7-MA’RUZA. TCP/IP protokollari steki. Pog’onasining tarixi,
pog’onalar, ularning vazifasi, asosiy protokollari, pog’onalarning o’zaro
bog’lanishi va xizmatlari. TCP/IP va OSI modellerning o’xshash jihatlari
IP tarmoq texnologiyasi va TCP protokoli
xususiyatlari xozirgi kunda
kompyuter va Internet tarmog‗ining asosi bo‗lib, boshqa tarmoq texnologiyalari
bilan birgalikda zamonaviy kommunikatsiyalar asosini tashkil etadi.
IP tarmoqlar texnologiyasi TCP/IP protokollar stekiga asoslanadi. Bu stek
AQSh Mudofaa Vazirligi tashabbusi bo‗yicha ishlab chiqilgan va ARPAnet
tarmog‗i qurilishida qo‗llanilgan, bu tarmoqdan keyinchalik Internet tarmog‗i
tashkil qilindi. Stekni ishlab chiqish va takomillashtirishga
AQSh universitetlari,
ayniqsa UNIX operatsion tizimi uchun TCR/IPni amalga oshirgan Berklidagi
universitet o‗z ulkan xissasini qo‗shishdi. Stekni takomillashtirish bo‗yicha 30
yildan ortiq vaqt davomida ishlar olib borilmoqda. Bugungi kunda bu
quyidagilarda ishlatiladigan protokollarning eng ommaviy stekidir:
-Internet global axborot tarmog‗ida;
-Intranet deb ataluvchi korporotiv tarmoqni yaratish uchun;
-Ekstranet deb nomlanuvchi kirishi chegaralangan va himoya darajasi
kuchaytirilgan korporativ tarmoqlarni yaratish uchun;
-operatsion tizimlarning aksariyati va lokal tarmoqlarda;
-deyarli hamma global tarmoq texnologiyalarda.
TCP/IP protokollar steki (to'plami) 1972 yilda
Winton Serf boshchiligidagi
ishlab chiquvchilar guruhi tomonidan NCP (tarmoq boshqaruv protokoli) asosida
yaratilgan. 1976 yilning iyul oyida Vint Serf va Kan birinchi marta uchta turli
tarmoq orqali TCP yordamida ma'lumotlarni uzatishni namoyish etdilar.
Zamonaviy Internet protokoli shu tarzda yaratilgan. 1983 yilning 1 yanvarida
ARPANET yangi protokolga o'tdi. Bu kun Internetning rasmiy ‗tug'ilgan kuni‘ deb
hisoblanadi.
Birinchi bor TCP/IP haqida 1973-yili Buyuk Britaniyada bo‘lib o‘tgan
International Network Working Group yig‘ilishida aytilgan. Bu
yerda Robert Kan
va Vint Serf, keyinchalik 1974-yilda eng mashxur jurnallardan biri Transactions
on Communications da chop etilgan maqola loyihasi bilan so‘zga chiqdilar.
1978-yilda hozir biz bilgan TCP/IP to‘liq shakllandi. Keyinchalik stekni lokal
tarmoqlarda foydalanish maqsadida moslashtirildi. 1980-yillarda protokol ОС
UNIX ning tarkibiy qismiga aylandi. Shu yili birlashgan Internet tarmog‘i vujudga
keldi. Internet texnologiyasiga o‘tish, AQSh Qurolli
kuchlari Vazirligiglobal
tarmoqqa ulangan barcha kompyuterlar TCP/IP protokollar stekidan foydalanishga
qaror qilgach, 1983-yil nihoyasiga yetdi.
TCP/IP modeli TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)
protokollar stekini tasvirlash uchun ishlab chiqilgan. U OSI modelidan ancha oldin
ishlab chiqilgan.
TCP/IP protokollar steki (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)
(7.1.-rasmda keltirilgan) bugungi kunda eng ko‗p tarqalgan va fundamentaldir. U
har qanday o‗lchamdagi mahalliy tarmolarda ishlaydi. Undan tashqari
protokollardan Internet global tarmog‗ida ishlash imkonini beruvchi yagona
protokoldir.TCP/IP
protokollar
stekiga
turli
bosqichlarda
ishlovchi ko‗p
protokollar kiradi
, lekin o‗z nomini u ikkita TCP va IP protokollar
nomidan olgan. TCP – transport
protokoli, TCP/IP protokollar stekidan foydalanib
tarmoqda axborotlarni uzatishni boshqarish uchun xizmat qiladi.
IP– tarmoq pog‘onasi protokoli, turli tarmoqdan iborat bo‗lgan tarmoqlarda
axborotlarni yetkazish uchun transport protokollarining biridan foydalanadi,
masalan, TCP yoki UDP.
TCP/IP stekning quyi bosqichi axborot uzatishning standart protokollaridan
foydalangani uchun uni har qanday tarmoq texnologiyasi qo‘llanganda va har
qanday operatsion tizimli komp‘yuterlarda ishlatish mumkin bo‗ladi.
Azaldan
TCP/IP
protokoli
global
tarmoqlarda
foydalanish
uchun
loyihalashtirilgan, aynan shuning uchun u maksimal ravishda moslashuvchandir.
Xususan paketlarni qismlarga ajratish imkoni bo‗lgani
uchun ham aloqa
kanalining sifati e‘tiborga
olinmasa ham
, axborot albatta o‗z manziliga yetkaziladi.
IP – protokolining mavjudligi uchun ham turli segmentli tarmoqlar o‗rtasida ham
axborot uzatish mumkin bo‗ladi.TCP/IP – protokolining kamchiligi shundan
iboratki, tarmoqda ma‘murlashtirish murakkablashadi.
Bir sathdagi xabarlarning ketma-ketligi va shaklini belgilovchi formal
qoidalar protokollar deb ataladi. Ierarxik tashkil etilgan protokollar yig‘indisi
Kommunikatsiya protokollari steki deb ataladi.
7.1. TCP/IP steki tuzulishi
TCP/IP protokollar stekining afzalliklari.
- TCP/IP protokollar stekining asosiy yutug‗i shundaki u turli ishlab
chiqaruvchi uskunalarini o‘zaro ishonchli ulanishlar bilan ta‘minlaydi.
- Tarmoq texnologiyalaridan mustaqil ravishda –
stek faqat element
uzatishni aniqlaydi,- deytagrammani va uning tarmoqda harakatlanish qobilyatini
tasvirlaydi.
- Umumiy bog‗lanish –stek uni qo‗llaydigan kompyuter juftligini bir biri
bilan o‗zaro ishlashga ruxsat beradi. Xar bir kompyuterga mantiqiy adres beriladi,
har bir uzatiladigan deytagramma yuboruvchi va
qabul qiluvchining mantiqiy
adresiga ega. Marshutizatorlararo qabul qiluvchining marshrutizatsiya qarori qabul
qilinishi uchun qabul qiluvchining adresidan foydalanadi.
