2). Neytral muxitda. a)
bunda permaganat ion MnO-4 marganets (IV)-oksidigacha MnO
2 qaytariladi, natijada eritmaning to’k qizil rangi yo’qolib, jigarrang cho’kma xosil bo’ladi. Bu reaksiyaning
ionli sxemasi quyidagicha
MnO
-4+SO
2-3+Н
2O → MnO
2+SO
2-4+ОH
- (9)
b) Oksidlanish va qaytarilish protsesslarining ion-elektron tenglamalarini ayrim-ayrim yozamiz:
│3│ SO
2-3+Н
2O-2е=SO
2-4+2H
+ oksidlanish prossesi (10)
│2│ MnO
-4+2Н
2O+3е= MnO
2+4 H
+ qaytarilish prossesi
(11)
Demak, oksidlovchi oldiga koeffitsiyent ikkiga va qaytaruvchi oldidagi koeffitsiyent uchga teng.
v) Oksidlanish va qaytarilish protsesslarining ion-elektron tenglamalarini topilgan koeffitsiyentlarga ko’paytirib, kiska ionli tenglamasini yozamiz:
2MnO
-4+3SO
2-3+Н
2O=2MnO
2+3SO
2-4+2ОН
- (12)
g) Qisqa ionli tenglamaga (12)
qarama-qarshi ionlarni yozib, to’liq ionli tenglamaga ega bo’lamiz(13);
2MnO
-4+3SO
2-3+Н
2O=2MnO
2+3SO
2-4+2ОН
-
2K
+ 6Na
+ 2K
+ 6Na
+
d) Berilgan oksidlanish –qaytarilish reaksiyasining to’liq molekulyar tenglamasini yozamiz:
2KMnO
4+3Na
2SO
3+H
2O=2MnO
2+2KOН+3Na
2SO
4 (13)
3) Ishqoriy muxitda. a) Bunda permaganat ion manganat ioniga qadar qaytariladi. Natijada eritmaning olcha rangli qizil tusi yashil rangga o’tadi. Reaksiyaning ionli sxemasini quyidagicha yozish mumkin:
MnO
-4+SO
2-3+ОН
-→SO
2-4+MnO
2-4+Н
2O (15)
а) Oksidlanish va qaytarilish protsesslarining ion-elektron tenglamalarini yozamiz:
│2│ MnO
-4+е = MnO
2-4 qaytarilish prossesi
(16)
│1│ SO
2-3 + 2НО
- -2е = SO
2-4 + 2Н
2O oksidlanish prossesi (17)
Bu tenglamalardan qo’rinib turibdiki oksidlovchini 2 ga, qaytaruvchini 1 ga ko’paytirish kerak.
v) Yuqoridagi (16) va (17) tenglamalarni koeffitsiyentlariga ko’paytirib, birgalikda yozsak reaksiyaning qisqa ionli tenglamasiga ega bo’lamiz:
2MnO
-4+SO
2-3+2ОН
- =2MnО
2-4 +SO
2-4+H
2O (18)
Qisqa (18) ionli tenglamaga qarama-qarshi ionlarni yozib, to’liq ionli tenglamani yozamiz:
2MnO
-4+SO
2-3+2ОН
- =2MnО
2-4 +SO
2-4+ H
2O
2K
+ 2Na
+ 2K
+ 2K
+ 2Na
+ 2K
+
Endi reaksiyaning to’liq molekulyar tenglamasini yozamiz:
2K MnO
4+ Na
2 SO
3+2KОН= 2K
2 MnO
4+ Na
2 SO
4+ H
2O
Ba’zi qaytaruvchilar kation bo’lib, reaksiya natijasida murakkab anionlarga yoki ba’zi oksidlovchilar murakkab anionlar bo’lib, reaksiya natijasida kationlarga aylanadi. Masalan, arsenit sulfidning suyultirilgan nitrat kislota bilan oksidlanishini ko’rib chiqaylik.
a) Reaksiyaning molekulyar tenglamasi :
H
2O+As
2S
3+HNO
3(CУЮЛ)→H
3AsO
4+H
2SO
4+NO↑
б)
ionli sxemasi
↓As
2S
3+2H
++NO
-3+H
2O→3H
++AsO
3-4+2H
++SO
2-4+NO↑
yoki
As
2S
3+NO
-3+H
2O→AsO
3-4+2H
++SO
2-4+NO↑
v) Oksidlanish va qaytarilish protsesslarining ion-elektron tenglamalari:
│3 │As
2S
3 + 20H
2O - 28e = 2АsO
3-4 + 3SO
2_4 + 40H
+ oksidlanish prossesi
│28│NO
-3 + 4H
+ + 3е = NO + 2H
2O
g) Yuqoridagi tenglamalarni koeffitsiyentlariga ko’paytirib,
birgalikda yozsak, reaksiyaning qisqacha ionli tenglamasinga ega bo’lamiz:
3As
2S
3+112H
++28NO
-3+60H
2O→120H
++6AsO
3-4+9SO
2-4+28NO+56Н
2О
qisqacha ionli tenglamaga qarama-qarshi ionlarni yozib, to’liq ionli tenglamani yozsak:
3As
2S
3+28NO
-3+4H
2O→8H
++6AsO
3-4+9SO
2-4+28NO
28H
+ 28H
+
Endi oksidlanish–qaytarilish reaksiyasining to’liq molekulyar tenglamasini yozamiz:
