|
5-mavzu: O‘qituvchi – o‘quv jarayonini tashkil etuvchi subyekt Reja
|
| bet | 1/3 | | Sana | 04.04.2024 | | Hajmi | 42.65 Kb. | | #187778 |
Bog'liq 5 маъруза мут фан ук копия копия 3 Подходы к формированию личности, Abdirahmanova F. tasdiqlangan avt-t, 1-laboratoriya, 2-Mavzu, Amaliy mashg\'ulot N 1, Taqdimot (1) (4), 1-Amaly mashgulot, 3-Mavzu, 2 JM-22K-O‘zbekistonning eng yangi tarixi, Jismoniy tarbiya jarayonida qaddi-qomatni shakllantirish, 235382, 5-маъруза, Ta\'lim texnologiyalari, jahon mamlakatlari talimi tarbiya tizimi (5), Falsafa tarixi dastur
5-mavzu: O‘qituvchi – o‘quv jarayonini tashkil etuvchi subyekt
Reja:
O’qituvchi – o’quv jarayonini tashkil etuvchi subyekt
Pedagog - tarbiyachi shaxsini shakllantirish
Pedagog - tarbiyachining nutq madaniyati
Tayanch tushunchalar: tarbiya, tamoyil, noosfera, tarbiyaning tabiat bilan uyg‘unligi, tarbiyaning madaniyatga muvofiqlik tamoyili, tarbiyaning variativligi tamoyili, ijtimoiy tarbiyaning jamoaviyligi tamoyili, ijtimoiy tarbiyaning birgalikdagi faoliyat tamoyili
O’qituvchi – o’quv jarayonini tashkil etuvchi subyekt
O’qituvchining o’z ishiga ijodiy yondashuvi jam iyat hayotidagi o’zgarishlar, yangiliklarni tezda ilg’ay bilishi, fan yangiliklarini o’rganib, o’z faoliyatida qoilashi bilan ifodalanadi. Buning uchun esa o’qituvchi tezkor axborot bilan ta ‘m inlanishi darkor. Axborotning roli beqiyos o’sgan davrda kerakli m a’lumotlarsiz iqtisodiy hodisalarni o’rganish, tahlil qilish, xulosa chiqarish m um kin emas. Axborot to’plashning asosiy usullari quyidagilar:
1. Bibliograflya tizimi.
2. O’qituvchi va talabalar tomonidan to’plangan ma’lumotlarni tizimlash.
3. O’qituvchilar kuchi bilan yangi adabiyotlarga taqrizlar va sharhlar yozish.
4. Ilmiy m unozaralar tashkil qilish va ilmiy dokladlarni m uhokam a qilish, internet axborotidan foydalanish va hokazolar. Lekin shuni yodda tutish kerak:
