7-ma’ruza. Tcp/ip protokollari steki. Pog’onasining tarixi, pog’onalar, ularning vazifasi, asosiy protokollari, pog’onalarning o’zaro bog’lanishi va xizmatlari. Tcp/ip va osi modellerning o’xshash jihatlari

Download 0,51 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/4
Sana	09.12.2023
Hajmi	0,51 Mb.
	#114834

1 2 3 4

Bog'liq
7-MA\'RUZA

Tarmoqlararo aloqa modeli (OSI modeli, TCP/IP modeli). Tarmoqlararo
aloqa modeli tarmoq tugunlarining o‘zaro hamkorlikda ishlashini rasman va shu
bilan birga ko‘rgazmali tarzda tasvirlash uchun mo‘ljallangan. Hozirgi vaqtda
tarmoqlararo hamkorlikda ishlashini tasvirlovchi ikki taroq modeli keng tarqalgan
va ular halqaro standart hisoblanadi: OSI modeli hamda TCP/IP modeli. Ikkala
model ham tarmoq tugunlarining hamkorlikda ishlashi jarayonini bir nechta sathga
bo‘ladi, bir tugunning aniq bir sathi boshqa tugunning mos sathi bilan axborot
almashadi. Bu modellardan har birini ikki modelning birlashmasi sifatida qarash
mumkin: 1)gorizontal model (turli tarmoq tugunlarining bir turdagi sathida
ishlovchi dastur va jarayonlar o‘rtasida bir tipdagi ma‘lumotlar almashinuvini
ta‘minlovchi protokollar asosida); 2)vertikal model (bitta tarmoq tugunida qoshni
sathlar bir-biriga ko‘rsatuvchi xizmatlar asosida). Gorizontal modelda turli tarmoq
tugunlarida ishlovchi mos sath dasturlariga ma‘lumot almashish uchun umumiy
protokol kerak bo‘ladi. Vartikalda esa — qo‘shni sathlar tegishli dasturiy
interfeyslardan foydalangan holda kerakli o‘zgartirishlarni bajargan holda m‘lumot
almashinadilar. Umumlashgan holda, TCP/IP stekida protokollar ishlashini
7.2.-rasmda ko‘rish mumkin.

7.2.-rasm. TCP/IP stekida protokollar ishlashi
Internet — dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan
minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish
standart qoidalar asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish
qoidalari protokollar deb ataladi. TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli
quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali
barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha
paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan
keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi. Internetda
ko‗plab turli xil paketlardan foydalaniladi, lekin asosiylaridan biri bu — IP-
paketdir (RFC-791). IP-protokol ishonchli bo‗lmagan transport muhitini taklif
etadi. Mazkur protokolning ma‘lumotlarni uzatish algoritmi juda ham oddiy: xato
hollarda deytagramma tashlab yuboriladi, jo‗natuvchiga esa tegishli ICMP-xabar
yuboriladi (yoki hech narsa yuborilmaydi). IP-protokolida tarmoqlararo
xizmatlarni ta‘minlash uchun to‗rtta asosiy mexanizm qo‗llaniladi: xizmat
ko‗rsatish turi, paket yashash vaqti, sarlavhaning nazorat yig‗indisi, qo‗shimcha
imkoniyat(opsiya)lar. Bunday muloqot TCP/IP stekini ishlash misolida (7.3.-rasm)
ko‘rilishi mumkin.

7.3.-rasm. TCP/IP stekida muloqot
Xizmat ko‗rsatish turi tarmoqlararo deytagrammaning tarmoqlararo tizim
orqali (7.4.-rasm) uzatilishida talab etiladigan sifatni ko‗rsatishi uchun
foydalaniladi.

7.4.-rasm. Internetda o‘zaro bog‘lanish misoli

Paketning yashash vaqti tarmoqdagi deytagramma mavjud bo‗lish vaqtining
yuqori chegarasini ko‗rsatadi. Ushbu ko‗rsatkich jo‗natuvchi tomonidan beriladi va
tarmoqlararo deytagrammaning marshrut nuqtalari bo‗ylab harakatlanishiga ko‗ra
kamayib boradi. Tarmoqlararo deytagramma vaqti qabul qilib oluvchiga yetib
borguniga qadar nol bo‗lsa, u holda ushbu deytagramma yo‗q qilinadi.
Sarlavhaning nazorat yig‗indisi undagi ma‘lumotlar himoyasini ta‘minlaydi.
Agarda modul sarlavhada xatolikni aniqlasa, u holda ushbu tarmoqlararo
deytagramma uni aniqlagan modul tomonidan yo‗q qilinadi. Qo‗shimcha
imkoniyatlar ayrim qo‗shimcha xizmatlar bajarilishini ta‘minlaydi, masalan,
ma‘lumotlarni himoyalash va maxsus marshrutlashtirish usullari.

Download 0,51 Mb.

1 2 3 4

Download 0,51 Mb.

Pdf ko'rish