 mm/ayl va zaboydan chiqish tezligi 5 m/min dan kam emas. SHtangani
zaboyga maksimalь uzatish kuchi mos ravishda shtangani yurish masofasi 2,2 m bo‘lganda 1500
va 2000 KGK, sverloning massasi 132 va 160 kg dan oshmasligi kerak.
Alohida hallarda I xil kolonkali sverlolar shtangasini yurish masofasi 0,85 m, zabaydan
chiqish tezligi 4 m/min va massasi 125 kg gacha bo‘ladi.