1. Allaqachonlar ko’pchilik bir fikrga kelgan masalalar, iboralar bo’yicha qaytadan m unozara boshlamaslik.
2. M e’yordan chiqmaslik, ham m a mavzuda albatta m unozarali savolni o’rtaga tashlash shart emas.
3. U yoki bu m uam m o, tushuncha haqida boshqalar o’z fikrlarini aytgach, albatta, munosabat bildirish.
4. Munozarali savollarni aw alo kafedra yig’ilishida m uhokama qilib, bir fikrga kelish, so’ngra talabalar muhokam asiga qo’yish kerak. Shu bilan birga, murakkab hodisa-jarayonlarni asossiz ravishda soddalashtirishga ham urinmaslik kerak. H ar bir masalaga bir to m onlam a yondashish ham noto’g’ri xulosa chiqarishga olib kelishi mumkinligini yoddan chiqarmaslik zarur. Dars o’tishda o’qituvchi talabalarning qaysi gurohini m oijalga olishi kerak: bilim donlarnimi, bilimi o’rtachalarnimi yoki bilim doirasi pastlarnimi? Bu savolga javob berish uchun har qanday darsda m azm un va shaklni hisobga olish kerak. H ar qanday m a’ruza m azm unan nazariy jihatdan yuqori darajada, shaklan esa ham m aga tushunarli bo’lishi kerak. Ma’ruzaning hammabopligi avvalo, uning shakliga, uslubiga, qanday auditoriyada o’qilishiga bogiiq. Ko’pincha, talabalardan o’qituvchi zerikarli ma’ruza o’qiydi, tushunib boim aydi, degan shikoyatlarni eshitish mumkin. Tajribali pedagoglar buning sababini didaktikaning prinsiplari buzilganida, izchil. mantiqning yo’qligida, gaplarning murakkab tuzilishida, yaxshi misollar tanlanmaganligida, oldingi ma’ruza bilan bogianish yo’qligida deb ko’rsatishadi. Dars berishning obyektiv hamda subyektiv tom onlari mavjud. Uning obyektiv tom oniga fanning predmeti, shu fanning xususiyatlari, mavzuning mazmuni kirsa, subyektiv tomoniga shu fanni o’qituvchi tom onidan o ‘zIashtirilishi kiradi. Undan tashqari, metodik jihatdan tayyorgarlik darajasi, individual metodik tamoyillar, usiublar va uni o’quv-tarbiya jarayonida qollash ham shu m uam - moga kiradi. O’quv jarayonini tashkil etish va dars berish uslubini tanlaganda mutaxassis tayyorlash bilan birga, yoshlarga yetuklik, axloqan poklik, vatanparvarlik, baynalmilalchilik ruhini ham singdirish zarurligini yoddan chiqarmaslik kerak. O’qituvchining shaxsi, psixologik sifatlari, nazariy va metodik jihatdan tayyorgarlik darajasi dars berish metodiga katta ta ‘sir ko’rsatadi. Bir metodni qo’llash turli o’qituvchilar darsida turlicha natija berishi mumkin. Dars berish m etodlarining samaradorligi haqida fikr yuritilar ekan, o’qituvchining shaxsiy sifatlaridan uning ilmiy-uslubiy tayyorgarligi darajasini ajratib bo’lm aydi. Dars berish jarayon sifatida obyektiv va subyektiv tom onlarning birligidir. Dars berishning obyektiv tomoniga o’qituvchiga bog’liq bo’lm agan, o’rganilayotgan fanning mazmuni, dars o’tish tam oyillari kiradi. Subyektiv tomonlariga esa:
a) o’qituvchining shu fanni qanday egallagani, bilim darajasi;
b) o’qituvchining uslubiy tayyorgarligi, metodikaning qonunqoidalarini qo’llay bilish mahorati;
d) har bir o’qituvchining ta’lim-tarbiya jarayonida u yoki bu uslubni qoilashdagrindividual xususiyatlari kiradi. Dars berishda pedagog subyektiv omil sifatida nam oyon bo’ladi. K o’p jihatdan talabalam ing o’zlashtirishi o’qituvchining dars o’tishda tanlagan metodlariga bog’liq. H ar bir o’qituvchi o’z qobiliyatini dars berishda namoyon qilib. m a’ruza va nutqida o’ziga xos jihatlarini ko’rsatadi. M a’lum bir mavzuni yoritishda o’qituvchi o’zi yaxshi bilgan yoki o’zining ilmiy izlanishlari bilan bog’liq b o ig an , lekin shu mavzuga to ‘g ‘rid a n -to ‘g ‘ri bog’liq bo’lm agan savolga ko’p vaqt ajratib, qolgan savollami ko’rib chiqish uchun vaqt yetm ay qolishi mumkin. Bu — mavzuni bayon qilishda didaktikaning izchillik prinsiplarini buzilishiga olib keladi. Shuning uchun dars o’tishdagi m uhim vazifalardan biri, bu — subyektiv omillar, albatta, obyektiv om illarga bo’ysinishi, aynan shu fanning mazm unini ochib berishga xizm at qilishi kerak. Bunda, albatta, to’plangan metodik tajriba q o i keladi. H ar bir o’qituvchi o’zida quyidagi psixologik sifatlarni hosil qilishga va rivojlantirishga harakat qilishi kerak.
