2.8. TOKARLIK VINT QIRQISH STANOGILARINI ASOSIY QISMLARI VA KINEMATIK SXEMASI
Maktab o’quv ustaxonalarida asosan TV-4,TV-6 va TV-7 stanoklari ishlatiladi. TV-6 stanoklari asosan TV-4 stanogini takomillashgan bo’lib, staninaga joylashuvchi oldingi va ketingi babakalari, support, fartuk,gitara tezliklar qutisi va boshqa qismlardan iborat.
Oldingi babka 5 zagotovkani mustahkamlash uchun staninaning chap tomoniga o’rnatiladi va u .zagotovkaniyag aylanma harakatini ta’minlaydi.
Ketingi babka 11 uzun zagotovkanikg bo’sh uchini tutib turadi. Unga kesuvchi asboblar (parma, zenker, razvyortka) o’rnatiladi. U uchta asosiy qismlar: korpus, pinol va plitadan tuzilgan. Pinolning konussimon chuqurchasiga markazni yoki asbobni o’rnatish mumkin. Zarur bo’lsa, konussimon teshiklarni o’yish uchun ketingi babkanikg korpusi. ko’ndalang yo’nalishda suriladi.
Support 9 (41- rasm) keskichlarni keskich tutgachga o’rnatish va ularni qo’lda yoki mexanik usulda ishlanayotgan zagotovkaga nisbatan bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda surishga mo’ljallangan. Gitara 4 aylanishni tezliklar qutichasida surish qutichasiga surish uchun xizmat qiladi.Surish qutichasi 3 aylanishni yurish vintiga yoki yurish valiga uzatadi. Uning konstruksiyasi dastgohni kerakli surishga yoki rezbani ochish qadamiga moslashga imkoniya yaratadi.
Fartuk 12 (42-rasm) supportni qo’lda bo’ylamasiga surishga, shuningdek, yurish valchasi 2 va yurish vintini bo’ylamasiga mexanik usulda surishga mo’ljallangan. Qo’lda surish maxovik yordamida bajariladi. Maxovikning validagi tishli g’ildirak reykali shestern 5 ning valchasiga o’rnatilgan tishli g’ildirakka ilashadi Bu g’ildirak esa staninaga mahkamlangan tishli reyk 7 ga doimiy ilashgan bo’ladi. Mexanik surish yurish valchasi 2 dan sirpanuvchan shpolkaga o’rnatilgan chervyak 9 orqali amalga oshadi. Chervyak g’ildirak 6 ni aylantiradi va harakat kulachok muftasi orqali hamda tishli g’ildiraklar 4 va 8 orqali reyk shesternyasiga uzatiladi. Mexanik surilishni boshlash uchun dasta 13 ni o’ziga tomon burish kerak. Yurish vaqti 11 dan mexanik surish dastasi 12 dan pastga burish bilan bajariladi. Shunda ajraladigan gayka 10 ning ikkala yarmi yurish vintiga birikadi.
Rezba ochishda tishli g’ildirakni knopka 3 yordamida reykaga ishlashishdan chiqarish lozim. Xavfsiz ishlash uchun dastgohning barcha harakatlanadigan qismlari giloflangan. Keskich tutgich ustidagi ko’tarma ekran 8 va tokarlik patronining g’ilofi 6 elektroblok bilan jihozlangan. Shuning uchun g’ilof va ekran yopiq holatda turganidagina dastgohni ishga tushirish mumkin. Tezliklar qutichasi silindrsimon tishli uzatmalardan iborat bo’lib, ular ham tasmali uzatmalar singari uzatish soni bilan xarakterlanadi. Shpindelning aylanish chastotasini o’zgartirish uchun tezliklar qutichasida tishli g’ildiraklar bloki mavjud bo’lib, ularni valning bo’ylamasiga ariqchalar yoki shponkalar orqali surish mumkin. Tezliklar qutichasining ishlashini kinematik sxemada ko’rsatilgan. (42-rasm). Masalan, TV-6 dastgohining tezliklar qutichasidagi val IV ga tishli g’ildiraklarning ikkita bloki o’rnatilgan.
Blok 11, 12, 13 ning tishlari va III ga qo’zg’almas qilib o’rnatilgan tishli g’ildiraklar 3, 4, 5 ga blok 14, 15 esa V valdagi g’ildiraklar 8 va 9 ga ishlashishi mumkin.
T ezliklar qutichasida shpindel aylanishining revers mexanizmi montaj qilingan. Bu mexanizmga V valdagi bikr o’rnatilgai tishli g’ildiraklar 6 va 7, III valdagi oraliq tishli galdirak 2 hamda VI valdagi qo’zg’aluvchan tishli g’ildirak 10 kiradi. Agar shu shldirak oraliq g’ildirak 2 ga ilashsa, teskari yo’nalishda aylanadi. Dastgohning kinematik sxemasida harakatni uzatuvchi ikkita zanjir bor. Ular: asosiy harakat zanjiri va surish zanjiridir(43-rasm). Asosiy harakat zanjirida aylanish ponasimon tasmali uzatma orqali II valga, 1—3 g’ildiraklarning ilashuvi orqali III valga, 3—II g’ildiraklarning ilashuvi orqali IV valga, 9—15 g’ildiraklarning ilashuvi orqali shpindel vali VI ga uzatiladi.
So’nggi yillarda sonli dastur bilan boshqariladigan dastgohlar keng qo’llana boshlandi. Dasturli boshqarish yordamida asboblar (ishlov berish markazlari) o’zidan o’zi almashinadigan dastgohlar yaratildi. Sonli dastur bilan boshqariladigan dastgohlar o’rnatilgan uchastka va sexlar elektron hisoblash mashinalari yordamida ishlaydi. Ana shunday dastgohlar ishining dasturlarida detallari ishlov berish tartibi, dastgoxdagi ishchi organlarning harakati, ana shu harakatlarning tezligi va aniqlash nazarda tutilgan, ya’ni detallarga ishlov berishning texnologik jarayonlari hisobga olingan. Bunday dastgohlar insonning aralashuvisiz ishlaydi.
|