1. O ‘qituvchi auditoriyada o’zini erkin tutishi dars berish imkoniyatiga ishonishi kerak.
2. O’qituvchi gapirib turib, o ‘ylashni bilishi kerak. O’qituvchilik kasbining, mehnatining, m ahoratining o’ziga xosligi ham shunda. Dars berishda fikrlash, o’yllash va gapirish jarayoni qo’shilib ketadi. Avval o’ylab olib, keyin so’zlashga fursat boim aydi.
3. O ‘qituvchining flkrlashi va shu vaqtning o’zida uni bayon qilishi auditoriyada yuz beradi. Shuning uchun o’qituvchi unga tikilib turgan ko’zlardan qo’rqmasligi zarur. Ularni ta ‘siridan xoli b o iish n i o’rganishi, bilishi kerak. Shu bilan birga, o’qituvchi auditoriyadagi talabalar bilan o’zaro bogiiqlikni yo’qotm aslikni ham o’zida tarbiyalashi shart.
4. O ‘qituvchi auditoriyada o’tirgan talabalam ing munosabatini, ulardagi o’zgarishini to’g’ri aniqlashi uchun kuzatuvchilik qobiliyatiga ham ega bo’lishi kerak. Auditoriyani psixologik holatini (sukunat, shovqin va hokazolar) tez ilg’ashi zarur.
O’qituvchi bir psixologik holatdan boshqa holatga oson o’ta olishi kerak. O’qituvchining ishonchli dalillari, ilmiy, asosli mulohazalari, uning fikrlarini talabalarga ta ‘sirini bir necha marta oshiradi. O’ziga ishonchi esa keng doiradagi bilimi, o’z fikrini ilmiy asoslab bera olish qobiliyatiga ega bo’lishda shakllanadi. O’qituvchi keltirgan misollarida talabalarga mehnatga, jam iyatga, o’rtoqlariga, jam oaga qanday munosabatda bo’lish zarurligini anglatishi kerak. Talabalarga ta’sir ko’rsatish uchun, albatta, O’qituvchi ular o’rtasida hurmatga ega bo’lishi kerak. O’qituvchi (oratorlik) voizlik - m a’ruza o ‘qish qobiliyatiga ega b o iish i kerak. O’qituvchida talabalarni o’z fikriga mahliyo qilish, o’zini qanday tutishni bilish qobiliyati bo’lsa, u haqiqiy talant sohibidir. Buyuk faylasuf Aristotel har bir so’zni qanday aytishni avval soatlab oynaga qarab, mashq qilgan ekan. O’qituvchining butun faoliyatida samimiylik, o’ziga ishonch m uhim ahamiyatga ega. O’quv-tarbiya faoliyatida qoilaniladigan metodlar o’qituvchi bilan talaba o’rtasidagi aloqani mustahkam - lasliga qaratilgan. Bu o’qituvchi bilan talaba o’rtasida ishchanlik muhitini yaratishda o’z ifodasini topadi. Bunda talabaning fikri o’qituvchi bilan birga kechishi yoki ozgina orqada qolishi yoki ozgina oldinga o ‘tib ketishi mumkin. O’qituvchi auditoriyani ko’rishi, his qilishi, u bilan birga ishlashi kerak. Talaba ham, o’z navbatida, o’qituvchi uni ko’rib, nima qilayotganini bilib turishini his qilishi kerak. O’qituvchi darsni zerikarli bo’lmasligiga harakat qilishi, o’z ma’ruzasiga talaba ko’zi bilan ham qarashi lozim. Ana shunda o’zini kamchiliklari, dars o ‘tishda qo’llayotgan uslubi to’g’ri yoki to ‘g’ri emasligini tez ilg’ab oladi. O’z ishiga ijodiy yondashish, un dan tashqari talabalar hayotini yaxshi bilish, talabalarni qiziqtiradigan masalalarni yechishga yordam beradi. Bir so’z bilan aytganda, m etodika o’qituvchi uchun chuqur, qiziqarli, tushunarli tarzda bilim berish asosidir.
|
| |
